Łokieć (miara)
Łokieć (niem. Elle, fr. Aune, ang. Ell) – jednostka miary – o długości zależnej od państwa, regionu i epoki historycznej. Tradycyjna europejska miara łokcia nawiązywała do średniej długości ręki od stawu łokciowego do końca palca środkowego[1]. Dzielił się najczęściej na 2 stopy albo 24 cale.
Łokieć staroegipski z XXVIII w. p.n.e. wynosił od 52,35539 cm do 52,36 cm[2].
Łokieć sumeryjski (XX w. p.n.e.) mierzył 51,72 cm i jest najstarszą znaną standardową jednostką miar.
W Wielkiej Brytanii stosowany był łokieć (ang. ell) równy 45 calom, tzn. 114,3 cm, a także łokieć szkocki (ok. 37 cali) i flamandzki (27 cali).
Według polskich wzmianek o kaliskich miarach długości stosowanych w XI wieku podstawową jednostkę miary długości sprzedawanego sukna był łokieć[3]. Długości łokcia ustalone lokalnie różniły się między sobą. Stwarzało to możliwości pomyłek, a nawet spekulacji w handlu na szlaku bursztynowym, na przykład tekstyliami. Trudności z tym związane pogłębione były dodatkowo przez nawyk stosowania różnych miar do różnych celów.
Jednostki miar długości stosowane w Polsce
- łokieć krakowski wiek XII – 52,36 cm; wiek XIII – 64,66 cm; wiek XIV – 62,5 cm; a w poł. XVI w. – 58,6 cm; od 1836-1857 – 59,6 cm;
- łokieć chełmiński (w poł. XVI w.) 57,62 cm;
- łokieć lwowski albo galicyjski (w Galicji 1787–1857 r.) – 59,6 cm;
- łokieć wrocławski (na Śląsku do 1816) – 57,6 cm;
- łokieć warszawski albo staropolski (w I Rzeczypospolitej i po rozbiorach do 1819 r.) – 59,6 cm;
- łokieć nowopolski (w Królestwie Polskim 1819-1849) – 57,6 cm;
- łokieć gdański – 57,8 cm (1 łokieć (Elle) = 2 stopy = 24 cale = 57,38 cm)
Jednostki miar długości stosowane w innych krajach
| łokieć austriacki (lub łokieć wiedeński; w Austrii do ) | 77,9 cm |
|---|---|
| łokieć bawarski | 88,30 cm |
| łokieć berliński (w Prusach do ) | 66,7 cm |
| łokieć brabancki | 69,50 cm |
| łokieć czeski (lub łokieć praski) | 59,3 cm[4] |
| łokieć duński | 62,77 cm |
| łokieć hamburski | 57,3 cm |
| łokieć hanowerski | 58,42 cm |
| łokieć holenderski | 68,78 cm |
| łokieć lubecki | 57,7 cm |
| łokieć norweski | 62,75 cm |
| łokieć pruski | 66,09 cm |
| łokieć saski | 56,64 cm |
| łokieć szwedzki | 59,4 cm |
| łokieć szwajcarski | 60,00 cm |
| łokieć wirtemberski | 61,42 cm |
| turecki długi łokieć (pik halebi) | 70,9 cm |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ łokieć, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2011-04-19].
- ↑ J. Fauvel, J. Gray (eds), The History of Mathematics. A Reader, The Open University, 1987
- ↑ Ziąbka L., Ze świata Celtów: Kaliskie w kręgu wpływów europejskiej cywilizacji celtyckiej, Kalisz 2003.
- ↑ Iveta Panáčková: Vybrané české názvy délkových a plošných měr a motivace jejich pojmenování (cz.). Masarykova univerzita, Filozofická fakulta, 2014. s. 17. [dostęp 2014-05-28].
Bibliografia
- M. Kozera, Łokieć jako miara długości w średniowieczu, Problemy nr 2/1988
- M. Bukowski, M. Zlat, Ratusz Wrocławski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1958, s. 132
Media użyte na tej stronie
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Miara (wzorzec) czeskiego łokcia na ratuszu w Litomysli.