Łącza (dopływ Zimnego Potoku)

Łącza
Ilustracja
Początek formowania się strumienia - ul. Olchowa
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Struga
Długośćok. 7 km
Ujście
Recypient

Zimny Potok

Miejsceza Czerwieńskiem
Współrzędne

52°01′57″N 15°25′13″E/52,032500 15,420278

Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski

Łącza (Złota Łącza, Złoty Potok, niem. Lunze, Goldene Lunze Mühlgraben[1]) – kanał wodny[2] o długości ok. 7 km, mający swe źródła w Zielonej Górze i przepływający przez miasto na północny zachód.

Zlewnia

Strumień miał pierwotnie swe źródło w rejonie dzisiejszej ulicy Strzeleckiej, na obszarze Browaru Zachodniego Lubusz, dalej płynął wzdłuż Strzeleckiej na północ, przez Park Sowińskiego, ulicę Licealną, między Wieżą Głodową a kościołem św. Jadwigi[3][4][5] i dalej Batorego w kierunku Olchowej i Foluszowej do osiedla Przylep.

Prawym dopływem Złotej Łączy jest wypływający z trzech źródeł - znajdujących się w Zielonej Górze, w tym dwóch na osiedlu Stary Kisielin - strumień Gęśnik; wpada do niej w północno-zachodniej części miasta - w Przylepie. Na dalszym biegu strumienia Łącza wprowadzane są do niego wody z oczyszczalni ścieków na osiedlu Łężyca[6]. W okolicy Czerwieńska do Łączy uchodzi kanał Strużyna.

Za Czerwieńskiem Łącza wpada do Zimnego Potoku (jest jego lewym dopływem), który w okolicach Krosna Odrzańskiego trafia do Odry (również z lewej strony).

Jakość wód

Obecnie kanały podziemne prowadzą niewielkie ilości wody i są odbiornikiem ścieków jedynie z przelewów burzowych miejskiego kolektora ogólnospławnego. Na powierzchni ziemi strumień pojawia się dopiero w okolicach ulic Olchowej i Foluszowej, miejsce to uznawane jest obecnie za początek Złotej Łączy. Pomiary jakości wód wykonywane w pierwszych latach XXI wieku wskazują, że opuszcza ona miasto w III lub IV klasie zanieczyszczeń[7], choć zanieczyszczenia bakteriologiczne w miarę upływu lat rosły i sytuowały wody w klasie V. Dodatkowo nieuporządkowany stan gospodarki ściekowej na terenie wsi Przylep pogarsza stan jakości wód strumienia[8].

Historia

Ruiny przedwojennej oczyszczalni ścieków
Dolina Złotej Łączy przy ulicy Foluszowej

W średniowieczu struga, mająca czystą wodę i wartki bieg, stanowiła zarówno źródło wody pitnej dla mieszkańców miasta, jak i źródło wody przemysłowej dla funkcjonujących tu farbiarni oraz źródło energii napędzającej folusze. Wypełniał też miejską fosę[9], choć tak fosa, jak pozostałe miejskie umocnienia nigdy w ciągu istnienia miasta nie były potrzebne. Od 1590 władze miasta miały obowiązek utrzymywania brzegów tak Złotej Łączy, jak i innych okolicznych rowów[10], przy czym obowiązek ten niekiedy częściowo cedowany był na rzemieślników[11]. Przemysłowe wykorzystywanie strumienia przez kilkaset lat doprowadziło do degradacji jego wód, a i jego przepływ - na skutek wyczerpania źródeł i obniżenia poziomu wód podziemnych - znacznie zmalał. Płynące w strumieniu ścieki neutralizowano popiołem i torfem[12]. W XIX wieku strumień jednak nie nadawał się już do wykorzystania jako źródło wody pitnej: kopano coraz głębsze studnie, aż w roku 1875 zaistniała konieczność udostępnienia uruchomionego już wcześniej, korzystającego z wód podziemnych, zielonogórskiego wodociągu miejskiego również odbiorcom prywatnym.

Pod koniec XIX i na początku XX wieku początkowy odcinek strumienia ujęto w podziemnych kanałach ogólnospławnych, które stanowiły miejski kolektor ściekowy. W roku 1934 uruchomiono w rejonie dzisiejszej ulicy Foluszowej nowoczesną mechaniczną oczyszczalnię ścieków na Złotej Łączy. Pracowała ona jedynie tylko do końca wojny, a krótko po 1945 wskutek nieumiejętnej eksploatacji uległa uszkodzeniu. W roku 1958 uruchomiono ją ponownie, pracowała do lat 70. Przez następne lata strumień Złota Łącza do czasu uruchomienia w Łężycy oczyszczalni ścieków (1998) odprowadzał ścieki z Zielonej Góry.

