Łódź Kaliska (stacja kolejowa)

Łódź Kaliska
Ilustracja
Budynek dworca
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Miejscowość

Łódź

Lokalizacja

PolesieZdrowie
ul. Karolewska 55, al. Unii Lubelskiej 1

Data otwarcia

1902

Poprzednie nazwy

Łódź
Lodz Kalischer Bahnhof
Litzmannstadt Hauptbahnhof

Dane techniczne
Liczba peronów

5

Liczba krawędzi
peronowych

8

Kasy

T

Linie kolejowe
Położenie na mapie Łodzi
Mapa konturowa Łodzi, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Łódź Kaliska”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Łódź Kaliska”
Ziemia51°45′28,7″N 19°25′46,8″E/51,757972 19,429667
Strona internetowa
Portal Transport szynowy

Łódź Kaliska – drugi co do wielkości dworzec kolejowy i stacja kolejowa Łodzi (po Łodzi Fabrycznej), położony na zachód od centrum miasta. Według klasyfikacji PKP jest dworcem kategorii Premium (do 2015 r. kategorii B). Dworzec ma 6 peronów, które są częściowo zadaszone szklanymi wiatami na peronach. Po stronie wschodniej znajduje się Dworzec PKS Łódź Kaliska, z którego odjeżdża większość autobusów dalekobieżnych oraz autobusy lokalne w kierunku południowo-zachodnim.

W roku 2018 stacja obsługiwała ok. 6300 pasażerów na dobę, co dawało jej, wespół z przystankiem Warszawa Stadion, 48. miejsce w kraju[1].

Historia

Początki planów budowy dworca sięgają roku 1862, wtedy na terenach będących pod zaborem pruskim ukonstytuował się Komitet Budowy Kolei Żelaznych z Wrocławia do Warszawy, który wystąpił do władz Królestwa Prus o zezwolenie na budowę linii kolejowej. Planowana linia miała biec po trasie Wrocław–Łódź – do połączenia z linią warszawsko-wiedeńską. Projekt nie został jednak początkowo zaakceptowany i przez wiele lat kolejne wnioski były odrzucane. Również w zaborze rosyjskim, pod którym znajdowała się ówczesna Łódź, ze względów strategicznych nie chciano słyszeć o budowie linii kolejowej do granicy zachodniej, dopiero w 1898 roku, po 30 latach zabiegów i lobbowania najważniejszych urzędników Królestwa Polskiego, car Mikołaj II zaakceptował plany budowy linii na trasie Warszawa–Kalisz, obwarowanej jednak warunkami budowy torowiska szerokotorowego (1524 mm), co miało stanowić barierę komunikacyjną, oddzielającą teren Imperium Rosyjskiego od ewentualnego zagrożenia ze strony Cesarstwa Niemieckiego, wtedy też zapadła decyzja o budowie nowego przystanku kolejowego w Łodzi. Budowę rozpoczęto na terenie lasu miejskiego (którego współczesnymi pozostałościami są Park na Zdrowiu i Park Poniatowskiego), znajdującego się wówczas na obrzeżach miasta, ponad 3 kilometry od centrum (według wymogów imperialnych, stacje kolejowe musiały być budowane o około 3 wiorsty od miast).

Łódź Kaliska, po 1903
Dworzec Kaliski w okresie międzywojennym

Nowy dworzec wraz z budynkiem zaprojektowanym przez architekta Czesława Domaniewskiego wybudowano w latach 1900–1902. Główny secesyjny budynek dworca był uważany za jeden z najpiękniejszych budynków użytkowych Łodzi. Pociągi wjeżdżające na stację zatrzymywały się na specjalnie wybudowanym wiadukcie, z ulokowanych po obu stronach budynku zadaszonych peronów, których dachy oparto na zdobionych, żeliwnych podporach można było dostać się bezpośrednio do dworcowego holu. Wyłożone drewnianą boazerią wnętrze posiadało sporo secesyjnych detali, m.in. mosiężne wykończenia i kryształowe szyby w drzwiach. Budynek wieńczyła wieża zegarowa z iglicą. Przed jego wejściem, do którego prowadziły szerokie, nadające mu monumentalny charakter schody, znajdował się obszerny brukowany plac, na którym na podróżnych czekały dorożki i omnibusy. W pobliżu dworca usytuowano warsztaty, parowozownię, magazyny oraz wybudowano kolejową wieżę wodną i domy dla kolejarzy[2][3]. Pierwszy pociąg (na niewykończoną jeszcze stację) wjechał 15 listopada 1902 roku[4]. W 1913 roku w pobliże dworca dotarła linia tramwajowa, pętla linii zbudowana została po wschodniej stronie pierwszego z wiaduktów, dopiero w latach 30 XX w. dobudowany fragment torowiska pozwolił zatrzymywać się tramwajom tuż przed budynkiem dworca[5]. Obecnie tramwaje zatrzymują się z dala od dworca, na współcześnie wybudowanej alei Bandurskiego, która biegnie na zachód w kierunku Karolewa i Retkini.

