Kalendarium historii Węgorzewa

Herb Węgorzewa

Kalendarium historii Węgorzewa

Kalendarium

Czasy przedkrzyżackie

• XIII tysiąclecie p.n.e. – pierwsze ślady działalności człowieka
• ok. 500 p.n.e. – na teren późniejszej ziemi węgorzewskiej przybyły plemiona zachodniobałtyjskie
• I–III wiek n.e. – uformowanie się plemienia Galindów
• 1260–1283 – teren został opanowany przez Krzyżaków (wzmiankowany w wielu źródłach historycznych gród Angetete, który został zdobyty przez Krzyżaków w 1256 roku, leżał na terenie Galindii^[1]

Pod panowaniem zakonu krzyżackiego

• 1312 – Krzyżacy zbudowali drewniany zamek i nazwali go Angerburg^[2], w zamku powstała kaplica św. Katarzyny
• 1335 – powstała osada przyzamkowa^[3]
• między 1335 a 1341 - na zamku Dietrich von Altenburg ustalił granicę między okręgami prokuratorskimi w Angerburgu i Leczenburgu^[4] (prokurator węgoborski był jednoczneśnie rybiczym komturii królewieckiej)
• 20 października 1340 – w zamku biskup warmiński Herman z Pragi i biskup sambijski Jan dokonali rozgraniczenia swoich diecezji^[5].
• 1341 – nadanie przywileju osadniczego przez Dietricha von Altenburga
• 1365 – Litwini pod dowództwem Kiejstuta spalili zamek (odbudowany w 1366) i osadę
• 1397 - zniszczenie zamku przez pogan

Dziedziniec zamkowy współcześnie

• 1398 – Krzyżacy zbudowali murowany zamek około 2 km od jeziora, który został siedzibą prokuratora (stoi tu do dziś),
• 1398 – powstała osada rzemieślnicza przy zamku, lokowana w 1399 roku pod nazwą Angeraw
• 1412 – Angeraw otrzymuje prawa miejskie - miasto otrzymało nazwę Angerburg
• 1450 – część rady miejskiej i ławników z Angerburga składa hołd wielkiemu mistrzowi krzyżackiemu Ludwigowi von Erlichshausenowi w Gierdawach^[6]
• 1454–1466 – wojna trzynastoletnia – wskutek wojny miejscowość podupadła, prawdopodobnie wtedy pierwszy kościół został zniszczony ^[7]

Pod polskim zwierzchnictwem

• 1466 – w wyniku postanowień II pokoju toruńskiego tereny dzisiejszego Węgorzewa przeszły pod polskie zwierzchnictwo
• 1467 lub 1468 – w wyniku działań wojny trzynastoletniej oraz zbyt małej liczby osadników miasto Angerburg zostało przekształcone w targową osadę zagrodniczą^[a]
• 1469 – namiestnik Henryk Reuss von Plauen zastawił zamek wraz z przynależnymi wsiami na rzecz braci Anzelma i Jana von Tetau (do 1478–1482)
• między 1470 a 1479 – około 800 m od zamku powstała osada o nazwie Nowa Wieś (inaczej Geratowa Wola)
• 1479 – w Nowej Wsi została wybudowana kaplica
• 1491 – za sprawą biskupa warmińskiego Łukasza Watzenrodego w Nowej Wsi zostaje wybudowany kościół (należący do parafii w Węgielsztynie)^[8][b]
• 1508 – na zamku przebywało jedynie 9 osób — bracia zakonni i ich służba^[9]
• 1508–1520 – Przynależność zamku do rodów von Ca­nitz i von Schlie­ben^[10]
• 1514 – Nowa Wieś otrzymała przywilej lokacyjny
• 1520 – ostatni wielki mistrz Albrecht von Hohenzollern ponownie zastawił zamek Krzysztofowi Schenk zu Tautenburg
• 1525 – sekularyzacja państwa zakonu krzyżackiego – w miejsce prokuratorii utworzono starostwo węgoborskie
• 1528 – wybudowano drewniany kościół (już protestancki)
• 1570 – powstała szkoła łacińska

