Michał Choromański

Michał Choromański

Data i miejsce urodzenia	22 czerwca 1904 Jelizawietgrad
Data i miejsce śmierci	24 maja 1972 Warszawa
Narodowość	Polak
Język	polski (rosyjski)
Dziedzina sztuki	literatura
Epoka	dwudziestolecie międzywojenne – współczesność
Ważne dzieła
Biali bracia Zazdrość i medycyna Schodami w górę, schodami w dół

Michał Choromański (ur. 9 czerwca^?/ 22 czerwca 1904 w Jelizawietgradzie^[1], zm. 24 maja 1972 w Warszawie) – polski pisarz i dramaturg. Laureat Nagrody Młodych Polskiej Akademii Literatury.

Życiorys

Grób pisarza na warszawskich Powązkach

Urodził się w Jelizawietgradzie (obecnie Kropywnycki) jako syn Konstantego Choromańskiego^[1], medyka (który w 1918 zginął w Kijowie od wybuchu bomby) i Aleksandry (z domu Rogasskiej^[1]). Po śmierci ojca zmuszony był pracować, by utrzymać siebie, matkę i siostrę. Był m.in. korepetytorem, nauczycielem rysunku, dziennikarzem oraz pomocnikiem piekarza. Interesował się również malarstwem i stworzył w tym czasie kilka portretów^[2]. W młodym wieku zapadł na gruźlicę kości i płuc. Wtedy zaczęła się jego tułaczka po szpitalach i sanatoriach. W 1924 wraz z matką i siostrą przybył do Polski. Studiował pedagogikę i psychologię.

Podczas pobytu w Zakopanem zainteresowali się nim Karol Szymanowski i Kazimierz Wierzyński. Ten ostatni przedstawił młodego pisarza (piszącego wówczas po rosyjsku) Marii Kasprowiczowej, wdowie po Janie Kasprowiczu na „Harendzie”. Tak zaczęła się błyskawiczna kariera Choromańskiego. Józef Wittlin pisał o Białych braciach – pierwszej powieści napisanej przez Choromańskiego po polsku:

W latach trzydziestych XX wieku napisał Zazdrość i medycynę, Opowiadania dwuznaczne, Skandal w Wesołych Bagniskach oraz kilka dramatów. Wiosną 1933 wyjechał do Szwajcarii, gdzie w maju leczył gruźlicę w sanatorium w Leysin^[3]. Wynajął też część willi „Chimera” w Zakopanem. Tu spotykał się m.in. z Witkacym^[4] i Tadeuszem Dołęgą-Mostowiczem. W tym okresie dużo podróżował do Argentyny, Brazylii i Afryki Zachodniej.

Niedługo po wybuchu II wojny światowej poślubił tancerkę i choreografkę Ruth Sorel. Ze względu na jej żydowskie pochodzenie oboje zmuszeni byli opuścić okupowaną Polskę w 1940. Choromański spędził siedemnaście lat na emigracji – najpierw w Brazylii, potem w Kanadzie. W Montrealu Ruth prowadziła szkołę baletową, Choromański cierpiał jednak na niemoc twórczą. Po powrocie do kraju w 1957 zaczął pracować ze zdwojoną siłą. Niemalże co roku wydawał nową powieść, nie spotykał się jednak z zainteresowaniem krytyków. Czuł się osamotniony i odrzucony. Zmarł nagle 24 maja 1972. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera 17B-5-30)^[5].

Twórczość

Portret M. Choromańskiego wykonany przez St.I. Witkiewicza (1930)

• Biali bracia (1931)
• Zazdrość i medycyna (1932), ekranizacja (1973)
• Opowiadania dwuznaczne (1934)
• Szpital Czerwonego Krzyża (druk w „Czasie” 1937, wyd. odrębne 1959)
• Prolegomena do wszelkich nauk hermetycznych (1958)
• Schodami w górę, schodami w dół (1965), ekranizacja (1988)
• Dygresje na temat kaloszy (1966)
• Makumba, czyli drzewo gadające (1968)
• W rzecz wstąpić (1968)
• Słowacki wysp tropikalnych (1969)
• Głownictwo, moglitwa i praktykarze (1969)
• Kotły Beethovenowskie (1970)
• Różowe krowy i szare scandalie (1970)
• Miłosny atlas anatomiczny (1972)
• Memuary (1976, wcześniej drukowane w „Przekroju”)
• Opowiadanie wariackie (1979)
• Skandal w Wesołych Bagniskach (1993); na podstawie powieści polski horror komediowy Horror w Wesołych Bagniskach (1995)

Ekranizacje

• Zazdrość i medycyna, reż. Janusz Majewski, 1973
• Schodami w górę, schodami w dół, reż. Andrzej Domalik, 1988
• Horror w Wesołych Bagniskach, reż. Andrzej Barański, 1995

Zobacz też

• Henryk Worcell

Przypisy

Bibliografia

• Marek Sołtysik, Świadomość to kamień: kartki z życia Michała Choromańskiego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989
• Andrzej Konkowski, Michał Choromański. Warszawa: PIW, 1980
• Artykuł w portalu culture.pl