Ömürbek Tekebajew

Ömürbek Tekebajew

Өмүрбек Текебаев

(c) Galina Debulya, CC BY-SA 4.0
Pełne imię i nazwisko	Ömürbek Czirkeszowicz Tekebajew
Data i miejsce urodzenia	22 grudnia 1958 Obwód dżalalabadzki
Wicepremier Kirgistanu
Okres	od 7 kwietnia 2010 do 12 lipca 2010
Przynależność polityczna	Ata Meken
Przewodniczący Rady Najwyższej
Okres	od 27 marca 2005 do 27 lutego 2006
Przynależność polityczna	Ata Meken
Poprzednik	Muratbek Mukaszew
Następca	Marat Sułtanow

Ömürbek Czirkeszowicz Tekebajew (kirg. Өмүрбек Чиркешович Текебаев; ur. 22 grudnia 1958 w Obwodzie dżalalabadzkim) – kirgiski polityk. Lider partii Ata Meken od 1992. Deputowany do parlamentu. Kandydat w wyborach prezydenckich w 1995 oraz w 2000. Jeden z liderów tulipanowej rewolucji i przewodniczący parlamentu w latach 2005–2006. Później członek opozycji i jeden z przywódców rewolucji w kwietniu 2010. Od kwietnia do lipca 2010 wicepremier w rządzie tymczasowym.

Życiorys

Początkowa działalność

Ömürbek Tekebajew urodził się w 1958 w obwodzie dżalalabadzkim w ówczesnej Kirgiskiej SRR. Ukończył fizykę na Państwowym Kirgiskim Uniwersytecie Narodowym w Biszkeku. Następnie przez kilka lat pracował jako nauczyciel w miejscowości Akman w obwodzie dżalalabadzkim. W 1994 ukończył prawo na Państwowym Kirgiskim Uniwersytecie Narodowym^[1].

W działalność polityczną zaangażował się szerzej w lutym 1991, kiedy był jednym ze współzałożycieli partii Wolny Kirgistan. W tym samym roku dostał się do Rady Najwyższej ZSRR. W 1992 jego ugrupowanie rozpadło się. Tekebajew stanął wówczas na czele jednego z jego odłamów, który przybrał nazwę Ata Meken. W 1995 bez powodzenia ubiegał się o prezydenturę. Od 1995 do 2005 z ramienia Ata Meken był deputowanym do Rady Najwyższej Kirgistanu. W tym czasie należał do opozycji wobec rządów prezydenta Askara Akajewa. W latach 1995–2000 stał na czele parlamentarnej Komisji Budowy Państwa i Rządów Prawa. Od 2000 do 2001 zajmował stanowisko wiceprzewodniczącego parlamentu^[1].

W październiku 2000 wziął po raz drugi udział w wyborach prezydenckich. Sprzymierzył się wówczas z partią Ar Namys Feliksa Kułowa. W rywalizacji z urzędującym prezydentem Akajewem zdobył jednak tylko 14% głosów poparcia. Askar Akajew uzyskał ponad 74% głosów, jednak według zagranicznych obserwatorów, w tym OBWE, wybory nie spełniły standardów demokratycznych^[1][2].

Po migdałowej rewolucji

W marcu 2005, po tulipanowej rewolucji i obaleniu prezydenta Askara Akajewa, objął stanowisko przewodniczącego parlamentu. Był jednym z liderów rewolucji. Wkrótce wszedł jednak z konflikt z nowym prezydentem Kurmanbekiem Bakijewem i w lutym 2006 zrezygnował z funkcji przewodniczącego^[1].

Przeszedł do opozycji i stał się jednym z krytyków polityki prezydenta Bakijewa. Założył Ruch „Na Rzecz Reform!”. W kwietniu 2007 brał udział w antyprezydenckich demonstracjach opozycji, domagających się ustąpienia przez Bakijewa z urzędu. 6 września 2006 został zatrzymany na lotnisku w Warszawie przez polskie służby celne, które znalazły w jego bagażu heroinę. Po kilku dniach został jednak zwolniony z aresztu i oczyszczony z wszelkich zarzutów. W kolejnych miesiącach komisji kirgiskiego parlamentu stwierdziła, że wydarzenie było skutkiem działania służb specjalnych, które jeszcze na lotnisku w Kirgistanie umieściły narkotyki w jego bagażu^[1].