W listopadzie 1914 roku, podczas oblężenia Łodzi dworzec został ostrzelany z armat przez wojska niemieckie, był również celem nalotów bombowych aeroplanów. Podczas walk całkowicie zniszczona została wieża ciśnień. 11 listopada 1918 roku dworzec po raz kolejny znalazł się w ogniu walki – podczas walk o wyzwolenie miasta, łódzcy powstańcy wyparli ze stacji broniące się tam wojska niemieckie[3].

Podczas okupacji niemieckiej 1939–1945 nazwa: Litzmannstadt Hbf (Hauptbahnhof).

28 września 1946 na stacji wydarzyła się katastrofa kolejowa, zginęło w niej 21 osób, a ponad 40 zostało rannych[3].

Postmodernistyczny hol główny dworca Łódź Kaliska w 2015 roku

Początkowo autorem projektu budynku nowego dworca był syn jednego z głównych polskich modernistów, Bohdana Lacherta – Rudolf Lachert[6], jednak opracowany przez niego projekt uznano za zbyt drogi i nie doszło do jego realizacji. Stary budynek dworca służył więc jeszcze do lat 80. XX wieku. Ponieważ nigdy nie trafił na listę zabytków, w 1982 roku został on zamknięty[7], a poczekalnia i kasy na czas przebudowy przeniesiono do hali na tyłach stacji, od strony Alei Unii. W 1994 na miejscu starego budynku oddano do użytku nowy, którego bryła miała nawiązywać do wyburzonego secesyjnego dworca[2]. Tym razem projekt zlecono Janowi Gorgulowi[8], który z pomocą Marka Skurnóga i Wojciech Garszyńskiego opracował obecnie zrealizowany projekt. Niestety – podczas trwającej kilkanaście lat modernizacji infrastruktury stacji, nie została dokończona jej wschodnia strona. W 1996 roku istniała już część nowego wiaduktu wschodniego nad aleją Bandurskiego i prowadzono po niej ruch kolejowy[9], czego pozostałością są stojące w 2016 roku nadal na wiadukcie bramownice sieci trakcyjnej. Następnie wybudowano kolejne przęsła wiaduktu, zastępujące dawny niewielki wiadukt nad ulicą Karolewską. Przebudowa została jednak przerwana zanim na rozbudowanym wiadukcie zdążono położyć szyny. Dawny plac budowy – miejsca pod perony i torowiska zarastały drzewa[10]. Nieczynne było też przejście podziemne pod peronami w rejon dworca autobusowego i poczty. Ze względu na niedokończoną inwestycję, trzy perony we wschodniej części dworca były przez długi czas peronami czołowymi o ograniczonej funkcjonalności, bo były dostępne dla pociągów jedynie od strony północnej.

Od 2017 do 2021 roku stacja nie obsługiwała żadnych połączeń przewoźnika PKP InterCity i znacznie straciła na znaczeniu. Powodem tego są przejazdy pociągów z północy przez Łódź Marysin i Łódź Arturówek, a nie jak wcześniej przez Łódź Kaliską i Łódź Żabieniec[11][12]. Od rozkładu jazdy 2021/2022 w niektórych okresach stacja obsługiwała pociąg TLK/IC „Kociewie” do Gdyni.

W kwietniu 2020 rozpoczęto remont stacji, mający na celu uruchomienie dotychczas nieczynnego wiaduktu wschodniego i przebudowę układu torowego po zachodniej stronie[13].

