Łańcuch Korwina

Łańcuch Węgierski Korwina (węg. Magyar Corvin-lánc) – wysokie cywilne odznaczenie węgierskie, przyznawane w latach 1930–1944, a także w 2001 i od 2012[1]. Nadawane jest za wybitny wkład w dziedzinach kultury, sztuki, nauki i edukacji[2]. Odznaczeni tworzą stowarzyszenie o charakterze kapituły orderowej, pełniąc względem węgierskiego prezydenta i premiera organ doradczy[3][4].

Historia

Ustanowione 11 października 1930 odznaczenie[5], znane w Polsce pod nazwą Odznaka Węgierska Korwina (Magyar Corvin Jelvény)[6], podzielono na trzy klasy, w tym dwie pierwsze z limitem nadań, później zwiększonym z powodu powiększenia terytorium Węgier i przeznaczone dla Węgrów:

  • Łańcuch Korwina (Corvin-lánc) – maksymalnie 12 osób (15 osób od 1940), łącznie odznaczono 22 osoby;
  • Wieniec Korwina (Corvin-koszorú) – maksymalnie 60 osób (80 osób od 1940), łącznie odznaczono 114 osób;
  • Odznaka Honorowa Korwina (Corvin-díszjelvényt) – tylko dla cudzoziemców, łącznie odznaczono 6 osób[7].

Cały dotychczasowy system orderowo-odznaczeniowy z czasów regencji Królestwa Węgier został zlikwidowany po przejęciu władzy przez komunistów w 1946[7]. Po zmianie ustroju w 1989 Łańcuch Korwina nie znalazł się na nowej liście odznaczeń[8].

Sam łańcuch w identycznej formie jak przed II wojną światową wskrzesił premier Viktor Orbán 14 sierpnia 2001 jako odznaczenie resortowe premiera, ale było to już wyróżnienie, bez dodatkowych wieńców i odznak honorowych. Odznaczono nim wówczas 12 osób, ale już rok później, po zmianie rządu na opozycyjny, kolejne nadania zostały wstrzymane[1][4][7].

Ponowne dojście do władzy Fideszu w 2010 pozwoliło na awansowanie Łańcucha Korwina do rangi odznaczenia państwowego, nadawanego przez węgierskiego prezydenta[1][4] (ta sama nowa ustawa orderowo-odznaczeniowa z 2011 ustanowiła dodatkowo Order Honoru i odnowiła Order Świętego Stefana[9]).

Łańcuchem Korwina może być jednocześnie odznaczonych maksymalnie 15 osób, zarówno obywateli węgierskich, jak i cudzoziemców, którzy tworzą Radę Łańcucha Korwina (Corvin-lánc Testület). Rada, po śmierci któregoś z jej członków, musi każdorazowo wyrazić zgodę na odznaczenie kolejnej osoby[9]. Na cele statutowe rady został przekazany specjalny budynek, dawny dom premiera Istvána Tiszy[10].

Nazwisko wyróżnionej osoby i data wręczenia nagrody są grawerowane na rewersie medalionu łańcucha, a ten po jego śmierci jest nadawany kolejnej osobie, której nazwisko umieszcza się poniżej. Gdy brak jest już miejsca na odwrocie, wówczas medalion przekazywany jest do Węgierskiego Muzeum Narodowego, a nowy odznaczony otrzymuje nowy łańcuch, a jego nazwisko i datę graweruje się jako pierwsze[4].

Łańcuch Korwina jest ustawowo drugim odznaczeniem węgierskim, po Orderze św. Stefana, a przed Orderem Honoru[9], natomiast noszony jest w kolejności bezpośrednio po Krzyżu Wielkim Orderu Zasługi[2].

Odznaczeni

Łańcuchem Korwina

Pełna lista[1][7][11][12]:

Lata 1930–1943

1930

  • Albert Berzeviczy (1853–1936) historyk
  • Ernő Dohnányi (1877–1960) pianista, kompozytor
  • Ferenc Herczeg (1863–1954) pisarz
  • Jenő Hubay (1858–1937) skrzypek, kompozytor
  • Kuno Klebelsberg (1875–1932) polityk
  • Sándor Korányi (1866–1944) internista
  • László Ravasz (1882–1975) biskup, teolog
  • Pál Teleki (1879–1941) geograf, polityk
  • György Zala (1858–1937) rzeźbiarz
  • Gyula Wlassics (1852–1937) prawnik

1935

  • Bálint Hóman (1885–1951) historyk
  • Bertalan Karlovszky (1858–1938) malarz

1937

  • Árpád Károlyi (1853–1940) historyk, archiwista
  • Jusztinián Serédi (1884–1945) prymas, prawnik

1938

  • Tibor Verebélÿ (1875–1941) chirurg

1939

  • Dezső Hültl (1870–1945) architekt
  • János Melich (1872–1963) językoznawca

1940

  • Artúr Balogh (1866–1951) prawnik
  • Lajos Kelemen (1877–1963) historyk
  • Sándor Reményik (1890–1941) poeta

