Łaś (wieś w województwie mazowieckim)

Artykuł

52°50′55″N 21°16′52″E

- błąd

38 m

WD

52°51'N, 21°18'E, 52°51'N, 21°17'E

- błąd

2287 m

Odległość

1350 m

Łaś
wieś

Szkoła podstawowa w Łasi
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

makowski

Gmina

Rzewnie

Liczba ludności (2011)

214[1][2]

Strefa numeracyjna

29

Kod pocztowy

06-225[3]

Tablice rejestracyjne

WMA

SIMC

0519802[4]

Położenie na mapie gminy Rzewnie
Mapa konturowa gminy Rzewnie, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Łaś”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Łaś”
Położenie na mapie powiatu makowskiego
Mapa konturowa powiatu makowskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Łaś”
Ziemia52°50′55″N 21°16′52″E/52,848611 21,281111

Łaświeś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie makowskim, w gminie Rzewnie[4][5].

Według administracji kościelnej miejscowość należy do parafii Szelków.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego.

Część obszarów leśnych otaczających Łaś przynależy terytorialnie do Nadleśnictwa Pułtusk[6].

Położenie geograficzne

Wieś usytuowana jest w północno-wschodniej części Niziny Mazowieckiej oraz na południowym krańcu Puszczy Zielonej. Niemal z każdej strony otacza ją kompleks leśny[7] W odległości ponad 6 km na południowy wschód przepływa rzeka Narew, której odnoga w przeszłości geologicznej płynęła przez obszar Łasi. Tereny Łasi pokrywają lasy, łąki, pola uprawne oraz niewielkie stawy. To wszystko w połączeniu z lokalnym pofałdowaniem terenu tworzy dość specyficzny krajobraz[8].

Historia

Tereny Łasi i okolic od pradawnych czasów cechowała obfitość lasów i wód. Nazw wielu małych źródeł, stawów i strumieni historia pisana nie wspomina. Jednak zapiski z 1426 r. dotyczące m.in. południowych obszarów dawnej parafii czerwonkowskiej wymieniają rzekę Łasę, która płynęła przez obszar Łasi, Słojk i Rzewnia[9]. Ta sama rzeka wymieniana jest również w źródłach pochodzących z końca XV wieku i pojawia się pod nazwą Łaś[10]. Fakt, iż przez obszar dzisiejszej wsi przepływała niegdyś rzeka Łasa lub po prostu Łaś może tłumaczyć specyficzne ukształtowanie terenu tej miejscowości a także obecność wielu łąk torfowych i mokradeł. Te ostatnie są pozostałością po bagnach, które występowały w Łasi. Pamięć o nich przetrwała nie tylko wśród mieszkańców tej miejscowości, ale również w nazwie "biel", która do dzisiaj funkcjonuje, a która jest jednym z terminów oznaczających bagno[11].

Za czasów rządów króla Zygmunta Starego Różan stał się siedzibą starosty grodowego, wówczas w jego granicach administracyjnych znajdowała się m.in. Łaś[12].

Wieś wspominana jest również w dokumentach historycznych dotyczących parafii Szelków. Dowiadujemy się z nich o przynależności wioski do tej parafii już od XVIII wieku. W źródłach tych Łaś pojawia się z dopiskiem w nazwie: Królewszczyzna[13] administracyjnie przynależna do starostwa różańskiego[14]. Wsie królewskie były własnością króla, dlatego z jego ramienia powoływane były osoby do zarządzania tymi dobrami. W przypadku Łasi taką osobą był Mikołaj Glinka starosta makowski[15], który był posłem z ziemi różańskiej na Sejm Czteroletni i gorącym zwolennikiem Konstytucji 3 maja. Dodać należy, że w przypadku wspomnianych wsi królewskich, szanse na rozwój były większe a obciążenia ludności były znacznie mniejsze

Przynależnością do dóbr królewskich Łaś mogła się cieszyć zapewne do III rozbioru Polski. Zarówno granice I jak i II rozbioru pominęły wioskę. Dopiero ostatni dokonany zabór dokonany 1795 roku sprawił, iż Łaś wraz z Warszawą i Mazowszem znalazła się pod zaborem pruskim[16]. 28 lipca 1796 król pruski Fryderyk Wilhelm II ogłosił dekret, na mocy którego dobra królewskie, starostw i duchownych miały zostać przejęte przez skarb pruski. Tak też musiało stać się z Łasią, gdyż w spisach statystycznych z 1827 r. obok jej nazwy znajdujemy dopisek wieś rządowa[17]. Łaś liczyła wówczas 238 mieszkańców i 42 domostwa. Posiadała też szkołę początkową ogólną z jedną klasą. Wedle ówczesnego podziału administracyjnego należała do gminy Sielc.

