Łomna (powiat nowodworski)

Łomna
— wieś —
Kościół pw. św. Mikołaja Biskupa w Łomnej
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	nowodworski
Gmina	Czosnów
Liczba ludności (2011)	897[1][2]
Strefa numeracyjna	22
Kod pocztowy	05-152[3]
Tablice rejestracyjne	WND
SIMC	0001347[4]
Położenie na mapie gminy Czosnów Łomna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Łomna
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Łomna
Położenie na mapie powiatu nowodworskiego Łomna
52°22′57″N 20°46′34″E/52,382500 20,776111

Kaplica grobowa Trębickich

Łomna (także Łomna Duża) – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie nowodworskim, w gminie Czosnów^[4][5]. Wieś jest usytuoawana na dawnym szlaku Warszawa–Modlin między Łomną-Las a Cząstkowem Polskim. Obecnie trasa drogi krajowej nr przebiega równolegle do niej 1100 metrów na zachód.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa warszawskiego.

Historia

Łomna to najstarsza wieś w Gminie Czosnów, wzmiankowana już w 1155 roku jako ośrodek duszpasterski należący do klasztoru kanoników z Czerwińska. W 1425 erygowana została tu parafia, a pierwszym proboszczem został ksiądz Andrzej, opat czerwiński ze Zgromadzenia Kanoników Regularnych Laterańskich. W 1461 r. biskup A. Bniński podarował proboszczowi z Łomnej dziesięcinę ze wsi Małocice, które leżały w tzw. kluczu żbikowskim dóbr biskupich. Dobra Łomnej należały nadal do opatów czerwińskich. W 1580 roku tuż obok założono wieś duchowną Łomni. Miejscowść znajdowała się wówczas w powiecie warszawskim, na ziemi warszawskiej w województwie mazowieckim^[6].

W czasie potopu szwedzkiego kościół został zniszczony i w 1667 r. powstał nowy, drewniany.

Na początku XIX w. na terenach należących od Łomnej osiedliło się kilka mennonickich rodzin kolonistów holenderskich. Kupli oni od Polaków grunty i założyli kolonię nazywaną Borki. W 1884 r. składały się na nią 3 zagrody o powierzchni 101 morgów. Do chwili obecnej zachowały się w krajobrazie ślady tradycyjnej gospodarki holenderskiej w postaci stawów i kanałów odwadniających oraz sztuczne nasadzenia widoczne na terenie łąk i pastwisk obniżającym się w kierunku Wisły (w kierunku północnym)^[7].

W 1819 roku kasacie uległo opactwo czerwińskie, z którym Łomna związana była przez wieki. Majątek tworzący formalnie odrębną wieś Łomana-Las nabył Antoni hr. Trębicki. W roku 1820 w Łomnej gościł Michał Oczapowski, który pomógł Trębickim wprowadzić nowoczesne, jak na tamte czasy, metody upraw i gospodarowania ziemią. Po śmierci Trębickiego w 1834 r. dobra przeszły na jego małżonkę Zofię z Rykaczewskich Trębicką.

W 1874 roku Zofia Trębicka ufundowała murowany kościół parafialny pw. św. Mikołaja według projektu Henryka Marconiego, który został zniszczony w czasie I wojny światowej. Odbudowano go w 1929 r.

Podczas II wojny światowej Łomna znalazła się na terenach anektowanyzch bezpośrednio przez Rzeszę – włączono ją do powiatu Płońsk, który przyłączono do Prus Wschodnich. Granica Generalnego Gubernatorstwa przebiegała między Łomną a Łomną-Las. Wiosną 1940 r. hitlerowcy wypędzili mieszkańców na okres ok. miesiąca do Puszczy Kampinoskiej, w kierunku Wilkowa. Wieś została wówczas splądrowana, a majątek Trębickich rozgrabiony. Wielu mieszkańców zostało przez hitlerowców aresztowanych i deportowanych do pracy na terenie Prus Wschodnich^[8].

