Łebsko

Łebsko
Ilustracja
Łabędzie na jeziorze Łebsko
Położenie
Państwo Polska
Miejscowości nadbrzeżneŻarnowska
Wysokość lustra0,3 m n.p.m.
Morfometria
Powierzchnia71,4 km²
Wymiary
• max długość
• max szerokość

16,4 km
7,6 km
Głębokość
• średnia
• maksymalna

1,6 m
6,3 m
Długość linii brzegowej55,4 km
Objętość0,118 km³
Hydrologia
Rzeki zasilająceŁeba, Pustynka
Rzeki wypływająceŁeba
Rodzaj jezioraprzybrzeżne
Położenie na mapie gminy Smołdzino
Mapa konturowa gminy Smołdzino, blisko centrum na prawo u góry znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Łebsko”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko górnej krawiędzi nieco na lewo znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Łebsko”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, u góry po lewej znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Łebsko”
Położenie na mapie powiatu słupskiego
Mapa konturowa powiatu słupskiego, blisko górnej krawiędzi po prawej znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Łebsko”
Ziemia54°42′22″N 17°23′01″E/54,706111 17,383611

Łebsko (kaszub. Łebskò, niem. Lebasee) – jezioro przybrzeżne w województwie pomorskim (na terenie gmin Wicko oraz Smołdzino) na Wybrzeżu Słowińskim, trzecie pod względem powierzchni jezioro w Polsce.

Jest jeziorem eutroficznym[1].

Położenie

Łebsko położone jest w województwie pomorskim, na obszarze dwóch powiatów: słupskiego i lęborskiego.

Leży na terenie Słowińskiego Parku Narodowego[2]. Powierzchnia jeziora stanowi 21,8% całkowitej powierzchni parku oraz 33,1% powierzchni lądowej, w tym wodnej śródlądowej[a]. Północny brzeg stanowi Mierzeja Łebska z ruchomymi piaskami.

Jezioro położone jest na wysokości 0,3 m n.p.m.[3]

Geneza

Jezioro powstało poprzez podniesienie poziomu morza i zalanie łąk. Nie było zatoką morską.

Hydrografia

Łeba wpływająca do Łebska
Pomost w północno-zachodniej części jeziora
Łebsko widziane z Mierzei Gardnieńskiej
Szuwary trzcinowe
Łebsko od strony południowej z widokiem na wydmy
Łebsko widziane od przystani, w dali Rowokół

Łebsko jest największym pod względem powierzchni jeziorem w Polsce po Śniardwach i Mamrach[3]. Stanowi największe jezioro przybrzeżne[3] oraz największy zbiornik wodny w Słowińskim Parku Narodowym[4]. Zajmuje powierzchnię 71,4 km²[3]. Maksymalna głębokość dochodzi do 6,3 m[3], średnia wynosi 1,6 m[4]. Pojemność jeziora to 0,118 km³[3]. Ma 16,4 km długości oraz 7,6 km szerokości[5]. Długość linii brzegowej mierzy 55,4 km[4].

Przez Łebsko przepływa rzeka Łeba, uchodząca do Morza Bałtyckiego[5]. Wnosi ona do jeziora 11 m³ wody na sekundę[2]. Łebsko jest zbiornikiem słonawowodnym[2]. Za sprawą krótkiego odcinka ujściowego rzeki między jeziorem a morzem, w Łebsku dochodzi do okresowego napływu wód słonych z Bałtyku[2]. W czasie tego zjawiska zasolenie jeziora może dochodzić do 3[2]. Zbiornik posiada także połączenie kanałami z jeziorami Gardno i Sarbsko. Ze względu na typ miktyczny Łebsko zaklasyfikowano do jezior polimiktycznych[4], czyli takich, w których obserwuje się częste mieszanie wód[6].

Niewielka głębokość średnia oraz akumulacyjna działalność Łeby sprzyjają szybkiemu wypłycaniu misy jeziora[2]. Proces ten skutkuje zarastaniem zbiornika, a co za tym idzie stałym zmniejszaniem się jego powierzchni[2]. Do ciągłej zmiany powierzchni jeziora przyczynia się również osadzanie piasku u północnego brzegu. Nawiewany on jest z wydm, przemieszczających się w kierunku południowo-wschodnim[5]. W latach 1891 – 1965 linia brzegowa z przesuwała się z prędkością 0,5 – 1,2 m/rok[7]. W okresie od 1884 r. do 1920 r. Łebsko zmniejszyło się o 104 ha[8]. Od 1941 r. obszar zajmowany przez zbiornik uległ zredukowaniu o około 382 ha[5]. Zjawisko wypłycania jeziora dotyczy całej jego powierzchni[5].

