Łacha Siekierkowska

Mapa Warszawy z 1929 roku na której widać Łachę Siekierkowską. Nie została jednak zaznaczona Wilanówka.
Łacha Siekierkowska - przebieg na przełomie XIX i XX w. na współczesnej mapie, odcinki istniejące obecnie są jasnozielone.
Łacha Siekierkowska – część wschodnia, widok z Trasy Siekierkowskiej.
Łacha Siekierkowska – część zachodnia A, na prawo Trasa Siekierkowska.
Łacha Siekierkowska – część zachodnia B, w tle Sanktuarium Matki Bożej Nauczycielki Młodzieży w Warszawie.

Łacha Siekierkowska[1][2][a], Siekierkowska Łacha[3], odnoga siekierkowska[4][5], starorzecze wilanowskie[4][5] – zalądowana[1] łacha wiślana (starorzecze[2]) w lewobrzeżnej warszawskiej dzielnicy Mokotów[2]. Jej pozostałością jest kilka zbiorników przy Trasie Siekierkowskiej na pograniczu Augustówki i Siekierek w pobliżu ulicy Gościniec[2][a][7][8][b].

Położenie, wymiary

Łacha Siekierkowska[1][2][a] to zalądowana[1] łacha wiślana (starorzecze[2]) w lewobrzeżnej warszawskiej dzielnicy Mokotów[2]. Powstała jako dolinka smużna Wisły[9].

Jej pozostałością jest kilka zbiorników układających się wzdłuż sinusoidalnej linii o długości około 1200 m[9][10][11] (same zbiorniki na odcinku ok. 820 m[10]), przecinającej dwukrotnie Trasę Siekierkowską na pograniczu Augustówki i Siekierek w pobliżu ulicy Gościniec[2][a]. Na przełomie XIX i XX wieku ciągnęła się na odcinku około 4,5 km[12] od Wisły w ujściu Wilanówki (lub ujściowego odcinka Wilanówki[13][14]) aż do Wisły w rejonie zbiegu współczesnych ulic Bartyckiej i Gościniecna Siekierkach[3][13][14][15].

Szerokość Łachy waha się obecnie od 20 do 50 m, głębokość wynosi 2–4 m[9][11].

21 września 2002 r. został przekazany do użytku pierwszy fragment Trasy Siekierkowskiej (Most Siekierkowski oraz połączenie z ulicą Czerniakowską)[16][17][c]. Przeciął on Łachę Siekierkowską[9][11].

Niektóre źródła dzielą współczesną Łachę Siekierkowską na następujące części[9][11]:

  • zachodnią
    • A – na południe od Trasy
    • B – na północ od Trasy
  • wschodnią

Ponieważ oś Trasy Siekierkowskiej stanowi tutaj granicę obszarów Agustówka i Siekierki[7][8], część zachodnia A oraz wschodnia położone są w Agustówce, część zachodnia B na Siekierkach.

W odniesieniu do odcinka Łachy położonego na południe od opisanych wyżej zbiorników współczesnej jej części, stosowana jest czasem nazwa Łacha Czerniakowska. Ciągnie się ona na długości około 1,5 km od wału przeciwpowodziowego w rejonie ujścia Wilanówki do ulicy Antoniewskiej tuż na południe od części zachodniej A[9][11]. Jest położona w całości w Augustówce[7][8][b]. Ma tutaj długość około 1,5 km i szerokość około 80 m, jest zasypywana ziemią, śmieciami i gruzem. Planuje się przekształcenie jej w zbiornik wodny od Wilanówki aż do Trasy Siekierkowskiej[9][11].

Wykorzystanie

Łacha wykorzystywana jako zbiornik retencyjny[20]. Do jej zbiorników odprowadzane są wody deszczowe z odwodnienia Trasy Siekierkowskiej[9][11]. W podobny sposób są wykorzystywane pobliskie Fosa Wolicka oraz Fosa Augustówka[9]. Wszystkie te zbiorniki tworzą układ hydrograficzny[21].

Wzdłuż jej brzegów zlokalizowane są ścieżki spacerowe i drogi rowerowe.

Otoczenie i historia

W sąsiedztwie zbiorników znajdują się Fosa Wolicka[1][d] oraz fosa Fortu X („Augustówka”, „Siekierki”) carskiej Twierdzy Warszawa[22], czyli Fosa Siekierkowska[1][e]. Jeziorko Czerniakowskie, Fosa Wolicka i Łacha Siekierkowska były częściami dawnego systemu wodnego[1][23].