W grudniu 2008 jego partia Ata Meken weszła w skład koalicji partii opozycyjnych pod nazwą Zjednoczony Ruch Ludowy^[3]. W kwietniu 2009 koalicja zadecydowała o wystawieniu wspólnego kandydata, Ałmazbeka Atambajewa, w wyborach prezydenckich w lipcu 2009^[4], które zakończyły się zdecydowanym zwycięstwem prezydenta Bakijewa, lecz zdaniem międzynarodowych obserwatorów nie spełniły standardów demokratycznych^[5][6].

6 kwietnia 2010 w czasie antyrządowych protestów, które zapoczątkowały rewolucję i doprowadziły do obalenia prezydenta Kurmanbeka Bakijewa, został aresztowany. Jednak jeszcze tego samego dnia został zwolniony aresztu. 7 kwietnia brał udział w proteście pod budynkiem parlamentu w stolicy. Po obaleniu Bakijewa wszedł w skład rządu tymczasowego Rozy Otunbajewy, w którym objął stanowisko wicepremiera ds. reformy konstytucyjnej^[1]. 12 lipca 2010 zrezygnował ze stanowiska, by wziąć udział jako lider Ata Maken w wyborach parlamentarnych w październiku 2010^[7].

Zatrzymanie i osadzenie w więzieniu

18 czerwca 2017 roku ogłosił, że weźmie udział w wyborach prezydenckich w 2017 roku^[8]. Z powodu znajdowania się w areszcie (został oskarżony o korupcję) nie mógł przystąpić do testu językowego. 10 sierpnia Centralna Komisja Wyborcza Kirgistanu podjęła decyzję o niedopuszczeniu go do startu w wyborach^[9].

16 sierpnia 2017 roku został skazany przez sąd pierwszej instancji (wraz z Dujszenkułem Czotonowem) za korupcję. Została wymierzona kara pozbawienia obojga wolności na okres 8 lat, zakaz zajmowania państwowych stanowisk przez 3 lata po wyjściu z więzienia oraz konfiskata mienia. W czasie ogłaszania wyroku doszło w sądzie do zamieszek – zebrani zwolennicy Tekebajewa skandowali „Наалат” (Wstyd) oraz oskarżyli sędziego o działanie wbrew prawu oraz na zlecenie władzy^[10]. Osądzeni zapowiedzieli apelację^[11]. Decyzją sądu apelacyjnego z 2 października wyrok ten został utrzymany w sile^[12]. Oskarżony następnie odwołał się do Sądu Najwyższego. Mimo to 1 listopada, decyzją Centralnej Komisji Wyborczej, został pozbawiony mandatu deputowanego Rady Najwyższej^[13]. Jego miejsce zajął Iskender Gaipkułow^[14].

4 maja 2018 roku ówczesny ombudsman Kubat Otorbajew zwrócił się do prezydenta z prośbą o zastosowanie wobec niego prawa łaski wynikającego z 64 artykułu kirgiskiej konstytucji. Sam oskarżony jednak nie skierował podobnej prośby oraz nie przyznał się do winy co zdaniem byłej sędziny kirgiskiego sądu konstytucyjnego Klary Cooronkułowej uniemożliwia jego ułaskawienie^[15][16].

Dalsza działalność

W wyborach parlamentarnych w 2020 Ata Meken wzięło udział jako część większej koalicji pod nazwą Dżangy djem^[17]. Sam Tekebajew 17 sierpnia na zjeździe partii ogłosił, że nie weźmie w nich udziału^[18]. W czasie protestów w Kirgistanie w 2020 złożył odwołanie do Centralnej Komisji Wyborczej do wydanej w 2017 roku decyzji o pozbawieniu go mandatu deputowanego^[19]. Odwołanie to 15 października 2020 zostało rozpatrzone pozytywnie – Tekebajew został przywrócony w skład Rady Najwyższej IV kadencji, w miejsce Sadyka Szer-Nijazana (12 października złożył rezygnację, aby zwolnić mu miejsce)^[20][21].

Przypisy