Zmiany poziomu lustra wody w jeziorze oraz w odcinku ujściowym Łeby są od siebie zależne[9]. Determinują je głównie zmiany poziomu lustra wody w Bałtyku[9]. W lutym, marcu oraz kwietniu obserwuje się największe amplitudy między średnimi poziomami wody w Łebsku i w ujściu Łeby, najmniejsze zaś w maju, czerwcu oraz lipcu[7]. Skrajne wartości stanu wód w jeziorze uwarunkowane są przede wszystkim rozkładem i natężeniem wiatrów[7].

Toponimia

Poświadczenia źródłowe nazwy jeziora Łebsko znajdują się w źródłach od XIII wieku: Lebzco ok. 1229, Lebsco 1283, Lebscho, Lebsko, Lebsco 1286, Lebsko, Labezk 1313, przez jezioro wielkie Lieba, Leba 1638. Nazwa jeziora jest utworzona z przyrostkiem *-ьsko od nazwy rzeki Łeba. Przejściowo jezioro było oznaczane pod nazwą Łeba lub Leba, pochodzące od nazwy rzeki[10].

Flora

Jezioro jest miejscem występowania grzybieni białych (Nymphaea alba L.) oraz grążeli żółtych (Nuphar lutea)[11]. W pelagialu licznie występują rośliny z rodzaju wywłóczników oraz rdestnic, głównie rdestnica przeszyta (Potamogeton perfoliatus L.)[11]. W płytkiej strefie przybrzeżnej rosną skupiska oczeretu jeziornego (Schoenoplectus lacustris) oraz trzciny pospolitej (Phragmites australis)[11]. Szerokość trzcinowisk miejscami wynosi ponad 100 m[4]. W szuwarach trzcinowych schronienie znajduje wiele gatunków ptaków[4].

Ochrona

Słowiński Park Narodowy

Łebsko położone jest na obszarze Słowińskiego Parku Narodowego, utworzonego 1 stycznia 1967 r., zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 23 września 1966 r. w sprawie utworzenia Słowińskiego Parku Narodowego[12]. Zajmuje blisko 22% jego powierzchni. Jezioro objęte jest ochroną czynną, która przewiduje stosowanie zabiegów ochronnych, mogących oddziaływać na procesy naturalne[13].

Słowiński Park Narodowy podzielono na obręby i obwody ochronne[14]. Powołanie obwodów na służyć efektywniejszej ochronie i dokładniejszemu poznaniu zasobów przyrodniczych obszaru[14]. Wyodrębniono obręb wodny, w ramach którego powstał Obwód Ochronny Łebsko[14]. Obejmuje on również odcinki cieków wpływających do jeziora, jak i z niego wypływających, znajdujących się w granicach parku narodowego, a także kanały: Żarnowski, Gardno-Łebsko oraz Łupawa-Łebsko[4].

Rezerwat biosfery UNESCO

W 1977 roku park narodowy został uznany za rezerwat biosfery, w ramach programu UNESCO „Człowiek i Biosfera” (Man and the Biosphere), który ma na celu wspieranie rozwoju zasobów ludzkich, przy jednoczesnym zachowaniu różnorodności biologicznej[15][16]. Stanowi jeden z dziesięciu rezerwatów biosfery w Polsce[16].

Konwencja ramsarska

27 października 1995 r. park narodowy został wpisany na listę konwencji ramsarskiej[17]. Jest jednym z trzynastu polskich obszarów chronionych, objętych postanowieniami tego międzynarodowego układu. Ma on na celu ochronę obszarów wodno-błotnych, w szczególności ptactwa wodno-błotnego, przybywającego na tych terenach stale lub sezonowo[15][17].

Natura 2000

W 2004 r. obszar lądowy Słowińskiego Parku Narodowego, w tym jezioro Łebsko, został włączony do programu Natura 2000 jako obszar specjalnej ochrony ptaków Pobrzeże Słowińskie (PLB220003)[15][18]. Zawiera się on w obrębie siedliskowym Ostoja Słowińska (PLH220023), obejmującym również część morską parku[18].

