Łazarz (Poznań)

Łazarz

Część Poznania
Rynek Łazarski – centrum Łazarza
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miasto	Poznań
Dzielnica	Osiedle Św. Łazarz
W granicach Poznania	1900
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Tablice rejestracyjne	PO
Położenie na mapie Poznania Łazarz
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Łazarz
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Łazarz
52°23′54″N 16°53′58″E/52,398333 16,899417
Portal Polska

Łazarz – część Poznania, położona na obszarze jednostki pomocniczej Osiedle Św. Łazarz, na południowy zachód od centrum miasta. Zespół urbanistyczno-architektoniczny Łazarza obejmuje wiele przedwojennych obiektów (w tym sporo z przełomu XIX i XX w.) i od 6 października 1982 roku figuruje w rejestrze zabytków pod numerem A-239^[1].

Widok na budowaną przychodnię przy ul. Bogusławskiego, Liceum Ogólnokształcące VIII i wieżę Kościoła pw. Matki Boskiej Bolesnej, 1964 rok

Łamanie oporu żołnierzy niemieckich podczas II wojny światowej na Łazarzu w 1945 roku

Skrzyżowanie ulic Arciszewskiego i Hetmańskiej, widziane z autobusu marki Ikarus obsługującego linię 82 w dniu 18 listopada 1989 roku

Kościół pw. Matki Boskiej Bolesnej

Hala „Arena”

(c) Radomil, CC-BY-SA-3.0

Palmiarnia

Kamienica Suwalskich (2011)

Miejsce w strukturze miasta

Położony jest w południowej części miasta, graniczy od północy z centrum i Jeżycami, od wschodu z Wildą, od południa z Dębcem i Górczynem, a od zachodu z osiedlami Raszyn i Grunwald. Według Systemu Informacji Miejskiej granice Łazarza wytyczone są od wschodu: ul. Roosevelta dalej torami kolejowymi (nitką zachodnią), od południa: ul. Krauthofera i Palacza do Arciszewskiego, od zachodu: ul. Arciszewskiego, od północy: ul. Wyspiańskiego, Ułańską, na tyłach posesji przy Grottgera i Orzeszkowej, dalej granicą MTP do ulicy Bukowskiej – włączając tereny MTP^[2]. Łazarz posiada ponadto swoje logo i herb wyłonione przez mieszkańców w konkursie portalu lazarz.pl.

Główne punkty Łazarza

• Rynek Łazarski,
• ul. Głogowska i skrzyżowanie Głogowska/Hetmańska,
• teren Międzynarodowych Targów Poznańskich w północno-wschodniej części osiedla,
• neoromański kościół Matki Boskiej Bolesnej przy ul. Głogowskiej (1901),
• neogotycki poewangelicki kościół św. Anny przy skrzyżowaniu ulic Matejki i Limanowskiego (1907),
• Park Wilsona, w którym znajduje się Palmiarnia Poznańska (1910), muszla koncertowa (1936) i trzy dawne niemieckie schrony przeciwlotnicze (1944)^[3],
• Park Kasprowicza z Halą Widowiskowo-Sportową Arena.

Historia

Osiedle św. Łazarz utworzone zostało w XVI w. na terenie należącym do dawnego szpitala św. Łazarza (położonego przy obecnej ul. Niedziałkowskiego). Nazwa osiedla św. Łazarz związana jest właśnie ze starym szpitalem, istniejącym już od lat sześćdziesiątych XVI wieku i kościółkiem pw. św. Łazarza. Od imienia patrona wzięła się nazwa lazaretów (głównych prowizorycznych szpitalików wojennych) oraz nazwa części Poznania. Już w 1569 roku pojawili się kwestarze, którzy drogą ofiar i jałmużny gromadzić mieli fundusze na budowę szpitala dla biednych zadżumionych. W roku 1571 pierwsze obiekty szpitala były już gotowe, by potem przez następne kilkadziesiąt lat pomyślnie rozwijać się i rozbudowywać. Szpital, którego patronem był św. Łazarz, zarządzany był przez mianowanych przez magistrat poznański prowizorów, zwanych też ekonomami lub opiekunami. Jak później odnotowano posiadał on silne zaplecze ekonomiczne w postaci folwarku. Jego ziemie „poczynają się zaraz za szpitalem (...) a kończą u granicy drogi górczyńskiej”. Był to zatem znaczny obszar, obejmujący część dzisiejszej Wildy i cały Łazarz. Nic dziwnego zatem, że do pracy angażowano również sezonowych wyrobników wiejskich, tzw. ratajów. Mieszkali oni głównie w wiosce miejskiej, po drugiej stronie Warty, od ich profesji zwanej Ratajami. Na terenie wsi w XVIII wieku zaczęli osiadać Bambrzy. Na należących do nich gruntach w następnych stuleciach wzniesiono opodal dworzec kolejowy i kościół pw. Matki Boskiej Bolesnej. W końcu XIX w. powstały pierwsze zakłady przemysłowe, uruchomiono fabrykę maszyn rolnych (przy ul. Kolejowej) i elektrownię (przy ul. Sczanieckiej). Zachowaną pamiątką wiejskiej przeszłości Łazarza jest dom ostatniego sołtysa wsi, Adama Jeskiego, przy ul. Głogowskiej 37 (25 września 2011 roku częściowo spłonął). Łazarz w granice Poznania został włączony w kwietniu 1900 roku wraz z Wildą, Górczynem oraz Jeżycami, stając się terenem intensywnego budownictwa. Nazwa ul. Granicznej upamiętnia przebieg granicy między gminami Wilda i Łazarz sprzed 1900 r. (obszar należący niegdyś do kościoła w praktyce już wcześniej został oddzielony od Wildy torami kolejowymi).

