Łaziska (powiat lipski)

Łaziska

wieś
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	lipski
Gmina	Ciepielów
Liczba ludności (2011)	448[1][2]
Strefa numeracyjna	48
Kod pocztowy	27-310[3]
Tablice rejestracyjne	WLI
SIMC	0617479
Położenie na mapie gminy Ciepielów Łaziska
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Łaziska
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Łaziska
Położenie na mapie powiatu lipskiego Łaziska
51°12′29″N 21°31′00″E/51,208056 21,516667

Łaziska – wieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie lipskim, w gminie Ciepielów^[4][5].

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Bożego Ciała w Wielgiem.

Prywatna wieś szlachecka, powstała w XV wieku. W 1414 r. należała do Jana Oleśnickiego, następnie do Głogowskich.^[6] W drugiej połowie XVI wieku położona była w powiecie radomskim województwa sandomierskiego^[7]. W XVIII w. wieś należała do rodu Lipińskich.^[8] W 1779 r. Łaziska zakupił cześnik parnawski Jan Lipiński wraz z żoną Katarzyną Sadowską, a w 1796 r. jego synowie sprzedali odziedziczoną wieś Piotrowi Nowosielskiemu^[9]. W 1827 r. wieś liczyła 30 gospodarstw i 207 mieszkańców, w końcu XIX w. 44 gospodarstwa i 311 mieszkańców^[10]. W 1879 r. folwark w Łaziskach został odłączony od dóbr w Bąkowej. W Łaziskach znajdowały się wówczas zakłady przemysłowe: młyn parowy, młyn wodny, browar, gorzelnia i dwie smolarnie^[10]. W latach 80 XIX w. istniała gmina Łaziska z siedzibą w Czerwonej licząca 2350 mieszkańców.^[11]

Ostatnimi właścicielami wsi byli Anna i Kazimierz Boscy. Boski zdobył majątek na handlu w Rosji, osiadając na przełomie XIX i XX w. w Łaziskach. Małżeństwo poświęcało się działalności społecznej. Anna organizowała nauczanie chłopskich dzieci, również w języku polskim, za co dwukrotnie była więziona na Pawiaku (pierwszy raz w 1905 r. za organizację strajku szkolnego, drugi raz - w czasie I wojny światowej, za przewożenie nielegalnej literatury).^[12] W dwudziestoleciu międzywojennym mieszkańcy Łazisk należeli do Związku Młodzieży Wiejskiej "Wici".^[13] W latach 1905-1925 w miejscowości działała szkoła, przeniesiona następnie do Wielgiego.^[13]

Kazimierz Boski był pomysłodawcą założenia Ochotniczej Straży Pożarnej w Łaziskach, utworzonej 3 maja 1930 r.^[14] W skład pierwszego zespołu strażackiego wchodziło 21 okolicznych mieszkańców, a w zarządzie organizacji zasiadali Kazimierz Boski i Jan Szczodry. Z pomocą mieszkańców Łazisk na miejscu starej cegielni wybudowano remizę strażacką oraz scenę, gdzie urządzano zabawy taneczne i występy lokalnej młodzieży. Za pozyskiwane w ten sposób pieniądze opłacano wydatki straży pożarnej.

W pierwszych latach XX w. we wsi wybudowano kryty gontem ośmiorak, budynek mieszkalny przeznaczony dla służby dworskiej (stangreta, stolarza, pastucha, gajowego). Budynek podzielony był na kilka odrębnych izb, w każdej z nich znajdowała się kuchnia i piec do pieczenia chleba.^[11]

Boscy byli właścicielami majątku ziemskiego, dworku wybudowanego na przełomie XIX i XX w. i otaczającego go parku o powierzchni 1,65 ha z połowy XIX.^[15][16] Do dworku prowadzi modrzewiowa aleja, wpisana wraz z parkiem na listę zabytków przyrody.^[17] Obecnie ustalona jest strefa podlegająca ochronie konserwatora zabytków obejmująca dwór oraz teren w promieniu 100 m od granic parku.^[11] Po II wojnie światowej dobra objęła reforma rolna, majątek rozparcelowano, a żyjącą jeszcze Annę Boską pozbawiono praw do majątku i przewieziono do domu starców w Warszawie.^[12] Po 1945 r. w dworku mieściła się szkoła państwowa, w 1969 r. budynek rozbudowano na potrzeby szkoły.^[13] Szkoła w Łaziskach funkcjonowała do 2000 r.^[18] Obecnie w budynku mieści się Powiatowy Środowiskowy Dom Samopomocy „Dworek Uroczysko” prowadzący warsztaty terapii zajęciowej dla osób z dysfunkcjami psychofizycznymi.^[19][20]

• 

  (c) Rafał T / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

  Dwór w Łaziskach, 2011 r.

• 

  Stan w 2020 r.

Łaziska były siedzibą gminy do wybuchu II wojny światowej. W 1943 r. wieś liczyła 604 mieszkańców. ^[11]W czasie II wojny światowej mieszkańcy wsi ukrywali w swoich gospodarstwach partyzantów Batalionów Chłopskich.^[13] Podczas wojny okoliczni rolnicy organizowali patrole na obrzeżach wioski, chroniąc swoje bydło przed zarekwirowaniem i ukrywając je w lasach otaczających Łaziska.^[13]

Po wojnie do 1954 roku ponownie istniała gmina Łaziska^[21]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa radomskiego.

Zobacz też

• Łaziska Górne

Przypisy