6 listopada 2022 oddano do użytku wiadukt wschodni, wraz z zlokalizowanymi na nim peronami 4 i 5[14].

11 grudnia 2022 wraz w prowadzeniem nowego rozkładu jazdy oficjalnie zakończyła się modernizacja stacji, a ruch pociągów został przywrócony w rozszerzonym zakresie – wykorzystując nowe perony po dokończeniu (po ponad 20 latach) budowy wiaduktu nad al. Bandurskiego, wprowadzeniu komputerowego sterowania ruchem i wymianie torów. Podróżni będą mogli korzystać z 5 peronów z wszystkimi torami przelotowymi[15].

Kino Dworcowe

W latach 70. na terenie dworca funkcjonowało kino Dworcowe[16], do którego zasłaniane jedynie kurtynami wejście prowadziło od strony baru. Kino było przeznaczone dla oczekujących na pociągi pasażerów, żeby z niego skorzystać trzeba było posiadać peronówkę – specjalny bilet uprawniający do wejścia na peron[2].

Dojazd z i do dworca

W rejonie dworca zatrzymują się następujące linie tramwajowe i autobusowe:

  • Przystanek BandurskiegoDworzec Łódź Kaliska:
    • Tramwaje linii 10A, 10B, 12, 14, 18.
    • Autobusy linii 43A, 43B, 65B, 80, 86A, 86B, 99, N2, 6.
  • Przystanek WłókniarzyMickiewicza (Dworzec Łódź Kaliska):
    • Tramwaje linii 8, 12.
    • Autobusy linii 43A, 43B, 52, 65A, 80, 86A, 86B, 93, 99, N2, 6.
  • Przystanek Włókniarzy - Karolewska (Dworzec Łódź Kaliska):
    • Tramwaje linii 8, 16.
    • Autobusy linii 65A, 80, 86A, 86B, 97A, 97B, 99.

Przed budynkiem dworca znajduje się krańcówka autobusowa dla linii 43A, 43B, 52, 93, 97A i 97B, obsługiwanych przez MPK Łódź, a także linii 6 prowadzonej przez ZPK Markab[17][18][19][20]. Na wschód od stacji kolejowej znajduje się dworzec autobusowy, obsługujący ruch dalekobieżny i regionalny.

Dworzec Łódź Kaliska w filmie

  • Pociąg (1959) – chociaż tytułowy pociąg jest relacji WarszawaHel, to w pierwszych sekwencjach wsiadający do niego pasażerowie idą po schodach dworca Łódź Kaliska[21].
  • Ich dzień powszedni (1963) – bohater filmu tuż przed wyjazdem do Nowego Targu kłóci się z żoną, ona odjeżdża z toru 4 przy peronie 4 dworca Łódź Kaliska, on spóźniony próbuje zdążyć na pociąg[22].
  • Otello z M-2 (1968) – inżynier Chrupek wraca z delegacji na dworzec Łódź Kaliska, stamtąd też dzwoni do domu.
  • Daleko od szosy (1976) – Leszek po odbyciu służby wojskowej wraca do Łodzi. Na dworcu Łódź Kaliska żegna się z kolegą z wojska, Mirkiem. W tym samym odcinku (5) Leszek na peronie dworca Łódź Kaliska żegna się z Anią, która wyjeżdża na wakacje do Jugosławii.
  • Czerwone węże (1981) – dwunastoletnia Władzia, która spędzała w Łodzi okres strajku hutników na Śląsku, wraca do domu z dworca Łódź Kaliska.[23].
  • Zabicie ciotki (1984) – ujęcie na dworcu Łódź Kaliska[24].
  • Ajlawju (1999) – kilka ujęć, w tym jedno z najsłynniejszych kiedy Adaś Miauczyński wychodzi z budynku dworca i poślizgnąwszy się klnie: „Łódź, kurwa”[25].
  • Bajland (2000) – czekający na pociąg pasażerowie oglądają w hali dworca spot wyborczy kandydata na prezydenta Jana Rydla. W innym fragmencie bezrobotny plastyk wraz z żoną szuka na dworcu noclegu[26].
  • Wymyk (2010) – wybierający się w podróż kolejką podmiejską bracia odjeżdżają z dworca Łódź Kaliska[2].