Kościół Świętych Piotra i Pawła z l. 1605-11

• 4 kwietnia 1571 – Albrecht Fryderyk Hohenzollern nadał Nowej Wsi prawa miejskie, herb i pieczęć – otrzymała ona nazwę Angerburg od zamku, choć zamek z targową osadą zagrodniczą nie należał do miasta (osada otrzymała nazwę Wola - Freyheit, Schloβfreyheit, Churfürstliche)
• 1588 – na rynku wybudowano okazały ratusz z wieżą i zegarem
• 1600 – przekopano Kanał Młyński
• 1608 – pożar miasta – spłonął m.in. ratusz i kościół z 1528 roku
• 1611 – ukończenie budowy nowego, murowanego kościoła na wzgórzu – otrzymał wezwanie św. ap. Piotra i Pawła
• 15 października 1656 – Tatarzy splądrowali Angerburg
• 1657 – na mocy traktatów welawsko-bydgoskich Polska straciła zwierzchnictwo nad Prusami Książecymi

W Prusach

Węgorzewo ok. 1684

Większa pieczęć Węgorzewa z XVIII w.

• 1705 – proboszczem parafii został Jerzy Andrzej Helwing
• 1706 – do miasta włączono Wolę (osadę przy zamku)
• 1709–1710 – epidemia dżumy – zmarło 1111 osób
• 1718–1741 – okrutne rządy starosty gen. Hansa Henryka von Katte
• 1718 – w Angerburgu lokował się pierwszy oddział wojsk (9 Pułk Kirasjerów)
• 1729 – wyznaczono Nowy Rynek
• 1729 – kościół został rozbudowany o pseudotransept z cegieł pozyskanych z rozebranego kościoła z 1491 roku
• 1730–1733 – ulice zostały wyposażone w latarnie
• 1734 i 1736 – na zamku w Węgorzewie gościem był Stanisław Leszczyński
• 1740 – inż. Jan Władysław Suchodolec zbudował system wodociągów miejskich
• 1758–1762 – okupacja Angerburga przez wojska rosyjskie
• 1807 – w zamku mieścił się szpital dla żołnierzy rosyjskich
• 1812/1813 – w mieście oddziały francuskie
• 1 września 1818 – powstał powiat Angerburg (powierzchnia 928 km²)
• 1820 – zostało założone seminarium nauczycielskie
• 1826 – powstał urząd pocztowy
• 1842 – pierwsza gazeta („Posłaniec nad Mamrami”)
• 1849 – założenie Sądu Rejonowego
• 1854 – Fryderyk Wilhelm IV Pruski inaugurował żeglugę mazurską
• 1855 – Angerburg do 1913 roku przestał być miastem garnizonowym
• 1856 – otwarcie Kanału Węgorzewskiego
• lata 60. XIX wieku – Carl Lehndorff-Steinort zaproponował władzom miejskim przeprowadzenie linii kolejowej Królewiec – Odessa (władze z obawy przed nowym wynalazkiem rezygnowały)
• 1860 – powstała urzędowa gazeta „Angerburger Kreisblatt”
• 1865 – oświetlenie ulic lampami naftowymi

W Niemczech

Rynek na starej widokówce

Przedwojenne Węgorzewo z lotu ptaka

• 1871 – zjednoczenie Niemiec – Angerburg w Cesarstwie Niemieckim
• 1880 – Hermann Braun założył zakłady opieki socjalnej „Bethesda”
• 1882 – założenie klubu sportowego TuSV Angerburg
• 1898 – budowa dworca kolejowego
• 15 sierpnia 1898 – otwarcie linii kolejowej do Gołdapi
• 31 sierpnia 1898 – otwarcie linii kolejowej do Królewca
• 1901 – założenie gazowni
• 1904/1905 – budowa nowych wodociągów
• 21 grudnia 1905 – otwarcie linii kolejowej do Giżycka
• 1 lipca 1907 – otwarcie linii kolejowej do Kętrzyna
• 1 lipca 1914 – otwarcie linii kolejowej do Gąbina
• 23 sierpnia – 10 września 1914 – krótka rosyjska okupacja miasta
• 1919 – założenie sekcji piłki nożnej w TuSV Angerburg (istniała do 1927)
• 1925 – elektryfikacja miasta
• 1928 - założenie klubu piłkarskiego VfB angerburg
• 1929 – I Węgorzewski Tydzień Żeglarstwa Lodowego
• 1930/1931 – miasto otrzymało kanalizację
• 1935 – na jez. Święcajty odbyły się Mistrzostwa Niemiec i Europy w bojerach
• 1939 – Angerburg liczył 10922 mieszkańców
• 21 i 22 stycznia 1945 - ewakuacja ludności cywilnej
• 24 stycznia 1945 – do opustoszałego miasta wkroczyła Armia Czerwona (źródła z czasów PRL podają, że doszło do walk o miasto podczas których zginęło ok. 1500 żołnierzy radzieckich pochowanych na cmentarzu żołnierzy radzieckich^[11]).
• marzec 1945 – zniszczenie około 80% zabudowy przez Armię Czerwoną

