Dorożka

(c) Adam “Dziadek59” Maś…, CC BY-SA 3.0
Dorożka, akwarela Henryka Grombeckiego z 1919 roku (namalowana w Warszawie)

Dorożka (potocznie również fiakier[1], drynda[2]) – lekki, jedno- lub dwukonny, czterokołowy pojazd zaprzęgowy używany do przewozu 1–4 pasażerów, wprowadzony we Francji w latach 40. XVII wieku oraz w Rosji na początku XIX wieku. Wyposażony jest w składany dach nad tylną (pasażerską) częścią, natomiast przednie siedzenie (kozioł), przeznaczone dla powożącego (fiakra), jest zwykle odkryte. Obecnie dorożka służy do wynajmu (za opłatą) i jest atrakcją turystyczną wielu miast jako element lokalnego folkloru[3].

Dorożki w Polsce do lat 50. XX wieku posiadały tablice rejestracyjne.

Nazewnictwo

Obecnie w Polsce, zwyczajowo, na terenach byłego zaboru rosyjskiego i pruskiego dorożkami są nazywane wszystkie pojazdy o kształcie powozu, natomiast na terenach dawnego zaboru austriackiego dorożki są zwane fiakrami[4].

Nazwa fiacre pochodzi pośrednio od św. Fiakra z Brie, którego imię nosiła Gospoda pod św. Fiakrem (Hôtel de Saint Fiacre) w Paryżu. W gospodzie tej, w latach 40. XVII wieku, znajdowało się biuro wynajmu powozów. Nazwa fiakier odnosi się również do powożącego tym pojazdem.

Nazwa dorożka powstała w Warszawie i jest spolszczeniem rosyjskiego słowa darożka, oznaczającego opłatę za przejazd konnym zaprzęgiem stanowiącym dziewiętnastowieczny system komunikacji miejskiej w Sankt Petersburgu[5].

Fiakier a dorożka

Do około połowy XX wieku[6][7] funkcjonowało rozróżnienie pomiędzy dorożką a fiakrem. Dorożka była środkiem regularnego transportu miejskiego, natomiast fiakier stanowił pojazd wykorzystywany wyłącznie na zasadzie wynajmu (odpowiednik dzisiejszej taksówki).

Dorożka w literaturze

W 1948 ukazał się tom poetycki Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego pod tytułem Zaczarowana dorożka.

Przypisy

  1. PWN – Słownik języka polskiego, sjp.pwn.pl [dostęp 2017-07-09] (pol.).
  2. drynda, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-02-13].
  3. Dorożki. [w:] Magiczny Kraków [on-line]. [dostęp 2020-02-13]. (pol.).
  4. Nowa encyklopedia powszechna PWN. T. 2, D-H. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 108. ISBN 83-01-11965-9.
  5. Tomasz Borejza: Fiakier. Krakowskie dorożki znajdziecie na Rynku. Oto ich historia!. krowoderska.pl, 2020-05-26. [dostęp 2022-10-09]. (pol.).
  6. Encyklopedia Krakowa. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-13325-2.
  7. Dawny Kraków. Dorożka zwyciężyła z fiakrem. krknews.pl, 2022-01-13. [dostęp 2022-10-09]. (pol.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Henryk Grombecki Polish painter (1883-1933) A Cab, painting of 1919, illustr. No.22, p.43.jpg
This my own accurate copy of Henryk Grombecki Polish painter (1883-1933) A Cab, painting of 1919. Source: Maciej Maslowski: Henryk Grombecki. Studjum monograficzne, illustr. No.22,p.43.
Warszawa - Dorożka - panoramio.jpg
(c) Adam “Dziadek59” Maś…, CC BY-SA 3.0
Dorożka, Warszawa
Dorożka.jpg
Autor: Oryginalnym przesyłającym był Jadwiga z polskiej Wikipedii, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Dorożka na Rynku Krakowskim

23-10-2004r.
Autor zdjęcia: zdjęcie własne

Licencja: GNU Free Documentation License, wersja 1.2 lub wyższa.