1941

  • János Pásztor (1881–1945) rzeźbiarz
  • Gyula Rudnay (1878–1957) malarz

1942

  • Antal Schütz (1880–1953) teolog

1943

Od 2001 roku

2001

  • János Balogh (1913–2002) zoolog
  • Zoltán Kallós (1926–2018) etnograf
  • Sándor Lámfalussy (1929–2015) ekonomista
  • László Lovász (ur. 1948) matematyk
  • John Lukacs (1924–2019) historyk
  • Imre Makovecz (1935–2011) architekt
  • István Nemeskürty (1925–2015) literat
  • György Oláh (1927–2017) chemik
  • Magda Szabó (1917–2007) pisarka
  • Sándor Szokolay (1931–2013) kompozytor
  • Ede Teller (1908–2003) fizyk
  • Vilmos Zsigmond (1930–2016) operator filmowy

2012

  • Zsolt Bor (ur. 1949) fizyk
  • István Jelenits (ur. 1932) mnich, nauczyciel
  • Zoltán Kocsis (1952–2016) pianista, dyrygent
  • Éva Marton (ur. 1943) śpiewaczka operowa
  • Szilveszter Vizi (ur. 1936) lekarz

2018

  • Péter Huszti (ur. 1944) aktor
  • Miklós Maróth (ur. 1943) orientalista
  • János Martonyi (ur. 1944) polityk, dyplomata
  • Melocco Miklós (ur. 1935) rzeźbiarz
  • György Radda (ur. 1936) biochemik
  • Zsigmond Ritoók (ur. 1929) filolog klasyczny
  • Péter Sótonyi (ur. 1938) lekarz

Wieńcem Korwina

Pełna lista[11][12]:

1930

  • Dávid Angyal (1857–1943) historyk
  • Gizi Bajor (1893–1951) aktorka
  • Lajos Bakay (1880–1959) lekarz
  • Ede Balló (1859–1936) malarz
  • Béla Bartók (1881–1945) kompozytor
  • Kálmán Csathó (1881–1964) pisarz
  • Dezső Csánki (1857–1933) historyk
  • Elemér Császár (1874–1940) historyk literatury
  • Sándor Domanovszky (1877–1955) historyk
  • István Ereky (1876–1943) prawnik
  • Lipót Fejér (1880–1959) matematyk
  • Ernő Foerk (1868–1934) architekt
  • Gyula Gál (1865–1945) aktor
  • Oszkár Glatz (1872–1958) malarz
  • Zoltán Gombocz (1877–1935) językoznawca
  • Emil Grósz (1865–1941) lekarz
  • Antal Hekler (1882–1940) historyk sztuki
  • Farkas Heller (1877–1955) ekonomista
  • Ferenc Herzog (1879–1952) lekarz
  • Sándor Hevesi (1873–1939) pisarz
  • Bálint Hóman (1885–1951) historyk
  • János Horváth (1878–1961) historyk literatury
  • Ferenc Hutÿra (1860–1934) weterynarz
  • Dezső Hültl (1870–1946) architekt
  • Béla Iványi-Grünwald (1867–1940) malarz
  • Kálmán Kandó (1869–1931) inżynier
  • Bertalan Karlovszky (1858–1938) malarz
  • Árpád Károlyi (1853–1940) historyk, archiwista
  • Róbert Kertész (1876–1951) architekt
  • Zsigmond Kisfaludi Strobl (1884–1975) rzeźbiarz
  • Zoltán Kodály (1882–1967) kompozytor
  • Gyula Kornis (1885–1958) filozof
  • Alajos Kovács (1877–1963) statystyk
  • Jenő Kismarty-Lechner (1878–1962) architekt
  • Mihály Lenhossék (1863–1937) lekarz
  • Emília Márkus (1860–1949) aktorka
  • János Melich (1872–1963) językoznawca
  • László Négyesy (1861–1933) literat
  • Ferenc Orsós (1879–1962) lekarz
  • Ákos Pauler (1876–1933) filozof
  • János Pásztor (1881–1945) rzeźbiarz
  • Elek Petrovics (1873–1945) historyk sztuki
  • Erzsi Sándor (1885–1962) artysta
  • Antal Schütz (1880–1953) teolog
  • Ferenc Sidló (1882–1954) rzeźbiarz
  • Elek Sigmond (1873–1939) chemik
  • Miklós Surányi (1882–1936) pisarz
  • Béla Szabados (1867–1936) kompozytor
  • Mihály Szabolcska (1861–1930) poeta
  • Ferenc Székelyhidy (1885–1954) piosenkarz
  • Gyula Szekfű (1883–1955) historyk
  • István Szentgyörgyi (1881–1938) rzeźbiarz
  • Tivadar Thienemann (1890–1985) historyk literatury
  • Cécile Tormay (1876–1937) pisarka
  • Tibor Verebélÿ (1875–1941) lekarz
  • József Vészi (1858–1940) pisarz
  • Géza Voinovich (1877–1952) historyk literatury
  • Gyula Wälder (1884–1944) architekt
  • Géza Zemplén (1883–1956) chemik
  • Lajos Zilahy (1891–1974) pisarz

