Philip K. Dick

Philip K. Dick

Richard Philips,
Jack Dowland,
Horselover Fat

Imię i nazwisko	Philip Kindred Dick
Data i miejsce urodzenia	16 grudnia 1928 Chicago
Data i miejsce śmierci	2 marca 1982 Santa Ana, Kalifornia
Narodowość	amerykańska
Język	angielski
Dziedzina sztuki	fantastyka naukowa
Ważne dzieła
Ubik Czy androidy śnią o elektrycznych owcach? Człowiek z Wysokiego Zamku
Nagrody
Nagroda Hugo: Najlepsza powieść, 1963 Człowiek z Wysokiego Zamku
Strona internetowa

Philip K. Dick, Philip Kindred Dick (ur. 16 grudnia 1928 w Chicago, zm. 2 marca 1982 w Santa Ana) – amerykański pisarz science fiction, który miał znaczący wpływ na rozwój tego gatunku literackiego. Uznaje się go także za jednego z prekursorów weird fiction.

Zaliczany jest również do nurtu postmodernistycznego. Ursula K. Le Guin nazywała go „amerykańskim Borgesem”, przez Jęczmyka nazwany „Dostojewskim SF”, zaś przez Jamesona – „Szekspirem science fiction”^[1]. Jego popularność sprawiła, że od jego imienia i nazwiska powstały angielskie słowa: „dickian” oraz „phildickian”^[2][3][4].

Życiorys

Na początku drogi twórczej Dick w kręgach fantastycznych uznawany był za pisarza zbyt ambitnego, trudnego, natomiast z kręgów głównego nurtu (mainstreamu) odrzucany był natychmiast z uwagi na pisanie pod szyldem SF. Jego popularność jako pisarza odmieniły dwie książki. Pierwsza to Człowiek z Wysokiego Zamku (The Man in the High Castle) napisana w 1961 Za powieść tę pisarz został uhonorowany jedną z dwóch najważniejszych nagród w dziedzinie literatury fantastycznej – nagrodą Hugo. Druga to Czy androidy śnią o elektrycznych owcach? (Do Androids Dream of Electric Sheep?) wydana w 1968, na podstawie której na początku lat osiemdziesiątych nakręcony został film Blade Runner (Łowca androidów).

Od początku twórczość Philipa K. Dicka cechowała problematyka natury rzeczywistości i człowieka. W swoich książkach Dick rozważał kwestie filozoficzne: co to znaczy być człowiekiem? (Do Androids Dream of Electric Sheep?, The Man in the High Castle, Confessions of a Crap Artist), czy to, co widzimy, to, co nas otacza, istnieje naprawdę, czy też jest to tylko złudzenie? (Trzy stygmaty Palmera Eldritcha, Ubik); jaka jest natura wszechświata i jaki jest stosunek Boga do stworzenia? (Valis, Boża inwazja). Rozważania Dicka na temat natury Boga i jego relacji do człowieka inspirowane były głównie teologią chrześcijańską (zwłaszcza katolicką) i judaizmem.

W życiu prywatnym Dick żenił się pięć razy i miał troje dzieci. Nadużywał alkoholu i narkotyków, zaś swoje uzależnienie tłumaczył tym, iż od dziecka musiał brać dużo leków i stąd wzięło się jego przyzwyczajenie do pigułek. Wiele wskazuje na to, że właśnie pod wpływem środków psychoaktywnych powstała znaczna część twórczości Dicka. Niektórzy łączą jego uzależnienie z dużym tempem pisania: w ciągu dwóch lat, w czasie największego uzależnienia, napisał 11 powieści i około 60 opowiadań (w tym Trzy stygmaty Palmera Eldritcha). Okres uzależnienia stał się także prawdopodobnie inspiracją do napisania książki Przez ciemne zwierciadło (A Scanner Darkly), wydanej w 1977, pokazującej wizję świata degradowanego zarówno przez narkotyki, jak i organizacje starające się zapobiegać zjawisku narkomanii.

