Łukawiec (powiat lubaczowski)

Łukawiec

wieś
Zabytkowa cerkiew z 1701
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	lubaczowski
Gmina	Wielkie Oczy
Liczba ludności (2020)	1390[1]
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-626[2]
Tablice rejestracyjne	RLU
SIMC	0613174[3]
Położenie na mapie gminy Wielkie Oczy Łukawiec
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Łukawiec
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Łukawiec
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego Łukawiec
50°04′36″N 23°07′04″E/50,076667 23,117778

Zabytkowy kościół z 1754

Nowy kościół z 1989

Łukawiec – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, w gminie Wielkie Oczy^[4][3], na Płaskowyżu Tarnogrodzkim.

Wieś prawa wołoskiego, położona była w drugiej połowie XV wieku w województwie bełskim^[5]. Na przełomie XVI i XVII wieku Łukawice położone były w województwie bełskim^[6]. Wieś klucza łukawieckiego biskupów przemyskich^[7].

W latach 1954-1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Łukawiec, po jej zniesieniu w gromadzie Dąbków. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa przemyskiego.

Łukawiec istnieje od połowy XVI w.

Położenie

Łukawiec położony jest w południowo-wschodniej Polsce. Powierzchnia administracyjna Łukawca, wraz z kilkoma przysiółkami, wynosi 35,80 km². Łukawiec jest największą miejscowością w gminie. Miejscowość cechuje zwarta zabudowa o charakterze łańcuchowym.

Części wsi

Historia

w dniach 20-22 kwietnia 1944 roku zgrupowanie polskich i radzieckich partyzantów walczących pod dowództwem Mikołaja Kunickiego ps. "Mucha" i płk. Prokopiuka stoczyło tu walkę z hitlerowcami. Podczas przerywania okrążenia zginęło wielu partyzantów. Pomnik ku ich czci odsłonięto w 1967 roku.

W 1944 roku poległo tu w "walkach o utrwalanie władzy ludowej" zginęło tu trzech żołnierzy Wojska Polskiego. Pochowano ich na miejscowym starym cmentarzu. Na cmentarzu komunalnym pochowany jest Stanisław Starzewski, kapral MO, który poległ w 1945 roku^[8].

Związani z Łukawcem

Z Łukawcem związana jest postać Bolesława Müllera – założyciela i kierownika tutejszej szkoły, który w sierpniu 1939 roku został zmobilizowany jako oficer rezerwy pułku podhalańskiego i walczył w Kampanii Wrześniowej. Następnie został aresztowany i trafił do obozu jenieckiego w Starobielsku gdzie podzielił los polskich oficerów zamordowanych na Wschodzie. Ostatnia wiadomość od niego pochodziła z 1940 roku. Zginął w Charkowie^[9]. Na budynku szkoły w Łukawcu mieści się tablica upamiętniająca jego zasługi^[10].

Z Łukawca pochodzi arcybiskup Mieczysław Mokrzycki osobisty sekretarz Jana Pawła II.

Zespół Szkół Publicznych w Łukawcu

Szkoła Podstawowa im. Bohaterów Września 1939 r.

W 1969 roku tutejszej szkole podstawowej nadano imię „Bohaterów września 1939 roku”. Na pamiątkowej tablicy czytamy:

Gimnazjum nr 2 im. Jana Pawła II

W październiku 2000 roku gimnazjum nadano imię Jana Pawła II i sztandar, poświęcony przez bp. Mariusza Leszczyńskiego^[10]. W izbie patrona znajduje się wciąż wiele pamiątek po papieżu Polaku, jak piuska, czy pióro. Na ścianie na korytarzu wisi obraz świętego z napisanym przez papieża błogosławieństwem i inne przypominające o patronie rzeczy.

Zabytki

Łukawiec leży na Szlaku Architektury Drewnianej (trasa VI).

