Łuczywo

Łuczywo – kawałek smolnego, przesyconego żywicą drzewa iglastego lub strugane szczapki z drzew liściastych, dobrze wysuszone, używane do oświetlenia izb wiejskich w Polsce do końca XIX wieku.

Drewno z drzew żywicznych spalając się było źródłem dużej ilości dymu i kopcia. Z czasem zaczęto więc używać łuczywa z innych gatunków drzew: buka, brzozy, olszyny, leszczyny, grabu, cisa. Pozyskanie takiego łuczywa było pracochłonne. Cienkie, wąskie deseczki o długości 30–40 cm łupano siekierą lub darto za pomocą specjalnego struga ze świeżego drewna. Taki hebel na Żywiecczyźnie i u górali śląskich zwany „kocurem” obsługiwały zwykle trzy osoby. Gruba deska, z której strugano szczapki we wsi Sól w województwie śląskim nazywana była „sędziołem”. Następnie pozyskane drzazgi były wiązane po kilkanaście sztuk i suszone przez rok^[1].

W zależności od rejonu, łuczywa miały różne nazwy:

• Siedleckie i Zamojskie – szczypy lub szczypki;
• Podhalańskie – karkoszki;
• Rzeszowskie – dartki;
• Beskid Śląski – drzazgi, ślajzy^[2].

Łuczywa wtykano w szpary w ścianie, umieszczano we wnęce pieca zwanej w niektórych rejonach „świtnikiem”, palono na specjalnym palenisku dobudowanym do pieca^[2]. Gotowe szczypki wkładano też do garnka stojącego na nalepie czyli na części pieca przeznaczonej do gotowania przed piecem chlebowym lub do naczynia w formie talerza na czterech nóżkach i zapalano^[3]. Łuczywa często umieszczano w stojących lub wiszących świecakach^[2].

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Hołubiec: Polskie lampy i świeczniki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990. ISBN 83-04-0227-3.
• Piotr Worytkiewicz: Karta obiektu: Strug do darcia łuczywa (pol.). etnomuzeum.eu. [dostęp 2019-12-06].
• Izabela Okręglicka: Zdobnictwo, wnętrze oraz zwyczaje związane z budową domu. W: Marek Grabski, Tomasz Woźniak, Andrzej Siwek, Izabela Okręglicka, Agnieszka Oczkowska: Budownictwo drewniane Krakowiaków zachodnich. Wrocław: Muzeum Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzwowie i zamek Lipowiec, 2017. ISBN 978-83-925598-8-7.