PZL P.24
PZL P.24 (prototyp) | |
Dane podstawowe | |
Państwo | |
---|---|
Producent | |
Typ | |
Konstrukcja | metalowa, górnopłat zastrzałowy z płatem Puławskiego |
Załoga | pilot |
Historia | |
Data oblotu | maj 1933 |
Lata produkcji | sierpień 1936–1939 |
Wycofanie ze służby | 1945 |
Liczba egzemplarzy | 199 (w tym licencje) |
Dane techniczne | |
Napęd | 14-cylindrowy silnik gwiazdowy |
Moc | 723 kW (970 KM) |
Wymiary | |
Rozpiętość | 10,68 m |
Długość | 7,81 m |
Wysokość | 2,70 m |
Powierzchnia nośna | 17,90 m² |
Masa | |
Własna | 1329 kg |
Startowa | 2000 kg |
Osiągi | |
Prędkość maks. | na wysokości 4250 m: 430 km/h |
Prędkość wznoszenia | 11,1 m/s |
Pułap | 10 500 m |
Zasięg | 700 km |
Dane operacyjne | |
Uzbrojenie | |
- 2 × działko Oerlikon FF kal. 20 mm (z zapasem 45 pocisków) pod skrzydłem - 2 × karabin maszynowy Colt Browning M40 kal. 7,9 mm z zapasem 300 naboi (P.24F) - 4 × karabin maszynowy Colt Browning MG 40 (z zapasem po 300 naboi) w płacie - 40 kg bomb | |
Użytkownicy | |
PZL P.24 – polski myśliwiec konstrukcji inżyniera Wsiewołoda Jakimiuka z rodziny myśliwców z płatem polskim, opracowany i produkowany w Państwowych Zakładach Lotniczych.
Historia
W 1928 roku utworzone zostało przedsiębiorstwo Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL) celem stworzenia konstrukcji zaawansowanego całkowicie metalowego samolotu myśliwskiego[1]. Konstrukcja pierwszego samolotu – PZL P.1 – powierzono inż. Zygmunt Puławskiemu, który niedługo wcześniej ukończył Politechnikę Warszawską[1]. Jego konstrukcje tego czasu stały w awangardzie światowej techniki lotniczej na następne 10 lat[1]. Powstałe następnie projekty samolotów myśliwskich PZL P.7 i P.11 stanowiły trzon ówczesnych polskich sił powietrznych[1]. Najbardziej rozwiniętą konstrukcją samolotów tej rodziny był PZL P.24[1].
PZL P.24 był przeznaczonym na eksport rozwinięciem konstrukcji samolotu PZL P.11, przystosowanym do nieużywanych w Polsce silników Gnome-Rhone. Oblatał go w maju 1933 pilot doświadczalny PZL Bolesław Orliński. W 1934 Orliński ustanowił na nim rekord prędkości dla samolotów myśliwskich z silnikiem gwiazdowym, wynoszący 416 km/h. W tym samym roku trzeci prototyp P.24/III, nazwany Super P-24bis wystawiono na paryskim salonie lotniczym, gdzie został wysoko oceniony i spotkał się z dużym zainteresowaniem. Samolot demonstrowano ponadto misjom wojskowym licznych państw.
Ponieważ prototypy P.24 były oparte na konstrukcji samolotu PZL P.11a, a w tym czasie wdrożono do produkcji w Polsce ulepszoną i zmienioną konstrukcyjnie wersję P.11c, podobne zmiany wprowadzono we wzorcu wersji seryjnej P.24, oblatanym wiosną 1936. Zaadaptowano w nim między innymi nowy tył kadłuba i usterzenie z P.11c oraz obniżono oś silnika w celu uzyskania lepszej widoczności. Samolot ten wdrożono do produkcji pod oznaczeniem PZL P.24A.
