Édouard Daladier

Édouard Daladier

Data i miejsce urodzenia	18 czerwca 1884 Carpentras
Data i miejsce śmierci	10 października 1970 Paryż
Premier Republiki Francuskiej
Okres	od 31 stycznia 1933 do 26 października 1933
Przynależność polityczna	Partia Radykalno-Socjalistyczna
Poprzednik	Joseph Paul-Boncour
Następca	Albert Sarraut
Premier Republiki Francuskiej
Okres	od 30 stycznia 1934 do 9 lutego 1934
Poprzednik	Camille Chautemps
Następca	Gaston Doumergue
Premier Republiki Francuskiej
Okres	od 10 kwietnia 1938 do 21 marca 1940
Poprzednik	Léon Blum
Następca	Paul Reynaud

Édouard Daladier (ur. 18 czerwca 1884 w Carpentras, zm. 10 października 1970 w Paryżu) – francuski polityk.

Życiorys

W latach 1919–1940 był deputowanym do parlamentu, kilkakrotnie ministrem różnych resortów (m.in. kolonii – 1924–1925, robót publicznych – 1930–1932, wojny – 1936–1937). Trzykrotnie był też premierem rządu – w 1933, 1934 i od kwietnia 1938 do marca 1940. Był jednym z przywódców Partii Radykalnej. Kiedy afera Stavisky'ego przesądziła o upadku rządu Camille'a Chautempsa prezydent powierzył mu sformowanie nowego gabinetu. Słynął z nieudolności i korupcji.

(c) Bundesarchiv, Bild 183-H13007 / CC-BY-SA 3.0

Édouard Daladier (w środku) z Joachimem von Ribbentropem podczas konferencji monachijskiej w 1938

W dniu 6 lutego 1934 roku monarchistyczny dziennik „L'Action Française” wezwał swoich czytelników: „Po wyjściu z biur paryżanie udadzą się przed Izbę Deputowanych, aby dać do zrozumienia rządowi i jego parlamentarnym poplecznikom, że mają dość tego wstrętnego reżimu”. O godzinie 18:00 na Placu Concorde zgromadziły się tłumy ludzi, głównie członkowie i sympatycy organizacji monarchistycznych, narodowych, faszystowskich i kombatanckich – Akcji Francuskiej, Kamelotów Króla, Krzyży Ognistych, Młodzieży Patriotycznej, Solidarności Francuskiej. Organizatorzy oceniali liczbę ludzi na blisko 200 tys. Około 19:30 na moście Concorde policja otworzyła ogień do tłumu. Rozruchy ustały dopiero o północy. Katolicki dziennik „La Croix” napisał o „szlachetnej krwi przelanej na Placu Zgody”. Lewicowa prasa zarzucała demonstrującym próbę przeprowadzenia zamachu stanu. Premier E. Daladier w oficjalnym komunikacie skłamał, że zginęło tylko 6 demonstrantów i aż 3 policjantów, a 350 osób (w tym 180 policjantów) odniosło rany. W rzeczywistości poległo lub zmarło z odniesionych ran 16 uczestników demonstracji i 1 policjant. Było też 2329 rannych, w tym 1764 policjantów. „Krwawy wtorek” doprowadził do upadku gabinetu E. Daladiera. Nie zniknął on jednak z polityki.

We wrześniu 1938 podpisał układ monachijski, w wyniku którego Czechosłowacja utraciła Kraj Sudetów, fortyfikacje i możliwość skutecznej obrony, a 15 marca 1939 niepodległość. Stał na czele rządu w pierwszym etapie II wojny światowej. W 1940 został aresztowany przez rząd Vichy, sądzony w 1942 w Riom, a następnie (w 1943) deportowany do Niemiec i uwięziony w obozach koncentracyjnych w Dachau oraz w Buchenwaldzie.

Mimo kompromitującej nieudolności został w 1946 wybrany deputowanym do Zgromadzenia Konstytucyjnego IV Republiki, zaś w latach 1946–1958 do Zgromadzenia Narodowego. W latach 1947–1954 był przewodniczącym Ugrupowania Lewicy Republikańskiej, w latach 1957–1958 przewodniczącym Partii Radykalnej. Sprzeciwiał się utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Obronnej, występował także przeciwko układom paryskim. Przeciwnik prezydenta de Gaulle'a, protestował przeciwko ograniczeniu roli parlamentu w Konstytucji V Republiki.

Bibliografia

• A. Horne, To Lose a Battle; France 1940, 1969
• P. Larmour, The French Radical Party in the 1930, Stanford, 1964
• W. L. Shirer, The Collapse of the Third Republic, Nowy Jork, 1970