Łacha Siekierkowska w przeszłości była końcowym odcinkiem Wilanówki[1][24][f][25]. Według niektórych źródeł Wilanówka uchodziła do Wisły w rejonie Siekierek jeszcze na początku XX wieku[1], chociaż na mapach z przełomu XIX i XX wieku Wilanówka niemal w samym ujściu do Wisły (szerokim) rozdwaja się – część wpada do rzeki (mniej więcej tam gdzie obecnie), a część przechodzi w Łachę Siekierkowską[13][14].

Pod koniec XIX wieku na wyspie pomiędzy Łachą a Wisłą został zbudowany wspomniany Fort X Twierdzy Warszawa[22][26]. Teren stał się wyspą w wyniku prac regulacyjnych podjętych po wielkiej powodzi z 1884 roku[26][g].

Część autorów uważa, że Łacha Siekierkowska przed rozpoczęciem regulacji wtedy jeszcze mającej roztokowy[5] charakter Wisły nie była końcowym odcinkiem Wilanówki, ale lewą, mniej aktywną odnogą Wisły[5][h][4], do której w miejscu rozwidlenia uchodziła Wilanówka[5]. W trakcie powodzi z 1884 roku odnoga ta [Łacha Siekierkowska] uaktywniła się, jednak podczas powodzi zimowej 1888 wejście do niej (km 504,5) uległo zamuleniu z powodu zatoru lodowego[5]. Obszar pomiędzy odnogami nazywał się Wyspa Wilanowska[4][5][27][i].

Przebieg na planach Warszawy
oraz zdjęciach lotniczych i satelitarnych

Na mapach z przełomu XIX i XX w. Łacha rozpoczyna się w ujściu Wilanówki do Wisły[13][14]. Na planach z 1919 i 1924 roku bierze początek w Wiśle w jego bezpośrednim sąsiedztwie i uchodzi z powrotem do rzeki w rejonie zbiegu współczesnych ulic Bartyckiej i Gościniec[3][15]. Długość Łachy wynosi około 4,5 km[12]. Na planie z 1919 roku zbiornik jest podpisany nazwą „Siekierkowska Łacha”[3].

Jednak już na zdjęciach lotniczych z 1935 i 1945 roku kończy się tam gdzie obecnie, tuż przed Wałem Zawadowskim, a dalszy odcinek jest niemal całkowicie zalądowany[28][29][30]. Pierwsze zdjęcie nie obejmuje początku Łachy, na drugim widać, że nie ma ona połączenia z Wisłą również w górnym biegu, chociaż tutaj zaczyna się bardzo blisko rzeki[29][30].

Na planie z roku 1947 obraz jest podobny jak na zdjęciach, ponadto Łacha jest podzielona na dwa długie odcinki[31], na planach z lat 1950-1973 jest nieco krótsza w górnym biegu, ale tworzy jedną całość[32][33], na planach z lat 1974-1978 ma taką samą długość ale jest podzielona na 5 nie połączonych z sobą odcinków[34][35]. Na planach z lat 1980-1993 oraz z 1997/1998 zaznaczony jest tylko jeden, ostatni odcinek przy działkach pomiędzy Gwintową a Wałem Zawadowskim[36][37][38]

Na zdjęciu satelitarnym z 2000 roku dostępnym w Google Earth układ zbiorników jest dosyć podobny do obecnego chociaż zajmują one nieco większą długość linii, wzdłuż której są położone, jest też widoczny zasypany fragment przy ulicy Gościniec. Są one jednak niemal całkowicie zarośnięte. Wciąż widoczne są też wyraźne ślady Łachy na południu, w rejonie ulicy Grzegorza Piramowicza, w tym odcinek wyglądający jak całkowicie zarośnięty zbiornik[18].