Galeria

Przypisy

  1. Urząd Transportu Kolejowego: Wymiana pasażerska na stacjach w Polsce w 2018 r.. 2020-01-27. [dostęp 2020-01-30].
  2. a b c d Jakub Wiewiórski Podolska Joanna: Spacerownik Łódź filmowa. Łódź: Agora SA, 2010, s. 62–65. ISBN 978-83-268-0038-2.
  3. a b c Ryszard Bronisławski Podolska Joanna: Spacerownik Łódzki. Łódź: Agora SA, 2009, s. 109. ISBN 978-83-268-0038-2.
  4. A. Paszke, M. Jerczyński, S. Koziarski: 150 lat Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Warszawa: Centralna Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych, 1995. ISBN 978-83-904088-0-4.
  5. Wojciech Dębski: Plany torów i przebiegu linii tramwajowych w Łodzi 1898–1942. mkmlodz.webd.pl. [dostęp 2012-12-06].
  6. Beata Chomątowska: Stacja Muranów. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2012, s. 10. ISBN 978-83-7536-449-1.
  7. Michał Jerczyński, Tomasz Roszak, Szlakiem łódzkiej kolei., wyd. Wyd. 1, Łódź: Piątek Trzynastego Wydawnictwo, 2003, ISBN 83-88742-90-6, OCLC 54891975 [dostęp 2020-12-21].
  8. Błażej Ciarkowski: Łódź K…aliska! Dworzec niechciany, nielubiany. lodzkagazeta.pl web.archive.org, 8 września 2016. [dostęp 2019-08-26].
  9. Geoportal Województwa Łódzkiego, geoportal.lodzkie.pl [dostęp 2017-11-28].
  10. Łukasz Ratajczyk: Niedokończony wiadukt przy dworcu Łódź Kaliska. mmlodz.pl. [dostęp 2012-12-05].
  11. PKP IC wycofuje się z obsługi Łodzi Kaliskiej [dostęp 2018-01-01] (pol.).
  12. PKP IC, Rozkład jazdy roczny sieciowy według stacji dostępny, po wybraniu np. stacji Łódź Marysin.
  13. Radio Łódź, Rozpoczyna się modernizacja dworca Łódź Kaliska [ZDJĘCIA, FILM], Radio Łódź [dostęp 2020-07-01] (pol.).
  14. Łódź Kaliska – dla podróżnych nowe perony, PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. [dostęp 2022-11-06] (ang.).
  15. Roman Czubiński: Łódź Kaliska: Koniec modernizacji, wracają wszystkie pociągi. rynek-kolejowy.pl, 2022-12-09. [dostęp 2022-12-09]. (pol.).
  16. Grażyna Kobojek: Łódź – Kalendarium XX wieku. Łódź: Wydawnictwo Piątek Trzynastego i Muzeum Historii Miasta Łodzi, 2005, s. 91. ISBN 83-7415-060-2.
  17. Timetables - MPK-Lodz Spolka z o.o., mpk.lodz.pl [dostęp 2018-10-18].
  18. Timetables - MPK-Lodz Spolka z o.o., mpk.lodz.pl [dostęp 2018-10-18].
  19. Timetables - MPK-Lodz Spolka z o.o., mpk.lodz.pl [dostęp 2018-10-18].
  20. Timetables - MPK-Lodz Spolka z o.o., mpk.lodz.pl [dostęp 2018-10-18].
  21. FilmPolski.pl, FilmPolski [dostęp 2022-05-13] (pol.).
  22. FilmPolski.pl, FilmPolski [dostęp 2022-05-13] (pol.).
  23. FilmPolski.pl, FilmPolski [dostęp 2022-05-13] (pol.).
  24. FilmPolski.pl, FilmPolski [dostęp 2022-05-13] (pol.).
  25. Dominika Kawczyńska: Cezary Pazura: „Wracam do Łodzi jak do domu”. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. e-teatr.pl, 31 marca 2013. [dostęp 2015-12-17].
  26. FilmPolski.pl, FilmPolski [dostęp 2022-05-13] (pol.).

