Łupowo (województwo lubuskie)

Artykuł

52°42′9″N 15°7′22″E

- błąd

38 m

WD

52°46'N, 15°7'E, 52°42'8.24"N, 15°7'14.84"E

- błąd

20372 m

Odległość

523 m

Łupowo
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Powiat

gorzowski

Gmina

Bogdaniec

Sołectwo

Łupowo

Liczba ludności (2009)

859

Strefa numeracyjna

95

Kod pocztowy

66-450

Tablice rejestracyjne

FGW

SIMC

0178821

Położenie na mapie gminy Bogdaniec
Mapa konturowa gminy Bogdaniec, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Łupowo”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Łupowo”
Położenie na mapie powiatu gorzowskiego
Mapa konturowa powiatu gorzowskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Łupowo”
Ziemia52°42′09″N 15°07′22″E/52,702500 15,122778

Łupowo (niem. Loppow) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie gorzowskim, w gminie Bogdaniec. Według danych z 2009 r. liczyła 859 mieszkańców. Od 1945 r. leży w granicach Polski. Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka 132 Gorzów Wlkp.Kostrzyn nad Odrą oraz linia kolejowa WarszawaBerlin.

W latach 1954-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Łupowo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa gorzowskiego.

Położenie

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren, na którym położone jest Łupowo należy do prowincji Niziny Środkowoeuropejskiej, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Kotlina Gorzowska.

Miejscowość położona jest 8 km na południowy zachód od Gorzowa Wielkopolskiego; powierzchnia wynosi 995 ha[1]. Posiada układ wielodrożnicy.

Demografia

Ludność w ostatnich 3 stuleciach[2][3][4][5][6]:

Historia

  • II okres epoki brązu (1300-1000 lat p.n.e.) – pierwsze ślady osadnictwa na terenie Łupowa, potwierdzone badaniami wykopaliskowymi w 1970 r.
  • X-XI w. – nad rzeką Łupicą, na wzniesieniach morenowych w pobliżu Łupowa, istnieją dwa wczesnośredniowieczne grodziska
  • 1250 – margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczynają ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstaje następnie Nowa Marchia
  • 20.07.1278 – pierwsza wzmianka pod nazwą Loppowe; przebywający w Gorzowie margrabiowie Otto V Długi i Albrecht III podarowali miastu czynsze z Winnej Góry i ogrodów na poprawę umocnień, a także potwierdzili nadanie przez ojca łęgów warciańskich między Łupowem i Jeninem
  • 22.05.1300 – margrabia Albrecht III, przebywając w Kłodawie, funduje filię klasztoru w Kołbaczu o nazwie Locus coeli (Miejsce Nieba, potem Himmelstedt, obecnie Mironice) i uposaża ją 15 wsiami, w tym Łupowem (Loppave), która jest wówczas wsią rybacką
  • 1337 – wzmianka w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego pod nazwą Lloppow (w ziemi gorzowskiej): Lloppow XX mansos, pactus IIII solidos[7] – Łupowo liczy 20 łanów, pacht (tu: danina od połowów i eksploatacji Łęgów Warciańskich) wynosi 4 szylingi
  • 7.10.1355 – potwierdzenie nadania z 1300 r. cystersom z Kołbacza (filia Mironice), wystawione przez cesarza Karola IV
  • 1538 – margrabia Jan kostrzyński oficjalnie wprowadza na terenie Nowej Marchii luteranizm jako religię obowiązującą
  • 1539 – w wyniku sekularyzacji, margrabia Jan kostrzyński przejmuje majątek zakonny w Mironicach, tworząc zarząd domenalny; w skład domeny wchodzi m.in. Łupowo
  • XVI w. – na rzece Łupicy zbudowano młyn
Właściciele Łupowa
WłaścicielLata
cystersi z Mironic1300 – po 1482 (1539?)
domena w Mironicach1539 – 1874
  • 1586 – młyn zostaje zniszczony przez powódź
  • 1589
    • młyn, odbudowany po powodzi, zobowiązany jest wobec domeny mironickiej do daniny 2 wispli żyta rocznie tytułem pachtu
    • we wsi istnieje kościół, podlegający parafii w Baczynie
  • 1618–1648 (wojna trzydziestoletnia) – Łupowo zostaje spalone przez wojska szwedzkie, też prawdopodobnie i młyn (nie był już później wzmiankowany)
  • 1751 – w związku z rozbudową Gorzowa, wokół Łupowa zostały wycięte połacie lasów
  • 1778 – wybudowano kościół w konstrukcji ryglowej
  • 1801 – wieś liczy 22 domy i 247 mieszkańców; jest tu 10 chłopów pełnorolnych (niem. Bauern), 5 zagrodników (niem. Kossäten), 3 budników (niem. Büdner), 7 komorników (niem. Einlieger), kuźnia, karczma; kościół jest filialnym parafii w Baczynie[4]
  • 1823-1825 – przez wieś poprowadzono linię kolejową Berlin – Królewiec
  • 1874 – rozwiązanie domeny w Mironicach
  • 1894 – 1 km od wsi postawiono przystanek kolejowy „Loppow” Królewskiej Kolei Wschodniej
  • 1909 – wybudowano nowy kościół (poprzedni został rozebrany)
  • 3.01.1946 – poświęcenie kościoła jako rzymskokatolickiego, podlegającego parafii św. Trójcy w Wieprzycach
  • 1.09.1945 – rozpoczyna działalność szkoła podstawowa, do której uczęszcza 19 uczniów; pierwszą nauczycielką jest Waleria Rożnowska
  • 1.01.1955 – w następstwie reformy administracyjnej, która zniosła zbiorcze gminy wiejskie, w powiecie gorzowskim zaczęły funkcjonować 23 gromady: Baczyna, Bogdaniec, Dąbroszyn, Deszczno, Janczewo, Jeniniec, Kamień Wielki, Kłodawa, Krasowiec, Lipki Wielkie, Lubczyno, Lubiszyn, Lubno, Łupowo, Nowiny Wielkie, Pyrzany, Różanki, Santok, Siedlice, Stare Polichno, Ulim, Wieprzyce, Zieleniec.
  • 28.12.1963 – przekazano do eksploatacji rurociąg naftowy „Przyjaźń”; jedna z przepompowni znajduje się w Łupowie
  • 1966 – w Łupowie powstaje kino oraz biblioteka gromadzka
  • Koniec lat 60. XX w. – w centrum Łupowa wybudowane zostaje osiedle dla pracowników PERN Przyjaźń S.A.
  • Lata 80 XX w. – powstaje Osiedle Leśników – bloki wybudowane na granicy wsi i lasów dla pracowników Ośrodka Remontowo-Budowlanego Lasów Państwowych, Nadleśnictwa Bogdaniec i Ośrodka Transportu Leśnego w Gorzowie Wlkp.
  • 1.01.1973 – wieś wchodzi w skład gminy Bogdaniec
  • 1.09.1973 – oddano do użytku nowy budynek szkolny, zbudowany przez Gorzowskie Przedsiębiorstwo „Zachód” na działce położonej we wsi Jenin
  • 1.09.1999 – siedzibę szkoły podstawowej zmieniono na Jenin
  • 14.09.2008 – obchody 730-lecia wsi i oddanie do użytku sali wiejskiej