Ostoja Ptaków IBA

Park uznany jest również za Międzynarodową Ostoję Ptaków IBA (Important Bird Areas), według kryteriów wyznaczonych przez BirdLife International[19][20]. Na takim obszarze muszą występować przede wszystkim gatunki ptaków zagrożone wymarciem, gatunki rzadkie oraz o ograniczonym zasięgu występowania oraz licznie przebywające ptaki migrujące i zimujące[19]. Torfowiska otaczające jezioro są siedliskiem lęgowym derkacza zwyczajnego[20].

Rezerwaty przyrody

W okolicy jeziora położone są:

  • obszar ochrony ścisłej Bielice
  • obszar ochrony ścisłej Bory Torfowe
  • obszar ochrony ścisłej Ciemińskie Błota
  • obszar ochrony ścisłej Gackie Lęgi
  • obszar ochrony ścisłej Klukowe Buki
  • obszar ochrony ścisłej Klukowe Lęgi
  • obszar ochrony ścisłej Olszyna
  • obszar ochrony ścisłej Mierzeja
  • obszar ochrony ścisłej Moroszka
  • obszar ochrony ścisłej Żarnowskie Lęgi

Zanieczyszczenie

W jeziorze obserwuje się wzmożony proces eutrofizacji[2], spowodowany dopływem zanieczyszczeń, niesionych przez zasilające je rzeki i kanały, odwadniające okoliczne łąki i pola[2]. Przyczynia się to do intensywnego rozwoju trzcinowisk i oczeretów[2]. Szczególnym zagrożeniem dla jakości wody są związki fosforu i azotu[2], będące przyczyną wzrostu produktywności biologicznej jeziora[2].

Turystyka

Na jeziorze w sezonie wakacyjnym realizowana jest żegluga pasażerska z przystani w Rąbce[21]. Rejsy organizowane są do Muzeum Wyrzutni Rakiet w Rąbce oraz do Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach[21]. Kurs do Muzeum Wyrzutni Rakiet trwa około 20 minut i wykonywany jest codziennie co pół godziny[22]. Rejsy do Kluk odbywają się w środy i w niedziele i trwają około półtorej godziny w jedną stronę[23]. Zakres wycieczki obejmuje dodatkowo m.in. przejazd kolejką z centrum Łeby do Rąbki oraz zwiedzanie muzeum z przewodnikiem[23].

Jezioro wykorzystywane jest też przez kajakarzy. Nie można zapominać o niebezpieczeństwach nagłych, silnych wiatrów z powstaniem wyskokich fal, mogących wywrócić kajak i małe łodzie [24].

Część powierzchni jeziora została udostępniona do wędkowania z łodzi oraz niewielki odcinek linii brzegowej do wędkowania z brzegu[25].