Galeria

Uwagi

  1. ↑ a b c d Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych (PRNG) podaje m.in. współrzędne geograficzne punktu centralnego tej łachy położonego w pobliżu jednego ze zbiorników oraz jednego punktu dodatkowego położonego na obszarze innego zbiornika i nazwę Mokotów[2]. Nazwy obszarów Augustówka i Siekierki oraz nazwy ulic pochodzą z planu Warszawy, na którym nazwą „Łacha Siekierkowska” podpisany jest zbiornik, przed którym PRNG postawiło punkt centralny Łachy[6]. Dokładny przebieg granicy pomiędzy Augustówką a Siekierkami jest dostępny w MSI (Miejskim Systemie Informacji)[7][8]
  2. ↑ a b Na podstawie porównania danych Miejskiego Systemu Informacji[7][8] z przebiegiem Łachy.
  3. ↑ Budowę Trasy Siekierkowskiej rozpoczęto 1 marca 2000 roku (data wmurowania kamienia węgielnego)[16][17]. Na zdjęciu satelitarnym z października 2000 roku Łacha nie jest jeszcze przecięta przez Trasę Siekierkowską[18], na zdjęciu z kwietnia 2002 już tak[19].
  4. ↑ Biernacki 2000 podaje jedynie, że Jeziorko Czerniakowskie, Fosa Wolicka i Łacha Siekierkowska były częściami dawnego systemu wodnego[1].
  5. ↑ Biernacki 2000 - nazwa na mapie „Pasmo nadwiślańskie wraz ze skarpą warszawską. Hydrografia."[1].
  6. ↑ Patrz: Topograficzna Karta Królestwa Polskiego[24].
  7. ↑ W piśmie cytowanym przez Królikowskiego (2002) nie jest używana nazwa „Łacha Siekierkowska”, ale „łacha”, jest w nim podawany nieprawidłowy rok powodzi (1883 zamiast 1884[5])[26].
  8. ↑ Magnuszewski 2012[5] nie używa nazwy „Łacha Siekierkowska”, ale „odnoga siekierkowska”, „lewe ramię”, „starorzecze wilanowskie”. Z kolei w Przeglądzie Technicznym 1894[4] są używane nazwy „Wilanowskie stare łożysko”, „starorzecze Wilanowskie”, „Wilanowskie starorzecze”, „odnoga siekierkowska”.
  9. ↑ Co najmniej od roku 1892[4].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Zdzisław Biernacki: IV. Geomorfologia i wody powierzchniowe. W: Wisła w Warszawie. Warszawa: Biuro Zarządu m.st. Warszawy, Wydział Planowania Przestrzennego i Architektury, Opracowanie graficzne, druk i oprawa: Dom Wydawniczy ELIPSA, 2000, s. 22-70. ISBN 83-907333-7-4. [dostęp 2015-07-21].
  2. ↑ a b c d e f g h i Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2022
  3. ↑ a b c d Plan Stołecznego m. Warszawy. Warszawa: Towarzystwo Doraźnej Pomocy Lekarskiej, 1919. [dostęp 2015-07-20].
  4. ↑ a b c d e f –. Roboty regulacyjne na r. Wiśle, pod Warszawą. „Przegląd Techniczny”. XXXI (Nr zeszytu VI), s. Tab. XXIV, 135-136, czerwiec 1894. [dostęp 2015-07-01].  W tym schematyczna mapa (na Tab. XXIV).
  5. ↑ a b c d e f g h i Artur Magnuszewski, Piotr Kuźniar, Borys Bednarek: II. Ekspertyza hyfrologiczno–hydrotechniczna. W: Projekt „Ochrona siedlisk kluczowych gatunków ptaków Doliny Środkowej Wisły w warunkach intensywnej presji aglomeracji warszawskiej” (LIFE09 NAT/PL/000264). 12-2012, s. 142. [dostęp 2016-01-12]. Jednostka projektowa: Halcrow Group Oddział w Polsce Sp. z o.o.
  6. ↑ Warszawa. Atlas miasta i okolic. Skala 1 : 20 000. Warszawa: Daunpol Sp. z.o.o. Wydawnictwo Kartograficzne, 2009.
  7. ↑ a b c d e Obszary MSI (Miejskiego Systemu Informacji) – Dzielnica Mokotów. Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie. [dostęp 2015-07-21]. Tutaj m.in. mapka: [1]
  8. ↑ a b c d e Uchwała Nr 389/XXXVI/96 Rady Gminy Warszawa-Centrum z dnia 19 września 1996 r.. zdm.waw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-13)]. w sprawie Miejskiego Systemu Informacyjnego w Gminie Centrum. [dostęp 2015-07-21]
  9. ↑ a b c d e f g h i Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko pn.: Budowa ul. Czerniakowskiej – bis na odcinku od ul. Czerniakowskiej do ul. Wolickiej z wyłączeniem skrzyżowania z Trasą Siekierkowską., mgr inż. Ewa Zaręba – Kierownik Zespołu Autorskiego, Transprojekt Gdański spółka z o.o., Pracownia Projektowa w Warszawie, Warszawa, marzec 2014. PDF. [dostęp 2015-07-21]
  10. ↑ a b Program komputerowy Google Earth, pomiar długości Łachy na zdjęciu satelitarnym z 2011 roku.
  11. ↑ a b c d e f g Raport oddziaływania na środowisko do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach budowy ul. Czerniakowskiej – Bis wraz z przebudową ul. Augustówka w Warszawie. Towarzystwo „WIR” – Biuro Studiów Ekologicznych – Warszawa, brak daty (ok. 2008-2009 r.). [dostęp 2015-07-21]
  12. ↑ a b Program komputerowy Google Earth, pomiar długości Łachy oraz śladu po niej na fotografii lotniczej z 1935 roku.