Podejrzewa się, że cierpiał on na schizofrenię paranoidalną (choć biografia Dicka pt. „Boże inwazje” autorstwa Lawrence’a Sutina podaje iż był on po prostu „dziwakiem” i w żadnym wypadku nie był chory psychicznie, jednak miał taką opinię), dodatkowo wzmacnianą przez używanie środków psychoaktywnych lub po prostu przez nie indukowaną. Sam pisarz spekulował na ten temat. Prowokowały do tego zachowania takie jak zamykanie się w domu ze strachu, napadanie na żonę, a w szczególności osobliwe sny, wizje, które inspirowały go równocześnie do pracy twórczej m.in. przy trylogii Valis. W pewnym czasie wierzył, że Stanisław Lem był prowokacją komunistów, za którą kryła się grupa pisarzy działających na zlecenie partii komunistycznej, by przejąć kontrolę nad opinią publiczną. Dowodem tego miała być mnogość stylów pisarskich Lema i szeroka tematyka jego dzieł, a także nietypowe, niesłowiańskie nazwisko mogące być akronimem (LEM) jakiejś tajnej komórki. Dick pisał nawet w tej kwestii do Federalnego Biura Śledczego (FBI)^[5].

Dick zmarł w roku 1982 po trzech kolejnych atakach serca w szpitalu w Santa Ana w Kalifornii. Zostawił po sobie bogaty dorobek literacki i rzeszę wielbicieli, w niektórych kręgach jest pisarzem kultowym. Niedoceniany przez większość życia, dopiero tuż przed śmiercią osiągnął stan finansowej stabilności, jednak szeroką popularność jego utwory zdobyły dopiero po śmierci autora.

Twórczość

Nowele i opowiadania

Powieści

Filmy i seriale nakręcone na podstawie twórczości Philipa K. Dicka

• Łowca androidów (1982) – na podstawie powieści Czy androidy śnią o elektrycznych owcach?^[6]
• Pamięć absolutna (1990) – na podstawie opowiadania Przypomnimy to panu hurtowo^[7]
• Wyznania łgarza (1992) – na podstawie powieści pod tym samym tytułem^[8]
• Tajemnica Syriusza (1995) – na podstawie opowiadania Druga odmiana^[9]
• Impostor: Test na człowieczeństwo (2002) – na podstawie opowiadania Impostor^[10]
• Raport mniejszości (2002) – na podstawie opowiadania pod tym samym tytułem^[11]
• Zapłata (2003) – na podstawie opowiadania pod tym samym tytułem^[12]
• Przez ciemne zwierciadło (2006) – na podstawie powieści pod tym samym tytułem^[13]
• Next (2007) – inspirowany opowiadaniem Złotoskóry^[14]
• Tajemnica Syriusza: Polowanie (2009) – inspirowany opowiadaniem Druga odmiana^[15]
• Radio Free Albemuth (2010) – na podstawie Radio Wolne Albemuth^[16]
• Władcy umysłów (2011) – inspirowany opowiadaniem Ekipa dostosowawcza^[17]
• Pamięć absolutna (2012) – na podstawie opowiadania Przypomnimy to panu hurtowo^[18]
• Raport mniejszości – serial (2015) – inspirowany opowiadaniem Raport mniejszości^[19]
• Człowiek z Wysokiego Zamku (2015–2019) – na podstawie powieści Człowiek z Wysokiego Zamku^[20]
• Electric Dreams – serial (2017) – inspirowany zbiorami opowiadań The Collected Stories of Philip K. Dick^[21]
• Blade Runner 2049 (2017) – inspirowany powieścią Czy androidy śnią o elektrycznych owcach?^[22]