W następnych latach opracowano nowe wersje B, C, E różniące się uzbrojeniem, oraz wersje F i G z mocniejszym silnikiem. Samolot został zakupiony przez takie kraje jak Turcja (14 P.24A i 26 P.24C), Bułgaria (14 P.24B i 26 P.24F), Grecja (30 P.24F i 6 P.24G) i Rumunia (5 P.24E). Ponadto Rumunia i Turcja nabyły licencję na produkcję P.24. W Turcji w zakładach TFK Kayseri wyprodukowano łącznie 20 samolotów PZL P.24C i 30 P.24F. Część tych samolotów następnie przebudowano na wersję PZL P.24G. Jeden z takich samolotów znajduje się w tureckim muzeum lotnictwa (tur. Havacilik Müzesi) w miejscowości Yesilköy koło Stambułu.
W Rumunii w zakładach IAR wyprodukowano 25 samolotów w wersji PZL P.24E. Licencyjny PZL P.24E stał się podstawą opracowania oryginalnej rumuńskiej konstrukcji myśliwca IAR-80. Nowy myśliwiec zbudowano w układzie dolnopłata, natomiast z PZL P.24E zachowano kadłub z całością wyposażenia wewnętrznego i silnik. W 1937 opracowano wersję PZL P.24H, ewentualnie dla lotnictwa polskiego. Natomiast w 1939 opracowano wersję PZL P.24J dla lotnictwa bułgarskiego. Prawdopodobnie prototyp PZL P.24/III przerobiono na wersję PZL P.11g Kobuz, wmontowując inny silnik i kilka elementów z PZL P.11c. We wrześniu 1939 w Polsce na Okęciu znajdował się kadłub prototypu PZL P.24J. 3 września rozpoczęto prace nad jego ukończeniem, jednak zdołano tylko przynitować jeden element. Poza tym pomalowano usterzenie.
Udział w walce
Samolot służył w siłach lotniczych Turcji, Rumunii, Bułgarii i Grecji. Lotnictwo greckie skutecznie i z wysoką oceną użyło go w walkach z włoskim agresorem w latach 1940–1941, mimo stosunku sił samolotów myśliwskich stron 36:179 [2].
Opis techniczny
Całkowicie metalowy górnopłat zastrzałowy z płatem Puławskiego (lub „płatem polskim”). Podwozie samolotu klasyczne dwukołowe stałe z płozą ogonową. Kabina pilota jednomiejscowa, zamknięta. Uzbrojenie stanowiły dwa działka kaliber 20 mm i 2 karabiny maszynowe kal. 7,9 mm lub 4 km-y oraz 50 kilogramów bomb. Silnik gwiazdowy w P.24A, B, C i E Gnome-Rhone 14K (930 KM), w P.24F i G Gnome-Rhone 14N o mocy 970 KM.
Wersje
- P.24/I - samolot myśliwski, prototyp (stosowano usterzenie pionowe z PZL P.11a).
- P.24/II - samolot myśliwski, drugi prototyp.
- P.24/III- samolot myśliwski, wzór dla egzemplarzy seryjnych.
- P.24A - samolot myśliwski, pierwsza wersja seryjna.
- P.24B - samolot myśliwski.
- P.24C - samolot myśliwski.
- P.24D - samolot myśliwski, wersja planowana, nie weszła do produkcji.
- P.24E - samolot myśliwski.
- P.24F - samolot myśliwski, pierwsza wersja z mocniejszym silnikiem.
- P.24G - samolot myśliwski.
- P.24H - samolot myśliwski, prawdopodobnie wersja dla Polski.
- P.24J - samolot myśliwski, wersja eksportowa, zbudowano kadłub dla prototypu.