  13. ↑ a b c d Rosyjska mapa topograficzna 1:42 000. Godło arkusza: Warszawa płn., XXII 9-B (XXII 9-Б). 1891. [dostęp 2015-06-28]. Mapa dostępna na stronie: MAPSTER (Mapy Archiwalne Polski i Europy Środkowej), ze zbiorów: Archiwum Map WIG (Wojskowego Instytutu Geograficznego)
  14. ↑ a b c d West. Osteuropa 1:25 000. Nowogeorgijewßk-Segrshe-Warschau. Bl. 40. Maßstab 1/25000 der natürlichen Länge. Godło arkusza: XXIII 9-B (XXIII 9-Б). Kart. Abt. des stellv. Generalstabes der Armee, 1914. [dostęp 2015-07-21]. Mapa dostępna na stronie: MAPSTER (Mapy Archiwalne Polski i Europy Środkowej), Niemieckie mapy terenów zaboru rosyjskiego z okresu I wojny światowej, ze zbiorów: Archiwum Map WIG (Wojskowego Instytutu Geograficznego)
  15. ↑ a b Plan m. st. Warszawy. Wojskowy Instytut Geograficzny (WIG), 1924.
  16. ↑ a b Trasa Siekierkowska. Urząd m.st. Warszawy. [dostęp 2015-06-29].
  17. ↑ a b Trasa Siekierkowska. SISKOM (Stowarzyszenie Integracji Stołecznej Komunikacji). [dostęp 2015-06-29].
  18. ↑ a b Program komputerowy Google Earth, zdjęcie satelitarne z 2000 roku.
  19. ↑ Program komputerowy Google Earth, zdjęcie satelitarne z 2002 roku.
  20. ↑ Rejon Augustówki. Prognoza oddziaływania na środowisko skutków realizacji miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego., Opracowanie: „SOL-AR” arch. Jerzy Solarek, BD PROJEKT Pracownia Architektury Krajobrazu, Autorzy: dr inż. arch. Krystyna Solarek, mgr inż. arch. Kraj. Monika Bednarczyk-Doniec, Warszawa, maj 2006. [dostęp 2015-07-21]
  21. ↑ Uchwała Nr XI/318/2007 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Osady Siekierki. [dostęp 2015-07-21]
  22. ↑ a b Twierdza Warszawa, stan z 1909. Mapa 1:35000. Oficyna Wydawnicza Rewasz, 2011. ISBN 978-83-62460-19-9.
  23. ↑ Jolanta Pawlak (red.), Małgorzata Teisseyre- Sierpińska (red.): Opracowanie ekofizjograficzne do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m. st. Warszawy. Warszawa: Urząd Miasta Stołecznego Warszawy, Biuro Naczelnego Architekta Miasta, Miejska Pracownia Planowania Przestrzennego i Strategii Rozwoju, 2006. [dostęp 2015-07-21].
  24. ↑ a b Topografičeskaâ karta Carstva Pol'skago; Topograficzna karta Królestwa Polskiego; Carte topographique du Royaume de Pologne. Oddział Korpusu Topografów (armii rosyjskiej) do Pomiarów Królestwa Polskiego; Kwatermistrzostwo Generalne Wojska Polskiego, 1839–[1843]. [dostęp 2015-07-01].
  25. ↑ Окрестности города Варшавы. Wojskowy Instytut Geograficzny, 1874. Ze zbiorów: Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego (WIG)
  26. ↑ a b c Rozdział: 9.2.12. Fort X. W: Lech Królikowski: Twierdza Warszawa. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2002, s. 239-242, seria: Twierdze i Zamki w Polsce. ISBN 83-11-09356-3.
  27. ↑ L. Kwiciński. W kwestyi budowy trzeciego mostu w Warszawie. „Przegląd Techniczny”. XLII (Nr 19), s. Tabl. XXX i XXXI, 253-259, 12 maja 1904. [dostęp 2015-07-01].  W tym schematyczna mapa (na Tabl. XXX).
  28. ↑ Program komputerowy Google Earth, fotografia lotnicza z 1935 roku.
  29. ↑ a b Program komputerowy Google Earth, fotografia lotnicza z 1945 roku.
  30. ↑ a b Serwisy Mapowe. Warszawa historyczna.. Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy. [dostęp 2015-06-29]. Zdjęcia lotnicze z lat 1935, 1945, jak również 1990-1994.
  31. ↑ Szczegółowy plan m. st. Warszawy z najnowszymi nazwami ulic. Warszawa: H. Pfeiffer i W. Mrozowski, 1947. [dostęp 2015-06-28].
  32. ↑ Plan m. st. Warszawy. Warszawa: Prasa Wojskowa, 1950. [dostęp 2015-06-28].
  33. ↑ Plan Warszawy. Wyd. 5. Warszawa: PPWK (Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych), 1973. [dostęp 2015-06-28].
  34. ↑ Plan Warszawy. Wyd. 1. Warszawa: PPWK (Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych), 1974. [dostęp 2015-06-28].
  35. ↑ Warszawa plan miasta. Wyd. 1-2. Warszawa: PPWK (Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych), 1978-1979. [dostęp 2015-06-28].
  36. ↑ Warszawa plan miasta. Wyd. drugie. Warszawa: PPWK (Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych), 1980-1981. [dostęp 2015-06-28].
  37. ↑ Warszawa plan miasta. Wyd. 11. Warszawa-Wrocław: PPWK (Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych), 1993. [dostęp 2015-06-28]. Cytat: Aktualizację zakończono w listopadzie 1992 r..
  38. ↑ Warszawa Atlas aglomeracji. Warszawa-Wrocław: PPWK (Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych), 1997-1998.

