Łużki (rejon szarkowszczyński)

Łużki

Лужкі

Kościół św. Michała Archanioła
Państwo	Białoruś
Obwód	witebski
Rejon	szarkowszczyński
Wysokość	146 m n.p.m.
Populacja (2009) • liczba ludności	765
Nr kierunkowy	+375 2154
Kod pocztowy	211926
Tablice rejestracyjne	2
Położenie na mapie obwodu witebskiego Łużki
Położenie na mapie Białorusi (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Łużki
55°21′09″N 27°52′08″E/55,352500 27,868889
Portal Białoruś

Łużki (biał. Лужкі) – wieś na Białorusi położona w obwodzie witebskim, w rejonie szarkowszczyńskim.

Siedziba parafii prawosławnej (pw. Narodzenia Matki Bożej)^[1] i rzymskokatolickiej (pw. św. Michała Archanioła).

Prywatne miasto szlacheckie położone było w końcu XVIII wieku w województwie połockim^[2].

Historia

Pierwsza pisemna wzmianka o majątku Łużki sięga 1519 roku. W różnych okresach, miejscowość była w posiadaniu Sapiehów, Żaby, Czapskich i Platerów. Według administracyjno-terytorialnej reformy w latach 1565–1566, Łużki stały się częścią prowincji połockiej.

W 1741 roku Walerian Żaba ufundował kościół i klasztor dla Zgromadzenia Księży Szkół Pobożnych (pijarów). W latach 1744–1756 trwała budowa kościoła. W 1744 roku otwarto kolegium pijarskie, a później bibliotekę. 14 stycznia 1745 roku z mocy przywileju króla Augusta III Sasa Łużki otrzymały status miasteczka.

W 2 połowie XVIII wieku Tadeusz Żaba (prawdopodobnie^[3]) wybudował w Łużkach wielki klasycystyczny pałac, który przetrwał do II wojny światowej. Majątek w Łużkach jest opisany w 1. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego^[3].

Okres zaborów

W rezultacie drugiego rozbioru Rzeczypospolitej Obojga Narodów w 1793 roku Łużki stały się częścią imperium rosyjskiego. Łużki stały się centrum parafii w dekanacie dziśnieńskim w guberni mińskiej, a od 1842 roku w województwa wileńskiego. Kościół i klasztor w latach 1741–1798 znajdował się w diecezji wileńskiej. W 1794 roku zbudowano murowany kościół. W 1799 roku kolegium pijarskie kształciło 130 uczniów. W latach 1798–1849 parafia i klasztor znajdowały się w diecezji mińskiej. W 1829 roku w klasztorze mieszkało 7 zakonników i 3 kleryków.

Podczas powstania listopadowego miasteczko stało się centrum powstania w powiecie dziśnieńskim. 13 kwietnia 1831 roku ogłoszono akt przystąpienia powiatu dziśnieńskiego do powstania i powołano komitet powstańczy z Romualdem Podbipietą z Plisy na czele. Dowódcą oddziału został Walenty Brochocki z Głębokiego, weteran wojen napoleońskich. Pod koniec kwietnia oddział liczył 3 tysiące ochotników, wyszkolonych przez 18 zbiegłych podoficerów armii carskiej, pochodzenia polskiego. Wśród nich byli hrabiowie Julian i Ferdynand Plater. 6 maja oddział wyruszył na Dzisnę, która została zdobyta. 15 maja zgrupowało się w Łużkach około 10 tysięcy powstańców z Dzisny, Głębokiego i Łużek. Wobec zbliżającego się rosyjskiego okrążenia wojska podzieliły się i wyruszyły w różne strony.

W 1832 roku majątek ziemski pijarów, jako fundusz kolegium wynosił 13 wiosek z 330 poddanymi. Rok później skasowano klasztor i zamknięto kolegium z 6 klasową szkołą. W 1835 roku kościół został opuszczony, a w 1840 roku erygowano parafię przy kościele popijarskim. W latach 1849–1889 parafia znajdowała się w diecezji wileńskiej. W 1862 roku otwarto szkołę publiczną. W 1863 roku parafia św. Michała Archanioła w Łużkach liczyła 1719 wiernych. Od 1886 roku w mieście był młyn wodny, stacja poczty konnej, dom modlitwy, szkoły publiczne, browar i 14 domów. W 1901 roku otwarto szkołę carską. W latach 1904–1914 administratorem majątku Gorodziec-Łużki był późniejszy generał major carskiej armii Stanisław Bułak-Bałachowicz, ochotnik w Wojsku Polskim w wojnie 1920 i 1939 roku. Właścicielem majątku był wówczas hrabia Plater-Sieberg.

II Rzeczpospolita

Po podpisaniu traktatu ryskiego z 1921 roku, Łużki znajdowały się na terenie II Rzeczypospolitej w ówczesnym pow. dziśnieńskim, w dawnym województwie wileńskim (siedziba gminy Łużki). Łużki stanowiły garnizon macierzysty Batalionu KOP „Łużki”. 11 listopada 1932 roku na terenie koszar garnizonowych odsłonięto pomnik Józefa Piłsudskiego. W okresie międzywojennym wybudowano budynek szkoły powszechnej.

3 lipca 1942 roku Niemcy aresztowali i zamordowali proboszcza parafii ks. Adama Masiulanisa. W 1950 roku Rosjanie aresztowali proboszcza ks. Antoniego Zierałko, w wyniku czego przez 6 następnych lat parafia nie miała proboszcza. W 1958 roku ks. Antoni Zierałko wyjechał do Polski. W 1988 roku zwrócono kościół wiernym, w następnym roku przeprowadzono remont kościoła.

Młyn wodny z XIX w

Ruiny synagogi z XIX w

W 1939 roku Łużki zostały zajęte przez Armię Czerwoną i znalazły się w Białoruskiej SRR. 12 października 1940 roku stały się siedzibą rady wiejskiej. Status miasteczka spadł do wioski.

Cerkiew Narodzenia NMP, pocz. XX wieku

Cerkiew Narodzenia NMP

Obecnie

Od 1991 roku jest wioską w Republice Białorusi.

Zabytki

• kościół rzymskokatolicki pw. św. Michała Archanioła, 1744–1756
• cerkiew prawosławna pw. Narodzenia Matki Bożej, 1794, rozbudowana w 1934 roku, parafialna
• młyn wodny, XIX w.
• synagoga, XIX w., obecnie w ruinie
• cmentarz polskich żołnierzy poległych w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku.

Ludność

Największą liczbę ludności w Łużkach odnotowano w 1921 roku.

Związani z Łużkami

• Eliezer ben Jehuda (1858–1922) – urodzony w Łużkach, twórca współczesnego języka hebrajskiego.

Przypisy

Bibliografia

• Łużki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 837 .
• RomanR. Aftanazy RomanR., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 1: Województwa mińskie, mścisławskie, połockie, witebskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 246–250, ISBN 83-04-03713-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość) .
• Łużki na stronie Radzima.org. [dostęp 2015-04-30].
• Łużki na stronie Globus Białorusi. [dostęp 2015-04-30]. (ros.).