Synagoga w Warszawie (ul. Targowa 50/52)

Synagoga w Warszawie
Obiekt zabytkowy nr rej. 6-A z 19.01.2001[1]
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Budulec

murowana

Data budowy

druga połowa XIX wieku

Tradycja

ortodoksyjna

Obecnie

nieużytkowana

Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Synagoga w Warszawie”
Ziemia52°15′07″N 21°02′20″E/52,252000 21,039000
Ściana Płaczu
Strzelec
Skorpion
Bliźnięta

Synagoga w Warszawiedom modlitwy znajdujący się w Warszawie w oficynie kamienic przy ulicy Targowej 50/52, w pobliżu wejścia na Bazar Różyckiego w dzielnicy Praga-Północ. W jego wnętrzu znajdują się jedne z dwóch zachowanych malowideł synagogalnych na Mazowszu.

Historia

Synagoga została zbudowana w drugiej połowie XIX wieku jako oficyna kamienic Rothblitów i Sokołowskiego[2]. W 1934 roku w jej wnętrzu wykonano nowe polichromie. Nieznane są losy modlitewni z okresu II wojny światowej, ale można przypuszczać, że wyposażenie wnętrza zostało zdewastowane.

Po zakończeniu wojny we wnętrzu synagogi urządzono magazyny oraz garaż, a część polichromii została zamalowana. Przez wiele lat nie wiedziano o dawnym przeznaczeniu obiektu. W marcu 1996 roku varsavianiści Janusz Sujecki z Zespołu Opiekunów Kulturowego Dziedzictwa Warszawy i Jarosław Zieliński z Towarzystwa Opieki nad Zabytkami[3] przez przypadek natknęli się na fragmenty malowideł ściennych w synagodze. Całe odkrycie uznano za rewelację, ponieważ były to jedyne odnalezione do tego czasu autentyczne polichromie żydowskiego domu modlitwy na Mazowszu[4].

Przez długi czas toczono prawdziwą batalię, by z oficyny usunąć najemcę, który w dawnej modlitewni urządził garaż. Lokatora wykwaterowała zarządzająca nieruchomością administracja dzielnicy[5]. Przez wiele lat nie było pomysłu na zagospodarowanie synagogi, a w pustych, nieogrzewanych pomieszczeniach stan polichromii pogarszał się z roku na rok. W listopadzie 1999 roku polichromie o podobnej treści ukazały się pod warstwą białej farby w sąsiedniej sali oficyny. Przypuszcza się, że pomieszczenie to mogło być salą przeznaczoną dla kobiet bądź nawet osobnym domem modlitwy[3][5].

18 stycznia 2002 roku pomieszczenia modlitewni zostały wynajęte przez gminę Warszawa-Centrum Fundacji Cmentarza Żydowskiego „Gęsia”, zajmującej się ratowaniem żydowskich zabytków w Polsce[4].

Fundacja sporządziła program prac remontowych i konserwatorskich, wykonała prace remontowe dachu, w tym wymieniono więźbę dachową i pokryto dach nowym poszyciem dachowym, usunięto drzewo rosnące tuż obok okna piwnicy wraz z korzeniami, które rozsadzały fundamenty. Uporządkowano również i oczyszczono odkrytą w 2002 roku piwnicę, w której mieściła się mykwa oraz szaleszides, czyli pomieszczenie, w którym religijni Żydzi spożywali szabasowe posiłki. Ostatnią pracą, jaką wykonano, było zabezpieczenie wejścia do piwnicy nowymi metalowymi drzwiami, odtworzenie okna oraz odrestaurowanie schodów.

Fundacja „Gęsia” planowała otworzyć synagogę do celów kultowych oraz utworzyć w niej niewielkie muzeum judaistyczne. Większość funduszy na remont pochodziła bezpośrednio z kasy fundacji, ale pieniądze przekazała również Fundacja im. Stefana Batorego, a także prywatni darczyńcy z Polski i zagranicy.