Ponownie w Polsce

Skwer i blok przy ul. Grunwaldzkiej

• 7 kwietnia 1945 – do opustoszałego Węgorzewa przybywa grupa 13 osób, której powierzono zadanie zorganizowania władz powiatowych
• kwiecień 1945 – rozpoczęła działalność Powiatowa Komenda Milicji Obywatelskiej
• 23 maja 1945 – polscy urzędnicy przejęli zwierzchnictwo nad miastem, zmiana nazwy na Węgobork (przekazanie Polsce obiektów przemysłowych nastąpiło 15 sierpnia)
• wrzesień 1945 – powstaje Zarząd Powiatowy PSS "Społem"
• 1945 – zostaje otwarty szpital
• początek 1946 – powstaje Zarząd Powiatowy "Samopomoc Chłopska"
• 1946 – zostaje otwarty ośrodek zdrowia
• 1946 – Węgobork został przemianowany na Węgorzewo, 1184 mieszkańców
• 1946 – powstanie drużyny piłkarskiej przy Komendzie Powiatowej Milicji Obywatelskiej (protoplasta klubu Vęgoria Węgorzewo)
• 1947 – zostaje uruchomione kino
• 1948 – założenie biblioteki miejskiej (1950 – powiatowej, 1955 – połączenie obu bibliotek)
• 1949 – ponowne uruchomienie odbudowanej linii kolejowej do Kętrzyna
• 1955 – założenie Powiatowego Domu Kultury
• 1955 – powstaje baza PKS
• 1955 – uruchomienie gazowni
• 1959 – zakończenie odgruzowywania miasta (wiele przedwojennych budynków nadających się do odbudowy rozebrano, wysyłając cegły na odbudowę Warszawy, do połowy lat 70. historyczne śródmieście było niezabudowane)
• 1966 – założenie ogniska muzycznego
• 1975 – Węgorzewo wskutek reformy administracyjnej, straciło status miasta powiatowego i przeszło do województwa suwalskiego
• 1999 – kolejna reforma administracyjna – Węgorzewo znalazło się w woj. warmińsko-mazurskim i powiecie giżyckim
• 1 stycznia 2002 – po 3 latach starań, powstał powiat węgorzewski (693 km²)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Norbert Skowron: Angerburg. [dostęp 2016-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-09)].
• Pruthenia. „Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie Towarzystwo „Pruthenia””, 2006. Olsztyn: Wydawnictwo Littera. ISSN 1897-0915. 
• Rada Miejska w Węgorzewie: Program Opieki nad Zabytkami Miasta i Gminy Węgorzewo 2010-2013. 2010. [dostęp 2016-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-27)].
• Histmag: Podróże z Histmag.org (2): Węgorzewo – niezwyczajne losy zwyczajnego miasteczka. 2011. [dostęp 2016-02-22].
• Max Toeppen: Historia Mazur. Przyczynek do dziejów krainy i kultury pruskiej. Olsztyn: Wspólnota Kulturowa "Borussia", 1998, s. 520. ISBN 83-900380-3-X.
• Grzegorz Białuński. Dla powszechnego rozwoju, podniesienia i poprawy naszego księstwa. Lokacje miast mazurskich w Prusach Książęcych (1525-1701).. „CZASOPISMO PRAWNO-HISTORYCZNE Tom LXIX — 2017 — Zeszyt 2”, 2017. 
• Andrzej Wakar: WĘGORZEWO Z DZIEJÓW MIASTA I POWIATU. Olsztyn: Pojezierze, 1968, s. 313.