Łupawa (województwo pomorskie)

Łupawa

wieś
Kościół w Łupawie
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	słupski
Gmina	Potęgowo
Liczba ludności (2011)	694
Strefa numeracyjna	59
Kod pocztowy	76-242[1]
Tablice rejestracyjne	GSL
SIMC	0749465
Położenie na mapie gminy Potęgowo Łupawa
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Łupawa
Położenie na mapie województwa pomorskiego Łupawa
Położenie na mapie powiatu słupskiego Łupawa
54°25′07″N 17°24′51″E/54,418611 17,414167
Strona internetowa

Łupawa (kaszb. Łëpôwô, niem. Lupow) – wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie słupskim, w gminie Potęgowo przy drodze wojewódzkiej nr 211.

W latach 1945-54 i 1973-1976 miejscowość była siedzibą gminy Łupawa. W latach 1954-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Łupawa. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie słupskim.

Położenie

Wieś leży wśród rozległych lasów nad rzeką Łupawa na obszarze o bogatej rzeźbie terenu, zbudowana jest na planie wielodrożnicy.

We wsi uchodzi lewobrzeżnie do Łupawy strumień Roztok o długości około 3 km, płynący z okolic osady Malczkowo^[2][3].

Historia

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1282. W roku 1689 Łupawa otrzymała na krótki okres prawa miejskie. Po 1945 powstały zakłady przemysłu ziemniaczanego, kombinat rolniczy, wybudowano szkołę i ośrodek zdrowia.

Ślady przeszłości

Liczne odkrycia archeologiczne, cmentarzyska megalityczne (megality) ludności grupy łupawskiej kultury pucharów lejkowatych datowane na lata 5000-4900 i 2800-2500 p.n.e. oraz groby ludności kultury łużyckiej, kultury ceramiki sznurowej, cmentarzysko kurhanowe położone około 2 km na południowy wschód od wsi Łupawa, datowane na lata 1700-1600 p.n.e. ze znaleziskami z wczesnej epoki brązu – największy zachowany obecnie w Polsce kompleks cmentarzysk megalitycznych. Cechą charakterystyczną łupawskiego skupiska grobowców jest ich kształt, przypominający zbliżony do prostokąta, silnie wydłużony trapez.

• Lud kultury pucharów lejkowatych był najstarszym na Pomorzu Środkowym ludem rolniczym (chów świń, zbieractwo runa leśnego oraz uprawa pszenicy).
• Megality – w średniowieczu nazywano tumuli paganorum – grobowce pogan lub tumuli gigantis – grobowce gigantów, zamieszkujący Pomorze Niemcy nazywali je Hünenbetten – łoża olbrzymów, w Polsce, na Kujawach, mówiono na nie niekiedy żale, lub żalki.

• Prawa miejskie, Łupawa uzyskuje (przejściowo) pod koniec XVII wieku.
• Ostatnie Kazanie Kaszubskie wygłoszono w 1778.

Gospodarka

Na 58,8 kilometrze od ujścia Łupawy w 1925 r. wybudowano jaz dla potrzeb młyna wodnego, siłownię młyna w 1982 roku wyposażono w turbinę Francisa i zaadaptowano na elektrownię wodną^[4] o mocy 50 kW. Jest to najwyżej położona elektrownia na Łupawie.

Zabytki

• Kościół murowano-szachulcowy z 1772 z barokową amboną i drewnianą chrzcielnicą z 1865 roku, przebudowany w 1873, lekko wciągnięta w elewację masywna wieża, w górnej części szalowana i podwyższona nadstawką z hełmem namiotowym. W wieży i elewacji południowej późnobarokowe portale. W wyposażeniu barokowa ambona i renesansowa ława. Przed świątynią pionowo ustawiony głaz narzutowy^[5]. Obok na cmentarzu klasycystyczny pomnik z 1802.
• Pałac barokowy, murowany z II poł. XVIII w., przebudowany na przełomie XIX i XX wieku. Wewnątrz zespół barokowo-rokokowych kominków, w otoczeniu park krajobrazowy^[6].
• Głaz narzutowy o obwodzie 6,4 m i wysokości 3,5 m.

Zobacz też

• Borkowo (cmentarzysko)
• Poganice
• Rodzaje budowli megalitycznych

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Lupowo, niem. Lupow, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 483 .