Łubok
Łubok (ros.) – rosyjska grafika ludowa, drukowana techniką drzeworytniczą, rzadziej miedziorytniczą i litograficzną. Treścią takich grafik były bajki ludowe, opowieści o władcach i legendarnych bohaterach, o dalekich krajach. Zdarzały się grafiki o charakterze satyrycznym lub piętnującym nierówności społeczne. Osobną kategorię stanowiły grafiki religijne o charakterze kultowo-dewocyjnym.
Pochodzenie nazwy „Łubok” jest przedmiotem sporów. Dominuje pogląd, że źródłem nazwy stały się klocki drzeworytnicze przypominające strugane gonty dachowe.
Autorami grafik byli artyści ludowi. Z reguły grafiki zawierały teksty, mające objaśnić obraz, często o charakterze moralizatorskim. W układzie łubków widoczny jest wpływ malarstwa ikonowego, szczególnie w przypadku kompozycji złożonych z wielu obrazków na jednym arkuszu. Prawie wszystkie łubki były kolorowane farbami wodnymi.
Już w XVI wieku w Rosji były znane grafiki przywożone z zagranicy. W roku 1680 mistrz Afanasij Zwieriew sporządzał dla cara pierwsze rosyjskie miedzioryty. Były dostępne tylko dla najzamożniejszych. Spowodowało to popyt na tanie odbitki przeznaczone dla mniej zamożnych.
Najstarsze łubki rosyjskie datowane są na drugą połowę XVII wieku. Były drukowane wyłącznie techniką drzeworytniczą. Później ukazały się miedzioryty, pozwalające na większą precyzję rysunku i bardziej przypominające grafiki artystów profesjonalnych. Do rzadkości należały łubki litograficzne. Drukiem łubków zajmowały się spółki zakładane na wsiach. Kolorowanie powierzano kobietom i dzieciom. Rozwój techniki drukarskiej w drugiej połowie XIX wieku, pozwalający na druk doskonałej jakości grafik w wielkich nakładach, przyczynił się do zaniku sztuki łubka.
Znawcy sztuki ludowej odkryli oryginalną urodę łubków na początku XX wieku. Powstały kolekcje, z odnalezionych starych klocków robiono nowe odbitki. Awangardowi artyści lat dwudziestych XX wieku często odwoływali się do konwencji łubka, także w plakatach politycznych. W dzisiejszej Rosji są artyści, kontynuujący tradycje sztuki łubka.
Bibliografia
- Ałła Stepanowna Sytowa: Lubok, Russische Volks-Bilderbogen, 17. bis 19. Jahrhundert. Aurora Kunstverlag Leningrad 1984
- Русский лубок (Russian Lubok). [zarchiwizowane z tego adresu].
Galeria
Kot kazański (XVIII w.) 
Ilia Muromiec i rozbójnik (XVIII w.) 
Chłop łapcie wyplata
(XVIII w.)
Błazen Farnos na świni (XVIII w.) 
Sowa (1800) 
Raskolnik i cyrulik (1770)
Dzielni młodzieńcy (1750) 
Adam i Ewa (XVII w.) 
Święty Mikołaj (XVII w.) 
Aleksander Macedoński (1869) 
Rajskie ptaki (XIX w.)
Media użyte na tej stronie
«Цирюльник хочет раскольнику бороду стричь. Раскольник говорит цирюльнику: „Слушай, Цырюльник! Я бороды стричь не хочу. Вот гляди, на тебя скоро караул закричу“.»
Birds of Paradise, Russian copperplate 1879
"The Mice are burying the Cat". An 18th-century Russian lubok print with a very popular plot, that of the mice burying the cat. It has been commonly thought this plot is a caricature of Peter the Great's burial, authored by the opponents of his innovations. (Indeed, the caption above the Cat says, "The Cat of Kazan, the Mind of Astrakhan, the Wisdom of Siberia" -- which itself is a parody of the title of Russian Czars). However, it has been claimed by modern researchers that this is simply a representation of carnivaluesque inversion, "turning the world upside down".
Farnos the Red Nose. Russian humorous lubok depicting a pig-riding jester.
Making wicker-work shoes in Russia
Good young men - Russian woodcut
Saint NIcholas icon woodcut (Lubok)
Russian copperplate 1869
The owl. Copper engraving, colored, 26.5x21.5 cm, Russia, 1800
Adam & Eve, Russian Lubok woodcut 1792
Cat of Kazan, mind of Astrakhan, reason of Siberia, he lived gloriously, ate sweet and farted sweet. Russian lubok, a possible satire of Peter the Great.
Russian lubok of XVIII c depicting Ilya Muromets and Nightingale the Robber.