W roku 1945 proboszcz parafii Łomna ks. Edward Gregorkiewicz wspomógł finansowo pierwsze prace ekshumacyjne w miejscu kaźni w pobliskich Palmirach.

Po II wojnie światowej majątek Trębickich przejęło państwo, utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne nastawione na zasiew zbóż, roślin pastewnych i hodowlę bydła mlecznego (pogłowie powyżej 1000 sztuk). Po roku 1990 – mimo wypracowywanego zysku – PGR postawiono w stan upadłości i sprzedano. Obecnie zabudowania gospodarcze znajdują się w stanie daleko posuniętej i pogłębiającej się ruiny.

Od drugiej połowy lat 90. do Łomnej dociera komunikacja miejska z Warszawy i Łomianek (linia Ł). W Łomnej planuje się budowę miasta na ok. 30 000 mieszkańców przez kapitał irlandzki na powierzchni 165 ha^[9].

Osoby związane z Łomną

• Józef Kazimierski
• Bolesław Kiełbasa
• Michał Oczapowski
• Antoni Trębicki

Obiekty historyczne

• klasycystyczny kościół pw. św. Mikołaja Biskupa z 1874 r. według projektu Henryka Marconiego;
• kaplica grobowa hr. Antoniego (+1834) i Zofii z Rykaczewskich (+1867) Trębickich z I poł. XIX wieku;
• pozostałości parku z XIX w., który otaczał, uszkodzony podczas II wojny światowej i rozebrany na początku lat 50. XX w. dwór Trębickich (I poł. XIX w.), od wschodu położone są stawy;
• zarys części fundamentów dworu, zawalone, murowane piwnice, sklepione kolebkowo.
• na osi dawnego dworu biegnie aleja dojazdowa oraz ślady owalnego podjazdu,
• ruiny dawnej oficyny dworskiej, murowanej z cegły i otynkowanej na biało, powstała ona w I poł. XIX w., usytuowano ją na północ od dworu. Jednopiętrowa, pięcioosiowa budowla posiadała plan prostokąta, od wschodu dobudowano do niej kwadratową sień, a od południa parterowe przybudówki z XX w. Układ wnętrz jest dwutraktowy, przebudowany. Sień ujęto w narożach pilastrami toskańskimi, posiada wejście podkreślone obramieniem uszakowym w tynku; analogiczne obramienie mają drzwi z sieni do wnętrza, zwieńczone trójkątnym szczytem. Dach czterospadowy dawniej pokryty był dachówką, obecnie eternitem.
• ruiny rządcówki, murowanej z cegły, otynkowanej usytuowanej przy drodze przez wieś. Rzadcówkę wzniesiono w 1 poł. XIX w. Była to parterowa, sześcioosiowa budowla posadowiona na wysokich piwnicach. Posiadała plan wydłużonego prostokąta, układ jej wnętrz był dwutraktowy, z korytarzem, do którego wejście wiodło po schodkach z ganku od południa. Otwory okienne powiększono w XX w. Dach naczółkowy pokryto łupkiem. Rzadcówkę zniszczono w latach 80. XX w.
• na cmentarzu parafialnym kilka starych nagrobków z XIX i początku XX w.

Zobacz też

• Antoni Trębicki
• Szlak im. Antoniego Trębickiego

Przypisy

Bibliografia

• Lechosław Herz: Przewodnik po Puszczy Kampinoskiej, „Sport i Turystyka”, Warszawa 1990, ​ISBN 83-217-2258-X​.
• Lechosław Herz: Puszcza Kampinoska: przewodnik, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 2006, ​ISBN 83-89188-48-1​, s. 264-265.
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. X, Dawne województwo warszawskie, zeszyt 10, Nowy Dwór Mazowiecki i okolice, Warszawa 1987.

Linki zewnętrzne

• Łomna 1(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 691 .