Zobacz też

Uwagi

  1. Obliczono na podstawie danych powierzchni szczegółowych według oficjalnej strony Słowińskiego Parku Narodowego

Przypisy

  1. Łebsko, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-12-01].
  2. a b c d e f g h i j k l Jeziora i rzeki Słowińskiego Parku Narodowego (pol.). slowinskipn.pl. [dostęp 2015-02-20].
  3. a b c d e f Witold Mizerski, Jan Żukowski (red.): Tablice geograficzne. Warszawa: Adamantan, 2008, s. 172. ISBN 978-83-7350-121-8.
  4. a b c d e f g Obwód ochronny Łebsko (pol.). slowinskipn.pl. [dostęp 2015-02-23].
  5. a b c d e Krystyna Michałowska, Beata Hejmanowska: Możliwości wykorzystania wieloczasowych obrazów znormalizowanego indeksu wegetacji (NDVI) i archiwalnych ortofotomap do badania zmienności wybranych elementów środowiska. T. 18. Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji, 2008. ISBN 978-83-61576-08-2.
  6. Typy miktyczne jezior. W: Zdzisław Kajak: Hydrobiologia–limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 119–121. ISBN 83-01-12537-3. (pol.)
  7. a b c Jerzy Miszalski: Współczesne procesy eoliczne na Pobrzeżu Słowińskim. Studium fotointerpretacyjne. Warszawa: PAN, 1973, s. 186, seria: Dokumentacja geograficzna.
  8. A. Schechtel: Plan Urządzenia Gospodarstwa Leśnego na okres 1.1.1983 do 31.12.1992. Słowiński Park Narodowy. Szczecinek: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, 1984.
  9. a b Z. Szopowski: Współzależność wahania stanów wód na Jeziorze Łebsko i w porcie Łeba, w okresie 1956 – 1958. Materiały do monografii polskiego brzegu morskiego. PAN, Poznań, 1961. (pol.)
  10. Maria Malec: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 148. ISBN 83-01-13857-2.
  11. a b c Flora i zbiorowiska roślinne w Słowińskim parku Narodowym (pol.). slowinskipn.pl. [dostęp 2015-02-23].
  12. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 września 1966 r. ws. utworzenia Słowińskiego Parku Narodowego (Dz.U. z 1966 r. nr 42, poz. 254).
  13. Ochrona przyrody w Słowińskim Parku Narodowym (pol.). slowinskipn.pl. [dostęp 2015-02-23].
  14. a b c Obwody ochronne w Słowińskim Parku Narodowym (pol.). slowinskipn.pl. [dostęp 2015-02-23].
  15. a b c Ranga parku – formy ochrony (pol.). slowinskipn.pl. [dostęp 2015-02-20].
  16. a b Lista polskich rezerwatów biosfery (ang.). unesco.org. [dostęp 2015-02-20].
  17. a b The List of Wetlands of International Importance (ang.). ramsar.org. [dostęp 2015-02-22].
  18. a b Publikacja informacyjna poświęcona obszarowi specjalnej ochrony ptaków Pobrzeże Słowińskie (pol.). natura2000., 2013. [dostęp 2015-02-22].
  19. a b Czym są Ostoje Ptaków IBA (pol.). ostojeptakow.pl. [dostęp 2015-02-22].
  20. a b Ostoja Słowińska jako Międzynarodowa Ostoja Ptaków IBA (pol.). ostojeptakow.pl. [dostęp 2015-02-22].
  21. a b Rejsy statkami turystycznymi po jeziorze Łebsko (pol.). Łebski Serwis Turystyczny. [dostęp 2015-02-24].
  22. Rejsy statkami turystycznymi po jeziorze Łebsko do Wyrzutni Rakiet (w drodze na wydmy ruchome) (pol.). Łebski Serwis Turystyczny. [dostęp 2015-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-15)].
  23. a b Rejsy statkami turystycznymi po jeziorze Łebsko do Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach (pol.). Łebski Serwis Turystyczny. [dostęp 2015-02-24].
  24. https://wiadomosci.wp.pl/tragedia-na-jeziorze-lebsko-policja-rozpocznie-postepowanie-karne-6109379511948417a. | data dostępu 2021.03.28, język polski
  25. Mapa łowisk w Słowińskim Parku Narodowym (pol.). slowinskipn.pl, 08.05.2006. [dostęp 2015-02-20].

Media użyte na tej stronie

Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
Legenda jezioro.gif
Autor: Tzugaj, Licencja: CC0
znak graficzny do map, ukazujący przykładowe jezioro
Pomorskie jezioro Łebsko 14 06 2010 P6141726.JPG
Autor: Tomasz "Nemo5576" Górny, Licencja: CC BY-SA 3.0
Brzeg jeziora Łebsko w rejonie Izbicy.
Smołdzino (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Smołdzino, Polska
Łebsko jezioro.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to MARCIN N (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0

Jezioro Łebsko Autor: Marcin n

MARCIN N 17:24, 8 June 2006 (UTC)
Od przystani Leby.jpg
Autor: Marcin Wróblewski, Licencja: CC BY 2.5
Rowokół od przystani Łeby
Łebsko lake 01.jpg
Autor: Paweł 'pbm' Szubert (talk), Licencja: CC BY-SA 4.0
Jezioro Łebsko - pomost
Powiat słupski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu słupskiego, Polska
Łeba near Łebsko 02.jpg
Autor: Paweł 'pbm' Szubert (talk), Licencja: CC BY-SA 4.0
Rzeka Łeba i jezioro Łebsko
SlowinNP-Lebsko1.jpg
Autor: Radouch, Licencja: CC BY 2.5
Western part of lake Łebsko seen from sand dunes at Słowiński Park Narodowy (National Park) near the Baltic sea coast.
Lebsko.jpg
Autor: Ewa Dryjanska, Licencja: CC BY 3.0
Jezioro Łebsko widziane od strony południowej, ze wsi Żarnowska w gminie Wicko
Pomeranian Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.92 N
  • S: 53.40 N
  • W: 16.65 E
  • E: 19.75 E