Árpád Göncz

Árpád Göncz
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia10 lutego 1922
Budapeszt
Data i miejsce śmierci6 października 2015
Budapeszt
Prezydent Węgier
Okresod 2 maja 1990[1]
do 4 sierpnia 2000
Przynależność politycznaZwiązek Wolnych Demokratów
Pierwsza damaZsuzsanna Göntér
PoprzednikMátyás Szűrös (p.o.)
NastępcaFerenc Mádl
podpis
Odznaczenia
Klasa Specjalna Odznaki Honorowej za Zasługi Order Lwa Białego I Klasy (Czechy) Łańcuch Orderu Zasługi Cywilnej (Hiszpania) Wielki Krzyż Orderu Witolda Wielkiego (Litwa) Order Narodowy Zasługi I klasy (Malta) Krzyż Wielki Królewskiego Norweskiego Orderu Świętego Olafa Order Orła Białego Krzyż Wielki Orderu Wolności (Portugalia) Krzyż Wielki Klasy Specjalnej Orderu Zasługi RFN Krzyż Wielki Orderu Dobrej Nadziei (RPA) Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy Rumunii (republ.) Order Podwójnego Białego Krzyża I Klasy (Słowacja) Order Królewski Serafinów (Szwecja) Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy z Wielkim Łańcuchem (1951-2001) Złoty Order Wolności Republiki Słowenii

Árpád Göncz (wym. [aːrpaːd gønts]; ur. 10 lutego 1922 w Budapeszcie, zm. 6 października 2015 tamże[2][3]) – węgierski polityk, prawnik, pisarz, tłumacz literatury angielskiej i amerykańskiej, działacz węgierskiej opozycji demokratycznej, więzień polityczny. W 1990 przewodniczący Zgromadzenia Narodowego, od 1990 do 2000 pierwszy po przemianach politycznych niekomunistyczny prezydent Węgier.

Życiorys

Urodził się w rodzinie inteligenckiej. W 1944 ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Pétera Pázmánya. Od 1939 do 1944 pracował w instytucji kredytowej. W 1944 został powołany do wojska węgierskiego, z którego w 1945 zdezerterował. Po II wojnie światowej działał w antykomunistycznym ruchu oporu. Dołączył do Niezależnej Partii Drobnych Rolników (FKgP). Wydawał młodzieżową gazetę „Nemzedék. Był także sekretarzem partyjnej frakcji i osobistym sekretarzem Béli Kovácsa, jednego z liderów FKgP.

W 1952 podjął naukę na Uniwersytecie Rolniczym w Gödöllő, gdzie do 1956 ukończył cztery lata studiów. Brał udział w rewolucji z 1956, za swoją działalność w 1957 został aresztowany, a w 1958 skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności. W 1960 brał udział w proteście głodowym. W 1963 uzyskał zwolnienie na mocy amnestii.

Pracował w instytucie badawczym branży chemicznej i w przedsiębiorstwie ulepszania gleby. Podjął jednocześnie próbę ukończenia studiów rolniczych, jednak został skreślony z listy studentów. Od 1965 pracował jako niezależny tłumacz i pisarz. Tłumaczył dzieła m.in. Johna R.R. Tolkiena[4], Williama Faulknera, Williama Goldinga, Ernesta Hemingwaya czy Edith Wharton. Napisał kilka sztuk scenicznych, był też autorem prozy[5].

W 1988 powrócił do aktywności politycznej. Był wówczas współzałożycielem niezależnej organizacji Szabad Kezdeményezések Hálózata i następnie Związku Wolnych Demokratów, wchodził w skład kierownictwa tej partii. W 1990 został wybrany na posła do Zgromadzenia Narodowego. 2 maja 1990 został przewodniczącym parlamentu i tym samym pełniącym obowiązki prezydenta Węgier. 4 sierpnia tegoż roku Zgromadzenie Narodowe wybrało go na urząd prezydenta. W 1995 uzyskał reelekcję na drugą kadencję[6], którą zakończył 4 sierpnia 2000.

Był żonaty z Zsuzsanną Göntér, miał czwórkę dzieci, w tym córkę Kingę Göncz, która również zaangażowała się w działalność polityczną.