Nazwa

Nazwę kanału przyjął zielonogórski festiwal muzyczny "Złota Łącza". Także nazwa kanału wykorzystało przedsiębiorstwo Spółki Wodno-Ściekowej "Łącza" na zielonogórskim osiedlu Łężyca.

Nazwę Łącza wprowadzono urzędowo w 1955 roku, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Goldene Lunze Mühlgraben[1].

Zobacz też

  • Łącza
  • Rzeki Polski

Przypisy

  1. ↑ a b W zarządzeniu nr 364 Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1955 r. (M.P. z 1955 r. nr 118, poz. 1571, s. 1903) jako anulowana niemiecka nazwa widnieje Goldebe Lunze Mühlgraben; wyraz Goldebe w języku niemieckim jednak nie istnieje i niemal na pewno w wydrukowanym tekście Zarządzenia jest błąd literowy: powinno być Goldene Lunze Mühlgraben, co oznacza dosłownie "Kanał Młyński Złota Łącza"
  2. ↑ Hydronimy
  3. ↑ nad samym strumieniem, przed południowym wejściem do kościoła, ustawiono figurę św. Jana Nepomucena
  4. ↑ w tej okolicy na współczesnych mapach zaznacza się dopływ z pobliskiego źródła wypływającego spod Winnego Wzgórza z okolic dzisiejszego skrzyżowania Wrocławskiej i Konstytucji 3 Maja
  5. ↑ płynąc po wschodniej stronie dzisiejszego Placu Pocztowego Złota Łącza rozgałęziała się w dwa nurty: mniejszy płynął na wschód, przecinając plac między Drzewną a Kopernika, w kierunku Kupieckiej, w tym miejscu stał młyn; większy nurt płynął obok Nowej Bramy i wzdłuż dzisiejszych ulic Masarskiej i Świętej Jadwigi, po czym przy Żeromskiego skręcał na zachód i potem na północ w okolicy kościoła Matki Boskiej Częstochowskiej, a następnie przez Plac Powstańców Wielkopolskich
  6. ↑ ścieki z Zielonej Góry do oczyszczalni doprowadzane są osobnym, otwartym, betonowym kanałem
  7. ↑ w Złotej Łączy pojawiły się nie widziane tu od wielu dziesięcioleci żaby
  8. ↑ Raport Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Zielonej Górze, 2004
  9. ↑ takie wykorzystanie strumienia skutkowało potrzebą - w momencie zastąpienia wałów ziemnych murami - przeniesienia jego koryta tak, żeby zasilał fosę i nie kolidował z fortyfikacjami; rozwiązano to tak, iż strumień przecinał miasto wpływając pod murami po południowej stronie i wypływał spod murów na północy
  10. ↑ dokonywano tego czyszcząc koryta i kosząc dwa razy do roku brzegi
  11. ↑ np. w 1747 – na szewców i młynarzy
  12. ↑ torf dostarczano z okolic Łężycy, a nawet z okolic odległej o 30 kilometrów Brzózki, a powstający przy tym kompost służył jako nawóz dla zielonogórskich winnic.

Bibliografia

  • Tomasz Czyżniewski, Subiektywny przewodnik po Zielonej Górze, w: Gazeta Lubuska 18.8.2006
  • Tomasz Czyżniewski, Subiektywny przewodnik po Zielonej Górze, "Tajemnice Złotej Łączy", w: Gazeta Lubuska, 28.5.2010

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lubusz Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lubusz Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.18 N
  • S: 51.33 N
  • W: 14.40 E
  • E: 16.60 E
Lacza2.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Mohylek (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0

Złota Łącza - początek strumienia w okolicy ul. Olchowej

Author: Mohylek 17:16, 26 January 2007 (UTC)
Lacza.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Mohylek (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0

Złota Łącza - dolina rzeki w okolicach ulicy Foluszowej w Zielonej Górze

Author: Mohylek 17:14, 26 January 2007 (UTC)
Lacza3.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Mohylek (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0

Ruiny przedwojennej oczyszczalni ścieków na Złotej Łączy w Zielonej Górze

Author: Mohylek 17:17, 26 January 2007 (UTC)