Linki zewnętrzne

Łódź Kaliska
Linia 14 Łódź Kaliska – Tuplice (0,503 km)
BSicon KBHFaq.svg
odległość: 2,870 km
Linia 15 Bednary – Łódź Kaliska (68,285 km)
BSicon KBHFaq.svgBSicon STRq.svgBSicon STRq.svg
Łódź Żabieniec
odległość: 4,463 km
BSicon KBHFeq.svg
Linia 25 Łódź Kaliska – Dębica (0,000 km)
BSicon KBHFaq.svg
odległość: 1,229 km

Media użyte na tej stronie

Łódź Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Łódź Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.45 N
  • S: 50.78 N
  • W: 17.95 E
  • E: 20.75 E
Tickmark icon.svg
Autor: MGalloway (WMF), Licencja: CC BY-SA 3.0
A tickmark icon included in the OOjs UI MediaWiki lib.
BSicon KBHFl.svg
head station, track to the left
BSicon KBHFaq.svg
head station, track to the left
BSicon STRq.svg
Straight line aqross (according to naming convention, name + modifier)
BSicon KHSTr.svg
head stop, track to the right
BSicon KBHFr.svg
head station, track to the right
BSicon KBHFeq.svg
head station, track to the right
BSicon eKDSTr.svg
Autor: axpde, Licencja: CC BY-SA 3.0 de
Ex non-passenger terminal station, track to the right
Łódź Kaliska railway clock train departure board.jpg
Autor: Jarosław Góralczyk, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zegar, nazwa stacji, numer peronu oraz tablica odjazdu pociągów na Dworcu Łódź Kaliska.
Napis przestrzenny Łódź Kaliska na budynku dworcowym.jpg
Autor: Triskaidekafil, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nazwa stacji na budynku dworcowym Łodzi Kaliskiej, Łódź.
Łódź Kaliska station old tram rails 2015.jpg
Autor: Zorro2212, Licencja: CC BY-SA 4.0
Stare szyny tramwajowe przy stacji Łódź Kaliska
Tablica upamiętniająca deportowanych 1940-1944 Łódź-Kaliska.jpg
Autor: Triskaidekafil, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica upamiętniająca deportowanych na roboty przymusowe do III Rzeszy w latach 1940-1944 ze stacji Łódź-Kaliska.
BSicon KHSTeq.svg
head stop, track to the right
Kasy biletowe (ticket windows).JPG
Autor: Jarosław Góralczyk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kasy biletowe na dworcu Łódź Kaliska (Łódź).
Łódź Kaliska station underpass 2015 04.jpg
Autor: Zorro2212, Licencja: CC BY-SA 4.0
Przejście podziemne w obrębie dworca Łódź Kaliska
Łódź Kaliska (dworzec kolejowy).JPG
Autor: Axe, Licencja: CC BY-SA 4.0
Budynek dworca kolejowego Łódź Kaliska.
Łódź Kaliska station main hall 2015 01.jpg
Autor: Zorro2212, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dworzec kolejowy Łódź Kaliska, sala główna
Łódź Kaliska station underpass 2015 03.jpg
Autor: Zorro2212, Licencja: CC BY-SA 4.0
Przejście podziemne w obrębie dworca Łódź Kaliska
Łódź Dworzec Kaliski.JPG
Łódź. Dworzec Kaliski.
Tablica przyjazdów (Split-flap display) - hala dworcowa.JPG
Autor: Jarosław Góralczyk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tablica przyjazdów firmy Pragotron w hali dworcowej dworca kolejowego Łódź-Kaliska.
OOjs UI icon check.svg
Autor: MGalloway (WMF), Licencja: CC BY-SA 3.0
A tickmark icon included in the OOjs UI MediaWiki lib.
Łódź Kaliska Bandurskiego Av. 2015 01.jpg
Autor: Zorro2212, Licencja: CC BY-SA 4.0
Łódź Kaliska Bandurskiego Av., rampa dla niepełnosprawnych
Łódź location map 2.png
Autor:
OpenStreetMap contributors, edited by User:Dwie szyszki
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Map of Łódź, Poland
Ta mapa of Łódź została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.
Łódź Kaliska - Graffiti w okolicy dworca.jpg
Autor: Kamil Porembiński from Lodz, Poland, Licencja: CC BY-SA 2.0
Graffiti at Łódź Kaliska.