Łomna (powiat nowodworski)

Artykuł52°22′57″N 20°46′34″E
- błąd38 m
WD52°24'N, 20°45'E
- błąd20265 m
Odległość1 m
Łomna
wieś
Ilustracja
Kościół pw. św. Mikołaja Biskupa w Łomnej
Państwo Polska
Województwo mazowieckie
Powiatnowodworski
GminaCzosnów
Liczba ludności (2011)897[1][2]
Strefa numeracyjna22
Kod pocztowy05-152[3]
Tablice rejestracyjneWND
SIMC0001347[4]
Położenie na mapie gminy Czosnów
Mapa konturowa gminy Czosnów, po prawej znajduje się punkt z opisem „Łomna”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Łomna”
Położenie na mapie powiatu nowodworskiego
Mapa konturowa powiatu nowodworskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Łomna”
Ziemia52°22′57″N 20°46′34″E/52,382500 20,776111
Kaplica grobowa Trębickich

Łomna (także Łomna Duża) – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie nowodworskim, w gminie Czosnów[4][5]. Wieś jest usytuoawana na dawnym szlaku WarszawaModlin między Łomną-Las a Cząstkowem Polskim. Obecnie trasa drogi krajowej nr przebiega równolegle do niej 1100 metrów na zachód.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa warszawskiego.

Historia

Łomna to najstarsza wieś w Gminie Czosnów, wzmiankowana już w 1155 roku jako ośrodek duszpasterski należący do klasztoru kanoników z Czerwińska. W 1425 erygowana została tu parafia, a pierwszym proboszczem został ksiądz Andrzej, opat czerwiński ze Zgromadzenia Kanoników Regularnych Laterańskich. W 1461 r. biskup A. Bniński podarował proboszczowi z Łomnej dziesięcinę ze wsi Małocice, które leżały w tzw. kluczu żbikowskim dóbr biskupich. Dobra Łomnej należały nadal do opatów czerwińskich. W 1580 roku tuż obok założono wieś duchowną Łomni. Miejscowść znajdowała się wówczas w powiecie warszawskim, na ziemi warszawskiej w województwie mazowieckim[6].

W czasie potopu szwedzkiego kościół został zniszczony i w 1667 r. powstał nowy, drewniany.

Na początku XIX w. na terenach należących od Łomnej osiedliło się kilka mennonickich rodzin kolonistów holenderskich. Kupli oni od Polaków grunty i założyli kolonię nazywaną Borki. W 1884 r. składały się na nią 3 zagrody o powierzchni 101 morgów. Do chwili obecnej zachowały się w krajobrazie ślady tradycyjnej gospodarki holenderskiej w postaci stawów i kanałów odwadniających oraz sztuczne nasadzenia widoczne na terenie łąk i pastwisk obniżającym się w kierunku Wisły (w kierunku północnym)[7].

W 1819 roku kasacie uległo opactwo czerwińskie, z którym Łomna związana była przez wieki. Majątek tworzący formalnie odrębną wieś Łomana-Las nabył Antoni hr. Trębicki. W roku 1820 w Łomnej gościł Michał Oczapowski, który pomógł Trębickim wprowadzić nowoczesne, jak na tamte czasy, metody upraw i gospodarowania ziemią. Po śmierci Trębickiego w 1834 r. dobra przeszły na jego małżonkę Zofię z Rykaczewskich Trębicką.

W 1874 roku Zofia Trębicka ufundowała murowany kościół parafialny pw. św. Mikołaja według projektu Henryka Marconiego, który został zniszczony w czasie I wojny światowej. Odbudowano go w 1929 r.

Podczas II wojny światowej Łomna znalazła się na terenach anektowanyzch bezpośrednio przez Rzeszę – włączono ją do powiatu Płońsk, który przyłączono do Prus Wschodnich. Granica Generalnego Gubernatorstwa przebiegała między Łomną a Łomną-Las. Wiosną 1940 r. hitlerowcy wypędzili mieszkańców na okres ok. miesiąca do Puszczy Kampinoskiej, w kierunku Wilkowa. Wieś została wówczas splądrowana, a majątek Trębickich rozgrabiony. Wielu mieszkańców zostało przez hitlerowców aresztowanych i deportowanych do pracy na terenie Prus Wschodnich[8].

