Ľudovít Štúr

Ľudovít Štúr

Imię i nazwisko	Ludevít Velislav Štúr
Data i miejsce urodzenia	28 października 1815 Uhrovec
Data i miejsce śmierci	12 stycznia 1856 Modra
Narodowość	słowacka
Dziedzina sztuki	literatura
Muzeum artysty	Muzeum Ľudovíta Štúra w Modrej
Strona internetowa

Pomnik Ľudovíta Štúra w Lewoczy, autorstwa Františka Gibali, spiski trawertyn, nadnaturalna wielkość, 1949.

Ľudovít Štúr, Ludevít Velislav Štúr ([ˈʎudɔviːt ʃtuːɾ], ur. 28 października 1815 w Uhrovcu, zm. 12 stycznia 1856 w Modrze) – słowacki pisarz, publicysta, działacz narodowy, językoznawca, kodyfikator języka słowackiego, filozof.

Życiorys

Jego rodzicami byli Samuel Štúr i jego żona Anna, z domu Michalcová^[1]. W latach 1837–1838 i 1840–1843 Ľudovít Štúr był pedagogiem w ewangelickim liceum w Preszburgu (Bratysława). W latach 1838–1840 studiował w Halle. Później prowadził samodzielne badania naukowe nad słowackim językiem, dziejami i kulturą Słowacji. Od 1851 mieszkał pod nadzorem policji w miejscowości Modra.

Jako nauczyciel bratysławskiego liceum Ľudovít Štúr wykładał filozofię, historię i literaturę słowiańską. Jego wykłady umacniały w słuchaczach patriotyczny zapał. Wkrótce skupiła się wokół niego grupa młodej słowackiej inteligencji, której nadano nazwę szturowcy (słow. štúrovci).

W 1846 wydał swą najdonioślejszą pracę Nárečja slovenskuo alebo potreba písaňja v tomto nárečí (słow. Nárečie slovenské alebo potreba písania v tomto nárečí, pol. „Gwara słowacka albo potrzeba pisania w tej gwarze”), która stanowiła pierwszy wyraz dążenia do uniezależnienia języka słowackiego od czeskiego, w pewnej mierze ustalała wzorzec słowackiego języka literackiego, a także zawierała ideowo-polityczne poglądy autora i grupy jego zwolenników. Następnie w dziele Nauka reči slovenskej („Nauka słowackiej mowy”) Štúr usystematyzował gramatykę ówczesnego języka słowackiego. Prace te stanowią tzw. kodyfikację szturowską.

W czasie Wiosny Ludów Ľudovít Štúr podjął intensywną działalność publicystyczną i polityczną w kierunku słowackiego wyzwolenia narodowego i reform społecznych na Węgrzech. Te żądania artykułował występując na węgierskim sejmie w Preszburgu (Bratysława) od 1847. W ten sposób Ľudovít Štúr stał się ideologiem formującego się, nowoczesnego narodu słowackiego i rosnącej w siłę burżuazji. Dążenia narodowowyzwoleńcze postawiły go w opozycji do rewolucyjnego rządu węgierskiego, który na fali węgierskiego nacjonalizmu zwalczał program narodowego ruchu słowackiego. W 1848 rząd węgierski zagroził aresztowaniem Štúra i jego współpracowników Jozefa Miloslava Hurbana i Michala Miloslava Hodžy, czym zmusił ich do licznych ustępstw. W dalszym toku rewolucji na Węgrzech Štúr stał się jednym z głównych przedstawicieli i dowódców słowackiego powstania w latach 1848–1849 i wiodącym działaczem Słowackiej Rady Narodowej (Slovenská národná rada).

Po porażce rewolucji burżuazyjnej, która nie spełniła jego politycznych nadziei, był zmuszony zaniechać bezpośredniej działalności politycznej; zajmował się niemal wyłącznie literaturą i nauką (Spevy a piesne, Dumky večerní, O národnych písních a pověstech plemen slovanskích, Slovanstvo a svet budúcnosti).

Zmarł kilka tygodni po przypadkowym postrzeleniu się podczas polowania 22 grudnia 1855 w okolicach Modrej, gdzie istnieje obecnie Muzeum Ľudovíta Štúra w Modrej (Múzeum Ľudovíta Štúra v Modre). Jego nazwiskiem nazwano po II wojnie światowej miasto Štúrovo w południowej Słowacji oraz jedną z planetoid – (3393) Štúr.

2 lutego 1994 w Republice Słowackiej ustanowiono order jego imienia.

Przypisy

Bibliografia

• Ľudovít Štúr, Wybór pism. Oprac. Halina Janaszek-Ivaničková, przeł. Halina Janaszek-Ivaničková, Edward Madany, Andrzej Czcibor-Piotrowski. Wrocław: Ossolineum, 1983, seria: Biblioteka Narodowa. ISBN 83-04-00280-9.

Linki zewnętrzne

• Strona poświęcona Ľudovítowi Štúrowi (słow.)
• Rastislav Molda: Formovanie historickej pamäte o Ľudovítovi Štúrovi v Matici slovenskej v rokoch 1863 – 1875