Łuczydłowate

Łuczydłowate

(c) Quoilp z wietnamskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0 Xyris indica
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	łuczydłowate
Nazwa systematyczna
Xyridaceae C. Agardh Aphor. Bot.: 158. 23 Mai 1823[3]
Typ nomenklatoryczny
Xyris L. (1753)[3]

Łuczydłowate (Xyridaceae) – rodzina roślin jednoliściennych z rzędu wiechlinowców. Centrum zróżnicowania rodziny znajduje się w Ameryce Południowej, gdzie w północnej części kontynentu występują wszyscy przedstawiciele podrodziny Abolbodoideae (zwłaszcza na Wyżynie Gujańskiej). W Brazylii rośnie ponad połowa gatunków z podrodziny Xyridoideae. Należący tu rodzaj Xyris jest najszerzej rozpowszechniony – spotykany jest także w Ameryce Północnej, w Afryce, południowej Azji, w Australii i wyspach Oceanii^[2]. Należy tu w sumie ok. 260 gatunków, przy czym rodzaj Xyris reprezentuje ok. 230 gatunków.

Orectanthe sceptrum

Xyris complanata

Morfologia

Byliny z mieczowatymi liśćmi skupionymi u nasady pędu naprzemianlegle lub w dwóch rzędach. Spomiędzy liści wyrasta kwiatostan na bezlistnej łodydze (głąbiku). Kwiaty zebrane są krótkie kłosy lub główki. Wewnętrzny okółek okwiatu składa się z trzech okazałych listków o barwie białej, żółtej lub niebieskiej. Zewnętrzny okółek ma symetrię grzbiecistą – dwa listki są zielone, a jeden jest błoniasty i albo wyraźnie większy (Xyris) lub mniejszy od pozostałych (ewentualnie nawet zanikły). Pręcikowie składa się z dwóch okółków. Zewnętrzny to prątniczki, często rozgałęzione widełkowato, rzadziej nitkowate lub zanikłe. Pręciki okółka wewnętrznego zrośnięte są z listkami okwiatu. Słupek z trzech zrośniętych owocolistków. Owocem są wielonasienne torebki^[4].

Ekologia

Kwiaty zapylane są przez owady, kwitną krótko, przez kilka godzin. Drobne nasiona wysypują się z torebek przez pękające szwy lub wieczko i rozsiewane są przez wiatr. Łuczydłowate rosną najczęściej na stanowiskach wilgotnych i mokrych, także na bagnistych solniskach, rzadziej na suchych siedliskach^[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd wiechlinowce (Poales), rodzina łuczydłowate (Xyridaceae). Rodzina stanowi grupę siostrzaną dla rodziny niedotrawowatych (Eriocaulaceae)^[2].

Pozycja rodziny w kladogramie przedstawiającym powiązania filogenetyczne w obrębie rzędu wiechlinowców:

Podział rodziny według Angiosperm Phylogeny Website

• podrodzina Xyridoideae
  • rodzaj Xyris Gronov. ex L.– 225–300 gatunków z centrum zróżnicowania w Brazylii (150 gatunków), poza tym w całej strefie tropikalnej i subtropikalnej oraz w Ameryce Północnej
• podrodzina Abolbodoideae
  • rodzaj Abolboda Bonpl. – 22 gatunki
  • rodzaj Achlyphila Maguire & Wurdack
  • rodzaj Aratitiyopea Steyerm.
  • rodzaj Orectanthe Maguire

Rodzaj Abolboda wyodrębniany był do rodziny Abolbodaceae (1943), która jednak w systemach z drugiej połowy XX wieku i późniejszych uznawanej za synonim Xyridaceae^[2].

Zastosowanie

W Azji południowej i południowo-wschodniej oraz w Ameryce Południowej liści niektórych gatunków wykorzystuje się do leczenia chorób skóry^[4].

Przypisy