W roku 1945 proboszcz parafii Łomna ks. Edward Gregorkiewicz wspomógł finansowo pierwsze prace ekshumacyjne w miejscu kaźni w pobliskich Palmirach.

Po II wojnie światowej majątek Trębickich przejęło państwo, utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne nastawione na zasiew zbóż, roślin pastewnych i hodowlę bydła mlecznego (pogłowie powyżej 1000 sztuk). Po roku 1990 – mimo wypracowywanego zysku – PGR postawiono w stan upadłości i sprzedano. Obecnie zabudowania gospodarcze znajdują się w stanie daleko posuniętej i pogłębiającej się ruiny.

Od drugiej połowy lat 90. do Łomnej dociera komunikacja miejska z Warszawy i Łomianek (linia Ł). W Łomnej planuje się budowę miasta na ok. 30 000 mieszkańców przez kapitał irlandzki na powierzchni 165 ha[9].

Osoby związane z Łomną

Obiekty historyczne

  • klasycystyczny kościół pw. św. Mikołaja Biskupa z 1874 r. według projektu Henryka Marconiego;
  • kaplica grobowa hr. Antoniego (+1834) i Zofii z Rykaczewskich (+1867) Trębickich z I poł. XIX wieku;
  • pozostałości parku z XIX w., który otaczał, uszkodzony podczas II wojny światowej i rozebrany na początku lat 50. XX w. dwór Trębickich (I poł. XIX w.), od wschodu położone są stawy;
  • zarys części fundamentów dworu, zawalone, murowane piwnice, sklepione kolebkowo.
  • na osi dawnego dworu biegnie aleja dojazdowa oraz ślady owalnego podjazdu,
  • ruiny dawnej oficyny dworskiej, murowanej z cegły i otynkowanej na biało, powstała ona w I poł. XIX w., usytuowano ją na północ od dworu. Jednopiętrowa, pięcioosiowa budowla posiadała plan prostokąta, od wschodu dobudowano do niej kwadratową sień, a od południa parterowe przybudówki z XX w. Układ wnętrz jest dwutraktowy, przebudowany. Sień ujęto w narożach pilastrami toskańskimi, posiada wejście podkreślone obramieniem uszakowym w tynku; analogiczne obramienie mają drzwi z sieni do wnętrza, zwieńczone trójkątnym szczytem. Dach czterospadowy dawniej pokryty był dachówką, obecnie eternitem.
  • ruiny rządcówki, murowanej z cegły, otynkowanej usytuowanej przy drodze przez wieś. Rzadcówkę wzniesiono w 1 poł. XIX w. Była to parterowa, sześcioosiowa budowla posadowiona na wysokich piwnicach. Posiadała plan wydłużonego prostokąta, układ jej wnętrz był dwutraktowy, z korytarzem, do którego wejście wiodło po schodkach z ganku od południa. Otwory okienne powiększono w XX w. Dach naczółkowy pokryto łupkiem. Rzadcówkę zniszczono w latach 80. XX w.
  • na cmentarzu parafialnym kilka starych nagrobków z XIX i początku XX w.

Zobacz też

Przypisy

  1. Wieś Łomna w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-11-17] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-10-01].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 697 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. Adolf Pawiński: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 266.
  7. Katalog zabytków osadnictwa holenderskiego w Polsce.
  8. Łomna - miejscowość w gminie Czosnów, dostęp 18. lutego 2019.
  9. Nowe miasto w powiecie, Tygodnik Nowodworski, kwiecień 2008.

Bibliografia

  • Lechosław Herz: Przewodnik po Puszczy Kampinoskiej, „Sport i Turystyka”, Warszawa 1990, ​ISBN 83-217-2258-X​.
  • Lechosław Herz: Puszcza Kampinoska: przewodnik, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 2006, ​ISBN 83-89188-48-1​, s. 264-265.
  • Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. X, Dawne województwo warszawskie, zeszyt 10, Nowy Dwór Mazowiecki i okolice, Warszawa 1987.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Powiat nowodworski (województwo mazowieckie) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu nowodworskiego, Polska
Czosnów (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Czosnów, Polska
POL Lomna.jpg
Autor: Hubert Śmietanka, Licencja: CC BY-SA 2.5
Kościół p.w. św. Mikołaja w Łomnej (zabytek nr rejestr. 1059/318/61)
Kaplica Trębickich 2015.jpg
Autor: Sloggi, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kaplica Trębickich w Łomnie