Łubin
 Morfologia (łubin żółty) | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | łubin |
| Nazwa systematyczna | |
| Lupinus L. Sp. Pl. 721. 1 Mai 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Łubin (Lupinus L.) – rodzaj roślin należących do rodziny bobowatych. Obejmuje ok. 220–230 gatunków[4][5], ale według Plant of the World online nawet ponad 600[6].
Największe zróżnicowanie gatunkowe występuje w zachodniej części Ameryki Północnej (tylko w Kalifornii rosną 82 gatunki) oraz w Andach w Ameryce Południowej[5]. Mniej liczne gatunki występują we wschodniej części Ameryki Południowej[5], w strefie śródziemnomorskiej sięgając po Azję południowo-zachodnią (głównie rośliny jednoroczne)[7], z czego 6 rośnie w południowej Europie[5]. Nieliczne gatunki rosną też na obszarach górskich w równikowej Afryce[5]. W Polsce liczne gatunki są uprawiane[8], a łubin trwały jest zadomowionym antropofitem[9].
Rośliny z tego rodzaju zasiedlają zwykle siedliska wydmowe i pustynne – suche, piaszczyste lub kamieniste, a także zbiorowiska trawiaste[7]. Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny pastewne, bogate w białka. Liczne gatunki jednak trujące z powodu zawartości alkaloidów[7].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny zielne (w przypadku kilku gatunków także krzewy osiągające 2 m wysokości)[7].
- Liście
- Charakterystyczne – dłoniasto złożone z 5–12 listków, skrętoległe[7].
- Kwiaty
- Motylkowe, pachnące, zebrane w długie grona. Kielich dwuwargowy, złożony z 5 zrosłych, nierównej długości działek. Płatki okazałe, barwy białej, żółtej, niebieskiej lub czerwonej. Górny płatek okazały w postaci żagielka, dwa boczne skrzydełka stulone wokół łódeczki zawierającej pręciki i słupek. Pręcików jest 10 i wszystkie są zrośnięte w rurkę. Słupek pojedynczy, z jednego owocolistka, z zalążnią górną[7].
- Owoce
- Strąki zwykle drewniejące, zawierające liczne nasiona[7].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Jeden z rodzajów plemienia Genisteae[10] podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w obrębie bobowatych Fabaceae s.l.[2] Rodzaj na drzewie filogenetycznym plemienia zajmuje wyraźnie odrębną, izolowaną pozycję[11], stąd wyodrębniany jest jako podplemię Lupininae[4].
- łubin biały (Lupinus albus L.)
- łubin Hartwega (Lupinus hartwegii Lindl.)
- łubin królewski (Lupinus ×regalis hort.)
- łubin łąkowy (Lupinus rivularis Douglas et Lindl.)
- łubin karłowy, łubin niski (Lupinus nanus Douglas)
- łubin kosmaty (Lupinus pilosus L.)
- łubin północny (Lupinus arcticus S. Watson)
- łubin trwały (Lupinus polyphyllus L.)
- łubin wąskolistny (Lupinus angustifolius L.)
- łubin zmienny, łubin andyjski (Lupinus mutabilis Sweet)
- łubin żółty (Lupinus luteus L.)
- Wykaz gatunków
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-01] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-18].
- ↑ a b G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 283, 287. ISBN 978-1-900347-80-8.
- ↑ a b c d e David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 544-545. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ Lupinus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-15].
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 126. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 119. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 111, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Family: Fabaceae Lindl., nom. cons. subfam. Faboideae. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-01]. (ang.).
- ↑ Ainouche, A., Bayer, R.J., Cubas, P. and Misset, M.-T. Phylogenetic relationships within tribe Genisteae (Papilionoideae) with special reference to genus Ulex. „Advances in Legume Systematics”. 10, s. 239–252, 2003.
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
Media użyte na tej stronie
Autor: Matt Lavin from Bozeman, Montana, USA, Licencja: CC BY-SA 2.0
Lupinus inhabits disturbed sites, especially roadsides and two-track roadbeds, in the sagebrush steppe of Montana and Idaho. This is especially the case in Wyoming big sagebrush steppe or other settings where seasonality is greater (i.e., the annual water deficit greater). This species does not inhabit the adjacent sagebrush steppe where native plant cover is 100%.