W pierwszych latach XX w. powstała m.in. zabudowa ulic w okolicy ul. Matejki, o bogatych formach eklektycznych oraz w okolicy ul. Małeckiego, o nieco skromniejszych formach. Już wtedy Łazarz zaczął dzielić się wyraźnie na dwie części: wschodnią (dolny) i zachodnią (górny). Do dziś osią przedzielającą zabudowania jest ulica Głogowska. We wschodniej części oprócz kamienic przeważały skromne domostwa kolejarzy, zbudowane nieco na południe, wzdłuż torów kolejowych oraz ulic Kolejowej i Łukaszewicza.

W styczniu i lutym 1945 Łazarz (wraz z Wildą) był pierwszą dzielnicą Poznania, z której wyparto Niemców. Stosunkowo niewielkie zniszczenia substancji budowlanej sprawiły, że w tych miesiącach stał się administracyjnym centrum Poznania^[4]. Urząd Wojewódzki znajdował się w budynku Gimnazjum im. Adama Mickiewicza, Urząd Miejski, siedziba PPR i Milicji Proletariackiej^[5] przy ul. Matejki róg Wyspiańskiego, a PPS przy Spokojnej 24 (potem Kniewskiego, obecnie Limanowskiego). Na terenie Johow-Gelände i okolic rozlokowały się ponadto inne instytucje i wydziały służb miejskich^[6]. Na Rynku Łazarskim 2 lutego 1945 poznańscy komuniści pod wodzą Franciszka Danielaka zorganizowali pierwsze wiece mieszkańców, mające na celu agitację polityczną^[7].

W latach 1954–1990 Łazarz należał do administracyjnej dzielnicy Grunwald, od roku 1996 znajduje się w granicach Osiedla Św. Łazarz^[8].

W 1987 roku zorganizowano pierwsze Dni Łazarza; od 1991 r. stały się dorocznym świętem mieszkańców dzielnicy i odbywają się na przełomie maja i czerwca^[9].

Ważniejsze ulice i obiekty architektoniczne

Wspólnoty religijne

Obszar Łazarza obejmuje trzy parafie i kościoły rzymskokatolickie:

• parafia pw. Chrystusa Sługi
• parafia pw. Matki Boskiej Bolesnej w Poznaniu
• parafia pw. św. Anny w Poznaniu

W dzielnicy Łazarz występuje również jedyny w Poznaniu ośrodek islamu z meczetem

• meczet w Poznaniu

Restauracje

W dzielnicy działa prężnie kilka restauracji:

• Dżungla Cafe^[10]
• Rusztowanie grill-bistro^[11]
• Pizzeria
• Kuchnia PoWolność
• Projekt WILSON
• Pizzeria na Łazarskim Cieście^[12]
• 3 Kapary
• Kyokai Sushi Bar

Handel

Znaczną część dzielnicy Łazarz stanowi sektor handlowy. W dzielnicy funkcjonuje wiele sklepów i placówek związanych z handlem.

M.in:

• Shop Dent – sklep z artykułami do higieny jamy ustnej
• GEKOTA – sklep zoologiczny
• JJCosmetics – hurtownia kosmetyczna
• Mitronik – hurtownia teleinformatyczna
• Lech-Pol – sklep z kosmetykami naturalnymi
• Akpol Baby – sklep z artykułami dla niemowląt
• Afla - hurtownia BHP
• Foto-Etui – hurtownia artykułów fotograficznych
• hurtownia farb i materiałów samoprzylepnych
• Yeto Services – sklep komputerowy, serwis komputerów i laptopów

Zobacz też

• Łazarz

Galeria zdjęć

• 

  Kościół pw. św. Anny

• 

  Willa Paula Ueckera – siedziba rozgłośni Radia Poznań

• 

  Kamienica Margarety Grüder

• 

  Szkoła podstawowa nr 26 przy ulicy Berwińskiego

• 

  Fragment zabudowy osiedla przy ulicy Karwowskiego (2008)

• 

  Meczet przy ulicy Biedrzyckiego (2011)

• 

  Targ śniadaniowy w parku Kasprowicza (2014)

• 

  Dekoracja wejścia do kamienicy ulica Graniczna 6 (2008)

Przypisy

Bibliografia

• Atlas architektury Poznania, pod red. Janusza Pazdera, Poznań, Wyd. Miejskie, 2008, ISBN 978-83-7503-058-7.

Linki zewnętrzne

• LAZARZ.PL – łazarski portal internetowy
• Osiedle „Łazarz” SM Grunwald
• Trzy Oblicza Łazarza
• Święty Łazarz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 700 .