1931

  • Dudits Andor (1866–1944) malarz
  • Kenéz Béla (1874–1946) ekonomista

1935

  • Tibor Gerevich (1882–1954) historyk
  • Zsolt Harsányi (1887–1943) pisarz
  • Ferenc Kiss (1892–1978) aktor
  • Ferenc Molnár (1878–1952) pisarz
  • Imre Révész (1889–1967) historyk kościoła
  • Gyula Rudnay (1878–1957) malarz
  • Kálmán Szily (1875–1958) polityk

1937

  • Sándor Makkai (1890–1951) teolog, pisarz
  • Gyula Németh (1890–1976) językoznawca
  • Ella Némethy (1895–1961) piosenkarz
  • Albert Szent-Györgyi (1893–1986) biochemik

1938

  • Dénes Csánky (1885–1972) malarz
  • Imre Palló (1891–1978) piosenkarz
  • Ilona Tasnádi (1893–1971) aktorka
  • György Vastag (1868–1946) rzeźbiarz

1939

  • Vilmos Aba-Novák (1894–1941) malarz
  • Irén Gulácsy (1894–1945) pisarka
  • László Mécs (1895–1978) poeta

1940

  • András Balázs (1869–1956) polityk
  • Mária Berde (1889–1949) pisarka
  • Vencel Bíró (1885–1962) historyk
  • Domonkos Gyallay-Pap (1880–1970) pisarz
  • Árpád Gyergyay (1881–1952) lekarz
  • Lajos György (1890–1950) literaturoznawca
  • János Kemény (1903–1971) pisarz, baron
  • Károly Kós (1883–1977) pisarz, architekt
  • György Kristóf (1878–1965) literaturoznawca
  • József Nyirő (1889–1953) pisarz
  • Károly Pakocs (1892–1966) pisarz
  • János Scheffler (1887–1952) prawnik kościoła
  • Dózsa Szilágyi (1879–1949) kaznodzieja
  • Sándor Szopos (1881–1954) malarz
  • Áron Tamási (1897–1966) pisarz
  • Sándor Tavaszy (1888–1951) teolog, filozof
  • Béla Varga (1886–1942) humanista
  • Aranka Váradi (1886–1966) aktorka

1941

  • Pál Angyal (1873–1949) prawnik
  • Rezső Burghardt (1884–1963) malarz
  • Antal Megyer-Meyer (1883–1948) artysta
  • Ede Neuber (1882–1946) dermatolog
  • Béla Pogány (1887–1943) fizyk
  • Zoltán Szabó (1882–1944) botanik
  • Imre Szentpétery (1878–1950) historyk
  • István Szőnyi (1894–1960) malarz
  • Lajos Tamás (1904–1984) literaturoznawca
  • Gábor Vladár (1881–1972) prawnik

1942

  • Emil Schimanek (1872–1955) naukowiec technik
  • József Varga (1891–1956) chemik
  • Ede Zathureczky (1903–1959) skrzypek

1943

Odznaką Honorową Korwina

Przypisy

  1. a b c d A Magyar Corvin-lánc kitüntetés története. corvinlanc.kormany.hu (kopia na: www.corvinlanc.hu) [dostęp 2020-06-07] (węg.).
  2. a b A hivatalról – Kitüntetések. keh.hu (strona Prezydenta Węgier). [dostęp 2016-06-19] (węg.).
  3. Köszöntőm a Magyar Corvin-lánc Iroda honlapjának olvasóit. corvinlanc.kormany.hu [dostęp 2020-06-08] (węg.).
  4. a b c d A Short History of the Hungarian Corvin Chain Award. corvinlanc.kormany.hu [dostęp 2020-06-07] (en.).
  5. János Szentváry-Lukács: A művészeti és tudományos élet kitüntetései. szlukacs.freeweb.hu. [dostęp 2020-06-07] (węg.).
  6. Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa: 1939, s. 537.
  7. a b c d e Péter Bodrogi, József Molnàr, Sándor Zeidler: Nagy magyar kitüntetéskönyv. A magyar àllam rendjelei és kitüntetései a Szent György rendtõl a Nagy Imre érdemrendig. Budapeszt: 2005, s. 150–154, 270-272 (węg.).
  8. 1991. évi XXXI. törvény a Magyar Köztársaság kitüntetéseiről. 1000ev.hu. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-25)].. 1000ev.hu. [dostęp 2016-06-19] (węg.).
  9. a b c 2011. évi CCII. törvény. Magyarország címerének és zászlajának használatáról, valamint állami kitüntetéseiről, net.jogtar.hu (węg.).
  10. Több mint 7,5 milliárd forintot költhetnek arra, hogy egy villában ülhessen össze néha az a Corvin-lánc Testület, ami négy éve nem ült össze. 444.hu [dostęp 2020-06-07] (węg.).
  11. a b Murányi Gábor: A Corvin-lánc története. „HVG”, 1999-11-13, s. 97–104. www.bibl.u-szeged.hu [dostęp 2020-06-07] (węg.).
  12. a b János Szentváry-Lukács: Corvin Lánc/Koszorú névsor. szlukacs.freeweb.hu. [dostęp 2020-06-07] (węg.).

Media użyte na tej stronie