Łodygowice

Łodygowice

wieś
Łodygowice od północnego wschodu; w tle Beskid Śląski (2020)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	żywiecki
Gmina	Łodygowice
Wysokość	ok. 370 m n.p.m.
Liczba ludności (2008)	6925
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	34-325[1]
Tablice rejestracyjne	SZY
SIMC	0059559
Położenie na mapie gminy Łodygowice Łodygowice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Łodygowice
Położenie na mapie województwa śląskiego Łodygowice
Położenie na mapie powiatu żywieckiego Łodygowice
49°43′48″N 19°08′22″E/49,730000 19,139444
Strona internetowa

Łodygowice (staropol. Łodwigowice, niem. Lodwigsdorf) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, siedziba gminy Łodygowice.

W latach 1954-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Łodygowice.

Położenie

Łodygowice to teren turystyczno-rekreacyjny administracyjnie należący do województwa śląskiego, położony jest w Kotlinie Żywieckiej na wysokości 360 m n.p.m. Od północnego wschodu otaczają ją masywy Beskidu Małego ze szczytami: Magurką (909 m n.p.m.) i Czuplem (933 m n.p.m.); od zachodu graniczy z gminami Buczkowice i Lipowa, za którą wznosi się pasmo Beskidu Śląskiego z najwyższym szczytem – Skrzyczne (1257 m n.p.m.); od południa z miastem Żywiec, za którym rozciągają się wzniesienia Beskidu Żywieckiego, zaś od południowego wschodu, na długości 4,5 km z Jeziorem Żywieckim.

Powierzchnia sołectwa wynosi 17,82 km²^[2], a liczba ludności 6925, co daje gęstość zaludnienia równą 388,6 os./km².

Wieś Łodygowice zajmuje prawie połowę obszaru gminy, która liczy 36,17 km². 25% tej powierzchni zajmują lasy porastające stoki górskie, a 40% – łąki i pola uprawne położone na licznych pagórkach.

Przecinają je rzeki: Żylica, Kalonka, Kalna i Żarnówka oraz liczne potoki.

Części wsi

Integralne części wsi Łodygowice: Bobki, Brzezinka, Chechłówka, Glemieniec, Hetnały, Kalonka, Kąty, Kępa Kościelna, Kępa Kufli, Kępa Mrowców, Koło Stacji, Koło Zamku, Kościelni, Krzysie, Kubiny, Maślanki, Mendrale, Na Groniu, Paciepniki, Paluchy, Pańskie, Pod Grapą, Porąbki, Rączki, Tomasiki, Wajdy^[3][4]

Historia

Historycznie miejscowość jest częścią księstwa oświęcimskiego^[5]. Łodygowice prawdopodobnie założone zostały przez cystersów z Rud k. Raciborza. Wieś powstała w dogodnym miejscu jako że uprawa roli nie wymagała tu karczowania, ponieważ teren ich stanowił wspólnie z Rybarzowicami i Buczkowicami rozległą dolinę pokrytą kępami drzew. Wieś po raz pierwszy wzmiankowana jest w łacińskim liście opata Bernarda wystawionym w dniu 16 maja 1310, w którym klasztor nadawał przywileje niejakiemu Liskowi, sołtysowi Łodygowic (Lisconi sculteto de Loduicouiche)^[6]. Po raz kolejny miejscowość wzmiankowano w liście z 22 kwietnia 1364 jako Ludoicivilla, który wymienia również dwie inne sąsiednie posiadłości cystersów, mianowicie Wilkowice (Abbatisvilla) i Pietrzykowice (Petrisvilla)^[7]. List ten był związany z zatargiem między cystersami a księciem oświęcimskim Janem Scholastykiem o dochody i podatki książęce, w wyniku którego doszło do najazdu księcia na te miejscowości i ich złupienia. Miejscowość została siedzibą parafii, wzmiankowanej po raz pierwszy w 1373 jako Villa Lodovici^[8]. Oprócz nazwy łacińskiej wieś występowała również pod niemiecką nazwą Ludwigsdorf, co sugeruje że cystersi osadzili tu przybyszów niemieckojęzycznych^[9]. Z czasem nazwa zaczęła się polonizować. Nazwę wsi w zlatynizowanej staropolskiej formie Ludwygowycze wymienia w latach 1470-1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis^[10]. W 1474 roku opat Piotr III sprzedał Łodygowice razem z Pietrzykowicami i Wilkowicami Piotrowi Komorowskiemu, którego wymienia Długosz w Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis^[11].

Rzeczpospolita Obojga Narodów

W 1564 roku wraz z całym księstwem oświęcimskim i zatorskim Łodygowice leżały w granicach Korony Królestwa Polskiego, znajdowały się w województwie krakowskim w powiecie śląskim. Po unii lubelskiej w 1569 księstwo Oświęcimia i Zatora stało się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów w granicach, której pozostawało do I rozbioru Polski w 1772^[5].