1 czerwca 2005 roku Fundacja „Gęsia” na wniosek konserwatora zabytków Ryszarda Głowacza przerwała renowację synagogi. W przyszłości planuje się ulokowanie w synagodze i otaczających ją kamienicach Muzeum Warszawskiej Pragi[6].

Architektura

We wnętrzu na ścianach zachowały pozostałości oryginalnych polichromii i inskrypcji hebrajskich z chronogramem 5694, który oznacza 1934 rok. Przedstawiają m.in. grób Racheli w Betlejem, niepełny cykl zodiakalny oraz Żydów modlących się pod Ścianą Płaczu w Jerozolimie. Na ostatniej widnieje inskrypcja: „To ufundowali bracia: Jisrael Jehuda, Jehoszua, Josef i Zeew, synowie pana Dawida Grinsztajna, niech jego światło nam przyświeca. Roku 694 według krótkiej rachuby”[7]. Ze względu na duże zawilgocenie obiektu stan zachowania malowideł jest bardzo zły.

Zabytek

W 2001 roku zespół domów przy ul. Targowej 50 wraz z oficyną zostały wpisane przez wojewódzkiego konserwatora zabytków do rejestru zabytków (nr rej.: 6-A z 19.01.2001)[1].

Przypisy

  1. a b Rejestr zabytków nieruchomych – Warszawa, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022, s. 15 [dostęp 2015-10-02].
  2. Głos Gminy Starozakonnych w Rzeczypospolitej Polskiej, nr 17-18, str. 8
  3. a b Domy modlitwy na Pradze – gazeta.pl, 01.02.2002 (ostatni dostęp 01.02.2002)
  4. a b Tomasz Urzykowski, Bożnica na Targowej – gazeta.pl, 29.08.2002 (Ostatni dostęp 29.08.2002)
  5. a b Dom modlitwy – gazeta.pl, 29.08.2002 (Ostatni dostęp 29.08.2002)
  6. Tomasz Urzykowski, Niedaleko Różyca będzie Muzeum Pragi – gazeta.pl, 25.10.2007 (ostatni dostęp 26.10.2007)
  7. Andrzej Trzciński, Zachowane wystroje malarskie bożnic w Polsce, Studia Judaica 4: 2001 nr 1-2(7-8) s. 67-95

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Legenda zabytek judaizmu.svg
Symbol zabytku judaizmu do legendy mapy
Targowa Street Synagogue in Warsaw 14.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Targowa 50/52 Synagogue in Warsaw
Targowa Street Synagogue in Warsaw 18.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Targowa 50/52 Synagogue in Warsaw
Targowa Street Synagogue in Warsaw 06.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Targowa 50/52 Synagogue in Warsaw
Targowa Street Synagogue in Warsaw 05.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Targowa 50/52 Synagogue in Warsaw
Targowa Synagogue 01.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 2.5
Targowa Street Synagogue in Warsaw 17.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Targowa 50/52 Synagogue in Warsaw
Targowa Street Synagogue in Warsaw 01.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Targowa 50/52 Synagogue in Warsaw
Targowa Synagogue 05.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 2.5
Targowa Street Synagogue in Warsaw 07.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Targowa 50/52 Synagogue in Warsaw
Targowa Street Synagogue in Warsaw 15.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Targowa 50/52 Synagogue in Warsaw
Targowa Synagogue 03.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 2.5
Targowa Street Synagogue in Warsaw 02.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Targowa 50/52 Synagogue in Warsaw
Targowa Street Synagogue in Warsaw 19.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Targowa 50/52 Synagogue in Warsaw
Targowa Street Synagogue in Warsaw 16.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Targowa 50/52 Synagogue in Warsaw
Targowa Street Synagogue in Warsaw 20.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Targowa 50/52 Synagogue in Warsaw
Targowa Street Synagogue in Warsaw 04.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Targowa 50/52 Synagogue in Warsaw
Targowa Synagogue 04.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 2.5
Targowa Street Synagogue in Warsaw 03.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Targowa 50/52 Synagogue in Warsaw
Targowa Street Synagogue in Warsaw 13.jpg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Targowa 50/52 Synagogue in Warsaw