Nazwa

Loppowe 1278, Loppave 1300, LLoppow 1373, Loppo, Loppow 1482, Luppe 1608, Loppow 1883, 1944; Łupowo 1947[8]

Niemiecka nazwa Loppowe mogła pochodzić od słowiańskiej Łopowe, Łopow(o), ta zaś od nazwy osobowej Łopa (od łopać 'łopotać')[9]. Według innej wersji nazwa miała być wywiedziona od staroniemieckiego „loppen” i „Aue”, czyli trzebienia łęgów i oznaczałaby wieś powstałą na wyrąbanym nadrzecznym obszarze leśnym[1].

Administracja

Miejscowość jest siedzibą sołectwa Łupowo.

Architektura

  • Kościół pw. matki Boskiej Częstochowskiej – zbudowany w 1909 r. w stylu neobarokowym przez pruskiego architekta inż. Oskara Friedricha Hossfelda (1848-1915), urzędnika budowlanego, ucznia Karla J. Lüdecke. Jest to budowla orientowana, murowana i otynkowana, posadowiona na planie prostokąta z trójbocznie zamkniętym od wschodu prezbiterium, nakrytym trójspadowym dachem. Nawę nakrywa dwuspadowy dach. Zachodnią wieżę szachulcową, nadbudowaną w bryle świątyni, wieńczy cebulasty hełm pokryty blachą miedzianą z latarnią i wiatrowskazem z datą 1909. Zawieszony na wieży żeliwny dzwon pochodzi z 1824 r. Wejście główne do kościoła jest półkoliście zamknięte, tak samo okna w trzyosiowych elewacjach bocznych. Wnętrze jest jednoosiowe, nakryte drewnianym sklepieniem kolebkowym. Ołtarz główny (z obrazem patronki Matki Boskiej Częstochowskiej, namalowanym w 1958 r. przez Michała Ossowskiego, mieszkańca Łupowa) ujęty jest dwoma ołtarzami bocznymi. Empora muzyczna z wbudowaną u dołu zakrystią znajduje się po zachodniej stronie. Na historycznie wyposażenie składają się: ołtarz oraz wykonany w 1910 r., neobarokowy prospekt organowy. W 2005 r. kościół został gruntownie odremontowany i odnowiony.
  • Dom klasycystyczny z 1887 r., obecnie nr 52
  • Cmentarz ewangelicki (pow. ok. 0,4 ha)

Edukacja i nauka

Uczniowie uczęszczają do szkoły podstawowej w Jeninie i gimnazjum w Bogdańcu.