Działania Napoleona, które miały miejsce w Europie na przełomie XVIII/XIX wieku zmieniły sytuację polityczną porozbiorowej Polski. Wówczas, na mocy traktatów pokojowych zawartych 7 lipca 1807 roku w Tylży między Francją, Rosją i Prusami, zostało utworzone Księstwo Warszawskie. W jego granicach znalazła się również Łaś. Stan ten utrzymywał się do 1815 r.

Traktat rosyjsko-austriacko-pruski z 3 maja 1815 r. zadecydował o podziale Księstwa Warszawskiego, a jego część – włącznie z Łasią – została konstytucyjnie związana z Imperium Rosyjskim. Powstałe w ten sposób i podległe Rosji Królestwo Polskie (kongresowe) trwało aż do 1916 r. Tłumaczy to zapewne żywą pamięć mieszkańców o rusyfikacji.

Oświata

Do września 2004 r. w Łasi funkcjonowała szkoła podstawowa[18], która niegdyś była szkołą publiczną i poza uczniami z Łasi, uczęszczali do niej uczniowie z Kaptur, Rostek i Tłuszcza oraz nieistniejącej już dziś miejscowości o nazwie Kwiatkowo. Plac pod budowę szkoły jak i sam budynek ufundowali mieszkańcy wsi. Szkoła zaczęła funkcjonować jeszcze przed wojną w 1932 r. Do szkoły uczęszczał[19] m.in. Jan Abramski a w latach 50. Stanisław Matysiak oraz Ryszard Makowski. Obecnie po szkole pozostał budynek. Po rozwiązaniu łaskiej szkoły uczniowie zostali przeniesieni do Publicznej Szkoły Podstawowej im. Armii Krajowej w Rzewniu.

Przed wybudowaniem wspomnianej szkoły istniało nauczanie w domach. Mieszkańcy użyczali swych domów, w celu umożliwienia wyedukowania dzieci i młodzieży. Ponadto zapewniali nocleg i schronienie nauczycielom dojeżdżającym z bardziej oddalonych miejscowości.

Sołtysi[20]

  • Marzena Chojnowska[21] (od 2007 r.)
  • Ewa Bożena Markowska[22] (1999 - 2007)
  • Stanisław Makowski (został wybrany, ale po dwóch dniach z przyczyn osobistych złożył rezygnację)
  • Andrzej Gos (1995 - 1999)
  • Jerzy Tymiński (1979 -1995)
  • Władysław Kordowski
  • Stanisław Maciejewski
  • Stefan Nowacki
  • Stanisław Wiśniewski
  • Julian Chojnowski
  • Andrzej Rydzewski
  • Stanisław Gos (późniejszy wójt gminy Rzewnie, rozstrzelany 8 września 1939 przez Niemców)[22]
  • Jan Bąk (lata dwudzieste XX wieku)
  • Krzysztof Łaś (po II wojnie światowej)

Drogi i połączenia

Drogą w stronę Słojk

Przez Łaś biegnie droga krajowa: 61 łącząca Warszawę z Augustowem. Do krajowej dochodzą dwie drogi powiatowe. Jedna (nr 2128w)[23], ma swój początek w Różanie a następnie przebiega przez Dzbądz, Rzewnie a w Łasi łączy się z drogą krajową. Druga (nr 2120w.) o długości 4,8 km prowadzi z Łasi do Perzanowa, gdzie łączy się z 60.

Linie autobusowe mające przystanek w Łasi: PKS Warszawa, PKS Ostrołęka, PKS Przasnysz, PKS Bielsko-Biała.