W 1618 roku Mikołaj Komorowski sprzedał Łodygowice wraz z okolicznymi wsiami swemu dworzaninowi Krzysztofowi Rarowskiemu. Kolejnym dziedzicem Łodygowic był książę Jerzy Zbaraski, który w 1629 roku rozpoczął budowę murowanego dworu. Wszystkie dobra po śmierci Zbarskiego w 1631 roku przeszły we władanie ks. Janusza Wiśniowskiego. Następnym właścicielem Łodygowic staje się Stanisław Warszycki, który otrzymuje je jako wiano żony Heleny – córki wojewody Konstantego Wiśniowieckiego. Warszycki zakończył budowę dworu, a w 1673 roku otoczył go murem, fosami i wałami. Stanisław Warszycki zmarł w roku 1681 w Pilicy licząc ponad 80 lat życia i pochowany został w kaplicy św. Marii Panny na Jasnej Górze.

Druga połowa XVII wieku była dla państwa łodygowickiego bardzo trudna. Po długoletnich wojnach z Kozakami i Szwedami ziemie te zostały wyniszczone, co spowodowało migrację ludności na Śląsk, Węgry i Morawy. Po śmierci Stanisława Warszyckiego w 1681 roku dobra łodygowickie przechodziły różne koleje losu. Najpierw dostały się w ręce jego syna – Jana Kazimierza Warszyckiego, potem szwagra – Michała Warszyckiego, a po jego śmierci w 1697 roku zarządza nimi wdowa po Janie Kazimierzu – Zofia Domicela. Od 1707 roku dochodzi do ciągłych sporów o te ziemie. Liczne zajazdy, sądy spowodowały upadek majątku, który w końcu dostał się rodzinie Borzęckich. W 1773 roku włości przeszły w posiadanie Ignacego Kalinowskiego – cześnika halickiego, starosty lelowskiego, pułkownika królewskiego i posła na sejm, który powiększył pola uprawne i poprawił stan majątku.

Zabór austriacki

Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim i leżała w granicach Austrii, wchodząc w skład Królestwa Galicji i Lodomerii. Po Kalinowskim posiadłość objęła Honorata Marcelina Borzęcka, która w prawa dziedziczki ziemi łodygowickiej weszła na mocy spadku. Sprzedała Łodygowice w 1840 roku księciu Von Anhalt. W 1841 roku w wieku 60 lat książę zmarł, a ziemie państwa łodygowickiego odziedziczyła jego siostrzenica hrabina Charlotta Hochberg Furstenstein, która sprzedała majątek w 1849 roku. W ciągu najbliższych kilkunastu lat Łodygowice miały kilku właścicieli. Ostatecznie w 1866 roku nabyła je Klementyna Primovesi de Weber – żona Adolfa Klobusa, majora austriackiego. Z małżeństwa Klobusów narodziło się pięcioro dzieci, z których w tutejszych dobrach pozostali Paweł i Otto. Paweł otrzymał Mikuszowice, Otto osiadł w Łodygowicach, które pozostały w jego rękach aż do śmierci w roku 1943. W 1945 roku znaczną część gruntów ostatniego włodarza ziem łodygowickich rozparcelowano, resztę w 1956 roku przejął skarb państwa.

Kościół św. Szymona i św. Judy Tadeusza w Łodygowicach

Kościół św. Szymona i św. Judy Tadeusza w Łodygowicach (2012)

Kościół św. Szymona i św. Judy Tadeusza w Łodygowicach zbudowany został prawdopodobnie przez opata cystersów Wilka. Na obecne miejsce został przeniesiony z okolicy łodygowickiego dworu. Prawdopodobnie stał on tuż za okopami dworu od strony południowej i stanowił kościółek przyklasztorny cystersów. Przeniesienie świątyni na obecne miejsce nastąpiło na skutek starań proboszcza Stanisława Kaszkowica. Miało to miejsce w latach 1631-1634. Kościół, zaliczany ze względu na specyficzne cechy architektoniczne do kościołów tzw. grupy śląsko-małopolskiej, należy do największych kościołów drewnianych w Beskidach.

Zabytki

Dwór w Łodygowicach (2007)

• Drewniany kościół pw. św. Szymona i św. Judy Tadeusza z XVII w.
• Murowany dwór, tzw. zamek z XVII w.
• Przydrożne kapliczki, stare chałupy.

Szlaki piesze

• Znakowane szlaki turystyki pieszej:
  • szlak czerwony do Międzybrodzia Bialskiego
  • szlak niebieski do Czernichowa

Urodzeni

Zobacz też

• Łodygowice Górne
• Łodygowice (stacja kolejowa)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Urząd Gminy w Łodygowicach
• Zamek w Łodygowicach
• Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Zarzeczu
• Łodygowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 676 .