Religia

Kościół rzymskokatolicki pw. Matki Boskiej Częstochowskiej (patronka od 1.03.1947) jest filialnym parafii św. Trójcy w Gorzowie Wlkp.

Gospodarka

Ludność zajmuje się głównie rolnictwem, dominuje uprawa zbóż, ziemniaków i buraków cukrowych, prowadzona jest hodowla bydła, trzody chlewnej oraz drobiu. Liczba gospodarstw powyżej 1 ha wynosi 58[1].

Struktura gruntów (stan 2004 r.)[1]:

RodzajPow. w ha
Orne201,2
Pastwiska24,1
Lasy i zadrzewienia519,33
Razem874,13

W 2013 r. liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wyniosła 94, z czego 81 to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, 4 spółki handlowe, 2 spóło handlowe z udziałem kapitału zagranicznego osób prawnych oraz 3 stowarzyszenia i organizacja społeczne[10]:

DziałIlość
rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo1
przemysł i budownictwo18
pozostała działalność75

Znane postaci

Hermann Teuchert (3.3.1880 – 13.1.1972 w Heidelbergu) – urodzony w Łupowie; profesor uniwersytetu w Rostocku, germanista, badacz dialektu nowomarchijskiego[11].

Zobacz też

  • Łupowo

Przypisy

  1. a b c d Plan Odnowy miejscowości Łupowo na lata 2010-2017. Załącznik nr 1 do Uchwały Rady Gminy Bogdaniec nr XXI/195/2009 z dnia 24 listopada 2009 r.
  2. Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: Für Statistiker, Geschäftsmänner, bes. für Kameralisten. Die Neumark Brandenburg. T. 3. Berlin: Friedrich Maurer, 1809, s. 60.
  3. Topographische Uebersicht des Appellationsgerichts-Departements Frankfurt a/O: Zusammengestellt von Güthlein. Gustav Harnecker & Co., 1856, s. 70.
  4. a b Statistisches Landesamt Prussia: Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung: Nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. december 1871 bearb. und zusammengestellt vom Königlichen Statistischen Bureau. T. II. Provinz Brandenburg. Berlin: Königl. Statistisches Bureau, 1873, s. 146.
  5. Loppow. GenWiki. [dostęp 2015-03-20].
  6. Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych W Gorzowie Wlkp., Raport o stanie gminy Bogdaniec, Urząd Gminy Bogdaniec, 2000, s. 75.
  7. Ludwig Gollmert: Das Neumärkische Landbuch Markgraf Ludwigs des Älteren vom Jahre 1337. Nach einer neu aufgefundenen Handschrift des vierzehnten Jahrhunderts. Frankfurt am Oder: 1862, s. 202.
  8. M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297
  9. Nazwy miejscowe Polski: historia – pochodzenie – zmiany. Kazimierz Rymut (red.). T. VI. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 2005, s. 406. ISBN 83-85579-29-X.
  10. Bank Danych Lokalnych. [dostęp 2015-03-21].
  11. Internationales Germanistenlexikon 1800 – 1950. Christoph König (red.). T. 1. Berlin, Nowy Jork: Walter de Gruyter, 2003, s. 1872. ISBN 3-11-015485-4.

Bibliografia

  • Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego. Powiaty: gorzowski – słubicki – sulęciński – międzyrzecki – strzelecko-drezdenecki. T. III. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza PDN, 2013, s. 42. ISBN 978-83-934885-7-5.
  • Loppow (niem.). [dostęp 2015-03-21].
  • Plan Odnowy miejscowości Łupowo na lata 2010-2017. Załącznik nr 1 do Uchwały Rady Gminy Bogdaniec nr XXI/195/2009 z dnia 24 listopada 2009 r.
  • Zabytki północnej części województwa lubuskiego. Jarosław Lewczuk, Bartłomiej Skaziński (red.). Gorzów Wlkp. – Zielona Góra: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, 2004, s. 53. ISBN 83-921289-0-7.

Media użyte na tej stronie

Bogdaniec (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Bogdaniec, Polska
Lubusz Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lubusz Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.18 N
  • S: 51.33 N
  • W: 14.40 E
  • E: 16.60 E
Powiat gorzowski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu gorzowskiego, Polska
POL Bogdaniec COA.svg
Herb gminy Bogdaniec
Łupowo, kościół.jpg
Autor: Janusz J., Licencja: CC BY-SA 3.0
Łupowo - dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki filialny p.w. MB Częstochowskiej, 1909, szachulcowy