Sąsiednie miejscowości

Chrzanowo, Tłuszcz, Rostki, Kaptury, Słojki. Do niedawna w sąsiedztwie Łasi położona była miejscowość Kwiatkowo, której nazwę można znaleźć w starszych atlasach. Po zmianach administracyjnych nazwa ta nie funkcjonuje.

Ciekawostki

Galeria

Legendy[26]

  • Legenda o brodatym łosiu - królu łaskich lasów i ziem.
  • O Stegnach - miejscu w Łasi, gdzie zabłąkane dusze harcują.
  • O stawie - w którym raz w roku woda się gotuje, wówczas można zobaczyć jak wybiegają z niego kare konie, co ludzkim głosem się śmieją.

Przypisy

  1. Wieś Łaś w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2017-04-05] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-05-17].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 687 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. http://www.krosno.lasy.gov.pl/web/pultusk/26.
  7. Geograficzny Atlas Świata, Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera S.A., Warszawa-Wrocław 1995, s. 82-83; por. także M. Bartniczak, Różan i okolice, Warszawa 1978, s. 9.
  8. Na podst. Atlas Polski, Wydawnictwo Pascal 2006
  9. Aktualności - Serwis Informacyjny Starostwa Powiatowego - www.powiat-makowski.pl, www.powiat-makowski.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  10. Aktualności - Serwis Informacyjny Starostwa Powiatowego - www.powiat-makowski.pl, www.powiat-makowski.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  11. por. A.Wolf, Ziemia makowsko-różańska za książąt mazowieckich, w: Maków Mazowiecki i ziemia makowska, Warszawa 1984, s. 45
  12. Sięgnęli do historii - to.com.pl, www.to.com.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  13. Aktualności - Serwis Informacyjny Starostwa Powiatowego - www.powiat-makowski.pl, www.powiat-makowski.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  14. Por. M. Grzybowski, Ziemia Makowska, Płock 1991, s., 67.
  15. Szlachta Ziemi Różańskiej. [dostęp 2016-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-23)].
  16. por. historyczna mapa rozbiorów
  17. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, (t. V), Warszawa 1884, s., 594.
  18. Zamach na szkołę w Łasi - to.com.pl, www.to.com.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  19. Por. Makowski R., "Krajoznawcza gawęda o Łasi, Świętej Rozalii, pułtuskim meteorycie i wielu innych atrakcjach z pogranicza Kurpiowszczyzny", Ostrołęka 2008, s. 106
  20. Archiwalne dokumenty Gminy Rzewnie (sięgające lat 70.).
  21. Wykaz sołectw i sołtysów - Rzewnie, rzewnie.bipgminy.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  22. a b Portret wsi - Łaś - to.com.pl, www.to.com.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  23. Plan rozwoju lokalnego powiatu makowskiego na lata 2007-2013
  24. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2010-06-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-14)].
  25. Dzieje garnizonu Różan
  26. Por. Makowski R., "Krajoznawcza gawęda o Łasi, Świętej Rozalii, pułtuskim meteorycie i wielu innych atrakcjach z pogranicza Kurpiowszczyzny", Ostrołęka 2008, s. 27

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

Rzewnie (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Rzewnie, Polska
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Powiat makowski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu makowskiego, Polska
Łaś jesienią.JPG
Autor: pl:Wikipedysta:Kikprimo (Jankowski Krzysztof), Licencja: CC BY 3.0
Łaś jesienią (fot. Jankowski Krzysztof)
Krajobraz Łasi.JPG
Autor: Jankowski Krzysztof Kikprimo, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zdjęcie zostało wykonane w miejscowości Łaś tuż po wschodzie słońca.
Łaś - droga.PNG
Autor: Krzysztof Jankowski Kikprimo, Licencja: CC BY-SA 4.0
Łaś w kierunku Słojk
Łaś - Zachód słońca.PNG
Autor: Kikprimo Krzysztof Jankowski, Licencja: CC BY 3.0
Zachód słońca w Łasi.
Primary School in Łaś, Poland.jpg
(c) Kikprimo z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Zdjęcie Szkoły Podstawowej w Łasi. Zdjęcie zrobione po jej zamknięciu.