Odznaczenia i wyróżnienia

Przypisy

  1. Tymczasowo do 4 sierpnia 1990.
  2. Arpad Goncz nie żyje. Pierwszy postkomunistyczny prezydent Węgier miał 93 lata. wyborcza.pl, 6 października 2015. [dostęp 2017-09-01].
  3. Arpad Goncz: Hungary's first democratic president dies (ang.). bbc.com, 6 października 2015. [dostęp 2017-09-01].
  4. Göncz Árpád a kollégája betegsége miatt fordíthatta le A Gyűrűk Ura-trilógiát (węg.). blikk.hu, 6 października 2015. [dostęp 2017-09-01].
  5. A Writer Moves Up, This Time in Hungary (ang.). nytimes.com, 19 maja 1990. [dostęp 2017-09-01].
  6. Árpád Göncz, 1st freely elected president, dies aged 93 (ang.). bbj.hu, 6 października 2015. [dostęp 2017-09-01].
  7. Seznam vyznamenaných (cz.). hrad.cz. [dostęp 2017-09-01].
  8. Apdovanotų asmenų duomenų bazė (lit.). prezidente.lt. [dostęp 2017-09-01].
  9. Past Recipients of Honorary Honours Awards (ang.). opm.gov.mt. s. 1. [dostęp 2017-09-01].
  10. Verleihung der Sonderstufe des Großkreuzes des Verdienstordens der Bundesrepublik Deutschland an den Präsidenten der Republik Ungarn, Dr. Arpad Göncz (niem.). bundespraesident.de, 28 czerwca 2000. [dostęp 2017-09-01].
  11. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1994 r. o nadaniu orderu (M.P. z 1994 r. nr 27, poz. 219).
  12. Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas (port.). presidencia.pt. [dostęp 2017-09-01].
  13. National Orders and Awards (ang.). sahistory.org.za. [dostęp 2017-09-01].
  14. Rad bieleho dvojkríža, I. trieda (słow.). prezident.sk. [dostęp 2017-09-01].
  15. Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana (wł.). quirinale.it, 15 lipca 1991. [dostęp 2017-09-01].
  16. Honorowi i zasłużeni obywatele Miasta Poznania: 1996. poznan.pl. [dostęp 2017-09-01].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Flag of the President of Hungary.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Standard of the President of the Republic of Hungary.
GönczÁrpád.jpg
Autor: SZDSZ, Licencja: CC BY-SA 3.0
Árpád Göncz, President of Hungary, 1990-2000
SVN Nadomestni zlati častni znak svobod RS.png
Autor: Jsc96, Licencja: CC BY-SA 4.0
Plakietka (metalowa baretka) Złotego Orderu Wolności (Słowenia)
SVK Rad Bieleho Dvojkriza 1 triedy BAR.svg
Baretka: Order Podwójnego Białego Krzyża I Klasy – Słowacja.
LTU Order of Vytautas the Great - Grand Cross BAR.png
Baretka Wielkiego Krzyża Orderu Witolda Wielkiego
Seraphimerorden ribbon.svg
Autor: Borodun, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Ordem of the Seraphim. Sweden. True size for the template.
Order of Civil Merit (Spain) - Sash of Grand Collar.svg
Autor: Mimich, Licencja: CC0
Sash of Collar of Order of Civil Merit (Spain), to be worn when the Collar doesn't suit the occasion
HUN Order of Merit of the Hungarian Rep 1class Collar BAR.svg
Baretka: Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej / Krzyż Wielki z Łańcuchem i Złotopromienną Gwiazdą Orderu Zasługi Węgier – odmiana cywilna.
AUT Honour for Services to the Republic of Austria - 1st Class BAR.png
Baretka Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki Austrii 1. Klasy
Göncz signature.svg
Signature of Árpád Göncz
ROU Order of the Star of Romania 1999 GCross BAR.svg
Baretka: Order Gwiazdy Rumunii (model 1999) – Krzyż Wielki – Rumunia.
PRT Order of Liberty - Grand Cross BAR.svg
Autor: KarlHeintz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka Krzyża Wielkiego Orderu Wolności (Portugalia)
CZE Rad Bileho Lva 1 tridy BAR.svg
Baretka: Order Białego Lwa I Klasy – Republika Czeska (od 1994).
GER Bundesverdienstkreuz 9 Sond des Grosskreuzes.svg
Baretka: Order Zasługi RFN – Stopień Specjalny Krzyża Wielkiego.
MLT National Order of Merit BAR.svg
Autor: Mboro, Licencja: CC0
Baretka: Narodowy Order Zasługi – Republika Malty.