Inne dzieła inspirowane twórczością Philipa K. Dicka

• W 1997 roku Virgin Interactive wydało grę komputerową Blade Runner inspirując się adaptacją wydarzeń przedstawionych w filmie Łowca androidów Ridleya Scotta z 1982 roku. W 2020 roku wydano ją ponownie jako Blade Runner: Enhanced Edition^[23]
• W 1998 roku wydano grę komputerową Ubik, której tytuł oraz realia zaczerpnięto z powieści pisarza^[24].
• W 2006 roku w Starym Teatrze w Krakowie wystawiono przedstawienie Trzy stygmaty Palmera Eldritcha na podstawie powieści pod tym samym tytułem w reżyserii Jana Klaty^[25].
• W 2012 dom wydawniczy REBIS Sp. z o.o. we współpracy z Audioteka S.A. zrealizował audiobook na podstawie powieści Blade Runner. Czy androidy marzą o elektrycznych owcach?. Jest to pierwsza w Polsce realizacja audiobooka z efektami 3D. W rolach głównych występują m.in. Robert Więckiewicz w roli narratora, Andrzej Chyra jako Rick Dekard, Anna Dereszowska, Marian Dziędziel, Jacek Braciak i wielu innych^[26][27].
• W 2012 roku nakładem Warszawskiej Firmy Wydawniczej ukazała się książka Bóg w sprayu. Filozofia według Philipa K. Dicka autorstwa Macieja Kaczmarskiego – zbiór esejów analizujących dziewięć wybranych powieści Philipa K. Dicka^[28].
• W 2016 roku powstała pierwszoosobowa gra przygodowa Californium, inspirowana biografią jednego z najsłynniejszych amerykańskich pisarzy SF, Philipa K. Dicka^[29][30][31].

Polskie wydania powieści, opowiadań i nowel (część)

Zbiory opowiadań

• Zapłata. Przełożyli Agnieszka Kuc i Janusz Margański, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2004, wydanie I. ISBN 83-08-03543-4 (12 opowiadań)
• Opowiadania najlepsze. Przełożyli Jan Karłowski, Tomasz Olijasz, Miachał Begiert, Wstęp: John Brunner Rzeczywistość Philipa K. Dicka, Dom Wydawniczy „Rebis”, Poznań 1998, wydanie I. ISBN 83-7120-589-9 (1Dziewięć opowiadań, wstęp, posłowie autora)
• Krótki, szczęśliwy żywot brązowego Oxforda. Prószyński i S-ka, 1 cz. Opowiadań Zebranych w Serii Nowej Fantastyki, 2000. (25 opowiadań)
• Przypomnimy to panu hurtowo. Prószyński i S-ka, 2 cz. Opowiadań Zebranych w Serii Nowej Fantastyki, 1998. ISBN 83-7180-246-3.
• Impostor. Test na człowieczeństwo. Prószyński i S-ka, 2002. ISBN 83-7337-200-8 (Ta sama zawartość co Przypomnimy...)
• Czysta gra. Prószyński i S-ka, 3 cz. Opowiadań Zebranych w Serii Nowej Fantastyki, 2002.
• My zdobywcy. Prószyński i S-ka, 4 cz. Opowiadań Zebranych w Serii Nowej Fantastyki, 1999, 2002.
• Oko Sybilli. Prószyński i S-ka, 5 cz. Opowiadań Zebranych w Serii Nowej Fantastyki, 2001.
• Ostatni Pan i Władca, Amber 1990.
• Raport Mniejszości, Amber 2002.
• Krótki, szczęśliwy żywot brązowego oksforda. Rebis, Opowiadania zebrane Philipa K. Dicka (tom 1), 2014. ISBN 978-83-7818-536-9.
• Wariant drugi. Rebis, Opowiadania zebrane Philipa K. Dicka (tom 2), 2015. ISBN 978-83-7818-576-5.
• Kopia ojca. Rebis, Opowiadania zebrane Philipa K. Dicka (tom 3), 2016. ISBN 978-83-7818-809-4.
• Raport mniejszości. Rebis, Opowiadania zebrane Philipa K. Dicka (tom 4), 2016. ISBN 978-83-8062-046-9.
• Elektryczna mrówka. Rebis, Opowiadania zebrane Philipa K. Dicka (tom 5), 2017. ISBN 978-83-8062-141-1.

Powieści

(kolejność chronologiczna, według czasu napisania)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Philip K. Dick – strona fanowska (ang.)
• Philip K. Dick w IMDb w bazie IMDb (ang.)