• Dawna cerkiew greckokatolicka pw. św. Dymitra Męczennika, wzniesiona w 1701 r. Przebudowana w 1923 r. (m.in. wzniesiono nowy babiniec z przedsionkiem, a do sanktuarium dobudowano zakrystię). Od 1947 r. nieużytkowana. W latach 60. XX w. zmieniona na magazyn. W 1987 r. uszkodzona w wyniku pożaru. Remont z odtworzeniem pierwotnego wyglądu części zachodniej przeprowadzono w latach 1990–1994. Obiekt należy do grupy tradycyjnych kościołów drewnianych Kościoła Wschodniego. Jej układ przestrzenny – plan trójdzielny i jednokopułowa bryła wyraźnie nawiązuje do najstarszych cerkwi drewnianych z XVI–XVII wieku^[11].
• Dawny kościół rzymskokatolicki pw. Objawienia Pańskiego (Trzech Króli), zbudowany w 1754 r. Według tradycji kościół został zakupiony i przeniesiony z Narola. Kościół wielokrotnie odnawiano. W trakcie remontu w latach 1948–1950 zmieniono formę wieżyczki na sygnaturkę. Przy okazji remontu w latach 1974–1975 rozbudowano przedsionek. Ostatni remont przeprowadzono w roku 2007^[12]. Kościół jest typowym przykładem skromnej budowli drewnianej, której forma kontynuuje w XVIII w., wykształcone jeszcze w średniowieczu rozwiązania. W latach 1965–1990 w zabytkowym kościele w Łukawcu znajdował się słynący łaskami obraz Matki Bożej Tartakowskiej z miejscowości Tartaków koło Sokala. Obecnie znajduje się on w nowym kościele parafialnym w Łukawcu, a jego kopia została poświęcona, koronowana i umieszczona w Tartakowie. Oryginał znajdujący się w Łukawcu, nazywany jest obrazem Matki Bożej Łukawieckiej.
• Dzwonnica zawieszona między dwoma starymi dębami (obok kościoła).

Religia

Większość mieszkańców stanowią katolicy. Parafia Łukawiec została wydzielona z parafii lubaczowskiej 1 lipca 1754 r.

Sanktuarium Matki Boskiej Łukawieckiej

Kościół pw. NMP Królowej Polski, będący jednocześnie sanktuarium Matki Bożej Łukawieckiej został wybudowany w latach 1980–1989. Jest kościołem parafialnym Parafii Objawienia Pańskiego w Łukawcu. W kościele znajduje się cudowny obraz Matki Bożej Łukawieckiej (dawniej Tartakowskiej), a przy nim wota. W wotach znajduje się także złoty różaniec Jana Pawła II, który został tam umieszczony w 2013 roku. Dzięki staraniom Mieczysława Mokrzyckiego, w 2013 roku przy sanktuarium powstała kaplica Jana Pawła II.

Przegląd Pieśni Maryjnej

Coroczny festiwal, organizowany zazwyczaj na początku maja. Rokrocznie odbywa się pod hasłem: "Z pieśnią na ustach do serca Matki". Rozpoczyna się mszą świętą w kościele parafialnym, i kończy apelem jasnogórskim. Przegląd nie ma charakteru konkursowego. Początkowo organizowany na placu szkolnym, od 2015 roku przegląd odbywa się w kościele. W 2020 roku nie został zorganizowany ze względu na epidemię koronawirusa.

Kultura

• Gminna Biblioteka Publiczna w Wielkich Oczach – Filia w Łukawcu
• Centrum Kształcenia
• Wiejski Dom Kultury w Łukawcu

Przyroda

• Pomnik przyrody – dąb szypułkowy, wysokość: 24 m, obwód pnia: 480 cm na wysokości 1,5 m
• Rezerwat "Moczary" na terenie Leśnictwa Łukawiec, utworzony 19 kwietnia 2005 r. Jego powierzchnia to 12,25 ha. Rośliny chronione na terenie rezerwatu to m.in.: czosnek siatkowaty, śnieżyczka przebiśnieg, groszek wschodniokarpacki, podkolan zielonawy, litera jajowata, kruszczyk siny, storczyk Fucha, widłak wroniec. Do roślin rzadkich, które występują w rezerwacie zalicza się m.in. turzyca zgrzebłowata, trybula lśniąca i złoć pochwolistna.

Sport

• Ludowy Klub Sportowy "UNIA" Łukawiec

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Łukawiec 4(2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 814 .
• Zespół Szkół Publicznych w Łukawcu
• Cerkwie Podkarpacia, Łukawiec. cerkwie.podkarpacia.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-09)].
• Strona sobieski.lubaczow.com.pl