Linki zewnętrzne


Media użyte na tej stronie

Łacha Siekierkowska cz zach pn Sanktuarium 001.jpg
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Łacha Siekierkowska cz. zach.-pn., Sanktuarium Matki Bożej Nauczycielki Młodzieży w Warszawie, z prawej strony w głębi Trasa Siekierkowska.
Warszawa mapa 1929.jpg
Rzeczpospolita Polska (II RP), gęstość zaludnienia
Łacha Siekierkowska cz wsch fosa Fortu X Augustówka 001.jpg
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Łacha Siekierkowska cz. wsch., widok z Trasy Siekierkowskiej. W głebi fosa Fortu X ("Augustówka").
Łacha Siekierkowska cz wsch 002.jpg
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Łacha Siekierkowska cz. wsch., widok z wjazdu rowerowego na Trasę Siekierkowską.
Łacha Siekierkowska cz zach pd 001.jpg
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Łacha Siekierkowska cz. zach.-pd. W tle Trasa Siekierkowska.
Łacha Siekierkowska cz wsch 001.jpg
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Łacha Siekierkowska cz. wsch., widok z Trasy Siekierkowskiej.
Łacha Siekierkowska - mapa.gif
Autor: Darekk2, Licencja: CC BY-SA 4.0
Łacha Siekierkowska - przebieg na przełomie XIX i XX wieku naniesiony na współczesną mapę, jasnozielonym kolorem zaznaczone są odcinki istniejące obecnie.
Mapka wykonana przy pomocy programu GMT 5.1.2
Trasa Siekierkowska2.jpg
Autor: SkyMaja, Licencja: CC BY-SA 4.0
Trasa Siekierkowska. Zdjęcie zrobione ze ścieżki rowerowej biegnącej wzdłuż Trasy siekierkowskiej.
Łacha Siekierkowska cz wsch 003.jpg
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Łacha Siekierkowska cz. wsch., droga rowerowa. W tle Trasa Siekierkowska.