Dane
Ogólne charakterystyki
Dane techniczne | P.24/I,II | P.24/III | P.24A | P.24B, C | P.24E | P.24F, G |
---|---|---|---|---|---|---|
Masa własna kg | 1230 | 1262 | 1327 | 1327 | 1340 | 1329 |
Masa całkowita kg | 1680 | 1724 | 1902 | 1870 | 1900 | 2000 |
Paliwo l | 336 | 336 | 336 | 336 | 336 | 360 |
Rozpiętość m | 10,57 | 10,57 | 10,71 | 10,71 | 10,71 | 10,68 |
Długość m | 7,50 | 7,50 | 7,50 | 7,50 | 7,50 | 7,81 |
Wysokość m | 2,68 | 2,70 | 2,69 | 2,69 | 2,69 | 2,69 |
Powierzchnia nośna m² | 17,90 | 17,90 | 17,90 | 17,90 | 17,90 | 17,90 |
Silnik | Gnome-Rhone 14Kds | Gnome-Rhone 14Kfs | Gnome-Rhone 14Kfs | Gnome-Rhone 14Kfs | Gnome-Rhone 14KIIc32 | Gnome-Rhone 14N-07 |
Moc kW/KM | 559/760 | 661/900 | 661/900 | 661/900 | 661/900 | 700/970 |
Prędkość maksymalna km/h | 388 | 416 | 410 | 410 | 408 | 430 |
Pułap m | 9800 | 10500 | 9000 | 9000 | 10000 | 10500 |
Wznoszenie m/s | 10 | 11,5 | 11 | 11 | 11 | 11,1 |
Zasięg km | 600 | 600 | 700 | 700 | 700 | 700 |
Uzbrojenie
- P.24/I - 2 działka w kadłubie
- P.24/II - bez uzbrojenia
- P.24/III - 2 działka Oerlikon FF 20 mm pod skrzydłami, 2 km Colt-Browning MG40 7,9 w skrzydłach
- P.24A, E, F - 2 działka Oerlikon FF 20 mm pod skrzydłami, 2 km Colt-Browning MG40 7,9 w skrzydłach, bomby 4 x 12,5 kg lub 2 x 50 kg
- P.24B - 4 km PWU wz. 33 7,9 w skrzydłach, 2 zaczepy SW 2x12 na 4 12,5 kg bomby
- P.24C - 4 km Colt-Browning MG40 7,9 w skrzydłach, 2 zaczepy na 12,5 kg bomby
- P.24D - 2 km w skrzydłach
- P.24G - 4 karabiny maszynowe Colt Browning MG 40, bomby 4 x 12,5 kg lub 2 x 50 kg
- P.24H - 2 działka Oerlikon FF 20 mm w skrzydłach
- P.24J - 4 działka Oerlikon FF 20 mm w skrzydłach
Muzealne P.24
W muzeum w Stambule eksponowany jest jeden egzemplarz PZL P.24G. Według niepotwierdzonej informacji, zamieszczonej w LAI, w Turcji miałyby znajdować się jeszcze trzy inne myśliwce tego typu[3].
Przypisy
- ↑ a b c d e Chris Bishop: The Ilustrated Encyclopedia, s. 291-292
- ↑ dane greckie skrót przekładu: Trzon sił myśliwskich stanowiło 36 polskich PZL P.24 wersji F i G, zauważalnie lepszych od maszyn sąsiada. W tej sytuacji greckiemu lotnictwu wojskowemu przyszło zmierzyć się z 463 samolotami włoskimi, z których 179 stanowiły czystej krwi myśliwce
- ↑ PZL P.24 w Turcji, LAI 3/1991, s. 55-57
Bibliografia
- Chris Bishop: The Ilustrated Encyclopedia of Weapons Of World War II. London: Amber Books, 2014. ISBN 978-1-78274-167-1.
Media użyte na tej stronie
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Roundel of the Polish Air Force (1918–1921).
Roundel of the Polish Air Force (1918–1921).
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Samolot PZL P.24 na lotnisku w Atenach. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-1549a
Autor: Vtgbart, Licencja: CC BY-SA 3.0
The only surviving example of a PZL P.24 in the world. Turkish Aviation Museum, Istambul
PZL P.24 fighter of Greece.