Łubin trwały
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Podrodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek | łubin trwały |
Nazwa systematyczna | |
Lupinus polyphyllus L. Sp. Pl. 721-722. 1753 | |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
Łubin trwały (Lupinus polyphyllus L.) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych. Pochodzi z zachodniej części Ameryki Północnej. Aktualnie roślina rośnie dziko dość pospolicie w całej Polsce, głównie na północy i zachodzie kraju[4], miejscami jest inwazyjna. Czasem uprawiany jako roślina pastewna lub ozdobna (liczne kultywary) ze względu na barwne kwiaty. Status gatunku we florze Polski: kenofit i agriofit.
Morfologia
- Łodyga
- Prosta, wzniesiona o wysokości do 150 cm.
- Liście
- Dłoniastodzielne, składające się z 9–17 (13–15[4]) lancetowatych listków.
- Kwiaty
- Zebrane w duże grono w górnej części łodygi. Górna warga kielicha jest całobrzega. Kwiaty grzbieciste, duże. Przeważnie fioletowo-niebieskie (od ciemnobłękitnych, przez fioletowe do fioletowopurpurowych), z białym żagielkiem w środku. 10 pręcików zrośniętych w rurkę wokół pojedynczego słupka.
- Owoc
- Owłosiony strąk zawierający 5–9 nasion. Nasiona lśniące, plamiste, o elipsoidalnym kształcie[4].
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit. Rośnie na suchych stanowiskach, w pobliżu lasów, na polanach i bezdrożach. Kwitnie od czerwca do lipca. Roślina lekko trująca z powodu zawartości alkaloidów. Istnieją odmiany nietrujące.
Zmienność
Gatunek należy do podrodzaju Platycarpos. W obrębie gatunku wyróżnia się 5 odmian:
- L. polyphyllus var. burkei
- L. polyphyllus var. humicola
- L. polyphyllus var. pallidipes
- L. polyphyllus var. polyphyllus
- L. polyphyllus var. prunophilus
oraz liczne kultywary. Tworzy także mieszańce.
Nazewnictwo
Dawniej, w niektórych regionach łubinem trwałym nazywano niektóre gatunki innych roślin. Według większości XIX-wiecznych autorów, nazwa łubin stosowana była na Litwie dla rzodkwi świrzepy, łubinem nazywano również gorczycę polną, tzw. ognichę, o złocistożółtych kwiatach. Prawdopodobnie w tym ostatnim znaczeniu użył tej nazwy Adam Mickiewicz w Panu Tadeuszu. Nazwą "łubin" określano niekiedy dziki, żółtokwitnący gatunek koniczyny.
Zastosowanie
- Często uprawiany jako roślina ozdobna, głównie odmiany o wielobarwnych i dużych kwiatach. Nadaje się na rabaty, do parków, na kwiat cięty (jednak jest krótkotrwały).
- Odmiany z niską zawartością alkaloidów uprawiane są jako rośliny pastewne.
- Czasami zasiewany na polanach i w lasach na paszę dla dzikich zwierząt.
- W dawnych czasach z nasion łubinu, po usunięciu goryczki wytwarzano mąkę.
Uprawa
Lubi miejsca słoneczne, gleby piaszczyste i próchniczne, suche, lub średnio wilgotne. Nie toleruje dużej ilości wapnia w glebie[5]. Uprawia się go z nasion, jest łatwy w uprawie. Po przekwitnięciu rośliny należy ją ściąć, wówczas zakwitnie drugi raz jesienią[5].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-01] (ang.).
- ↑ Lupinus polyphyllus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b c Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.
Bibliografia
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Linki zewnętrzne
- Lupins – geography, classification, genetic resources and breeding (ang.)
- Classification of Lupins. koti.mbnet.fi. [zarchiwizowane z tego adresu (2002-08-15)]. (ang.)
Media użyte na tej stronie
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Mr. Tickle (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY 2.5
Lupinus polyphyllus flowers near the Martial ski lift, Ushuaia, Argentina
Autor: , Licencja: CC BY-SA 4.0
Large-leaved Lupine, Legumes and seeds