Łużna

Łużna

wieś
Łużna, widok z północnej strony.
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	gorlicki
Gmina	Łużna
Liczba ludności (2015.01.05)	3296[1]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	38-322[2]
Tablice rejestracyjne	KGR
SIMC	0449800
Położenie na mapie gminy Łużna Łużna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Łużna
Położenie na mapie województwa małopolskiego Łużna
Położenie na mapie powiatu gorlickiego Łużna
49°42′45″N 21°03′02″E/49,712500 21,050556

Łużna – wieś położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim. Miejscowość, leżąca w dolinie Łużnianki, jest siedzibą gminy Łużna oraz parafii św. Marcina Biskupa. Przez Łużną przebiega droga wojewódzka nr 977.

Historia

Kaplica cmentarna na Wzgórzu Pustki, Cmentarz wojenny nr 123. Została odbudowana.

Wacław Potocki

Właścicielem Łużnej był Wacław Potocki. Pierwotnie był arianinem, a po przejściu na katolicyzm zezwolił na wznowienie działalności parafii katolickiej oraz oddał jej kościół, który przez pewien okres był zborem braci polskich. Tu powstało wiele z jego dzieł. 9 lipca 1696 zmarł w ukochanej Łużnej.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego

Cmentarz wojenny nr 122

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego z lat 80. XIX wieku podaje, że Łużna dzieliła się na Dolną i Górną. Samą wieś opisuje następująco: Ta ludna wieś (...) w okolicy podgórskiej (...) urozmaiconej niewielkiemi lasami i przerżniętej licznemi potokami, liczy 2194 mk (mieszkańców) (...) Dla rozległości zabudowań noszą części wsi osobne nazwy (...) (pisownia oryginalna). Istniały wtedy w Łużnej: parafia rzymskokatolicka, kościół parafialny, szkoła ludowa i karczma na Podlesiu. Autor wspomina również o warunkach rolnych wsi zauważając, że gleba jest średnio urodzajna, a lasy przeważnie jodłowe. W tym okresie duża część miejscowości należała do Juliana Skrzyńskiego, do którego należało łącznie 1555 morgów ziemi (na 3422 morgów).

Bitwa o wzgórze Pustki

Na terenie Łużnej odbyła się część Operacji Gorlickiej – Bitwa o wzgórze Pustki. Na Pustkach znajdowały się okopy rosyjskie. Ukryte w lesie przetrwały ogień artyleryjski i pozwoliły armii rosyjskiej stawić opór. Wojska austro-węgierskie i niemieckie zdobyły wzgórze, lecz poniosły duże straty w ludziach. W wyniku walk wieś została zniszczona.

Spis powszechny z 1921

Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 30 września 1921 w Łużnej mieszkało 2298 osób (1045 mężczyzn i 1253 kobiet). 2297 osób deklarowało narodowość polską, a 1 narodowość inną niż 4 główne narodowości^[a]. 2252 osoby były wyznania rzymskokatolickiego, 7 greckokatolickiego, 1 innego chrześcijańskiego^[b] i 38 mojżeszowego. W Łużnej było wówczas 438 budynków mieszkalnych i 9 innych zamieszkałych budynków^[3].

Przynależność państwowa i administracyjna

Łużna należała:^[4]

• XIV w^[c] – 1772  I Rzeczpospolita, województwo krakowskie, powiat biecki^[5]
• 1772–1918  Monarchia Habsburgów (do 1867)  Austro-Węgry, Królestwo Galicji i Lodomerii:
  • 1773–1782 cyrkuł pilzneński, dystrykt Biecz (do 1777 lub 1782)
  • 1782–1854 cyrkuł jasielski
  • 1854–1918 powiat jasielski, następnie gorlicki
• od 1918  Polska:
  • 1920–1945 województwo krakowskie, powiat gorlicki^[d]
  • 1945–1975 województwo rzeszowskie, powiat gorlicki (w latach 1954-1972 wieś była siedzibą gromady Łużna)
  • 1975–1998 województwo nowosądeckie
  • od 1999 województwo małopolskie, powiat gorlicki

• 

  Kościół św. Marcina
• 

  Odbudowana kaplica na cmentarzu wojennym nr 123
• 

  Cmentarz wojenny nr 120

Turystyka

Zabytki

Plan cmentarza nr 123 na Pustkach (Łużna)

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[6]

• kościół parafialny pw. św. Marcina
• cmentarz wojenny nr 120 z czasów I wojny światowej
• cmentarz wojenny nr 122 z czasów I wojny światowej
• cmentarz wojenny nr 123 z czasów I wojny światowej – największy pod względem zajmowanej powierzchni cmentarz wojenny z I wojny światowej w Galicji Zachodniej. Na cmentarzu znajduje się drewniana kaplica z oryginalną architekturą góralską nawiązującą do stylu starosłowiańskiego. Od 2016 roku cmentarz posiada znak dziedzictwa europejskiego^[7].

Inne:

• historyczne centrum wsi Łużna objęte jest strefą ochrony jako teren zabytkowych zespołów i obiektów kulturowych
• pomniki na nagrobkach na cmentarzu parafialnym

Szlaki piesze

• od szosy Gorlice – Tarnów do cmentarzy nr 122 i 123 na wzgórzu Pustki (szlak cmentarny)

Wydarzenia

W Łużnej corocznie od 2010 roku odbywa się impreza w formie pikniku naukowego z oprawą artystyczną pod nazwą Pogórzańskie Atrakcje Naukowe^[8]. Odbywa się ona we wrześniu w budynku Szkoły Podstawowej nr 1 w Łużnej i na stadionie sportowym w centrum miejscowości. Patronat nad wydarzeniem objął wójt Gminy Łużna oraz rektorzy krakowskich uczelni publicznych. Od 2012 partnerem przedsięwzięcia jest Województwo Małopolskie.

Organizacje

Organizacje państwowe

W Łużnej siedzibę ma leśnictwo Łużna, należące do nadleśnictwa Gorlice. Leśnictwo Łużna zarządza lasami państwowymi w gminach Łużna i Moszczenica oraz w części gminy wiejskiej Gorlice i miasta Gorlice (na zachód od drogi krajowej nr 28 z wyłączeniem Szymbarku; w tym w Gorlicach granicę stanowi droga w jej starym przebiegu, przed oddaniem do użytku obwodnicy)^[9].

Organizacje społeczne

W Łużnej założono pierwszy na terenie powiatu gorlickiego i ówczesnego województwa rzeszowskiego (do którego wtedy administracyjnie należała Łużna) Klub Honorowych Dawców Krwi „Fratres”, istniejący do dziś^[10].

W Łużnej działa klub sportowy LKS Łużna, którego piłkarze występują obecnie w lidzie okręgowej (grupa Nowy Sącz)^[11]. W klubie istnieje również sekcja podnoszenia ciężarów.

Integralne części wsi

Osoby związane z miejscowością

• Wacław Potocki – podczaszy krakowski (1678–1685), jeden z głównych twórców barokowych w Polsce, właściciel Łużnej
• Edward Wójcikiewicz (1888–1958), porucznik artylerii Wojska Polskiego, kawaler Virtuti Militari

Zobacz też

• Pustki

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Jan Klimek: Łużna i jej spółdzielczość (1938) w bibliotece Polona