Łupowo (województwo lubuskie)

Łupowo

wieś
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	gorzowski
Gmina	Bogdaniec
Sołectwo	Łupowo
Liczba ludności (2009)	859
Strefa numeracyjna	95
Kod pocztowy	66-450
Tablice rejestracyjne	FGW
SIMC	0178821
Położenie na mapie gminy Bogdaniec Łupowo
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Łupowo
Położenie na mapie województwa lubuskiego Łupowo
Położenie na mapie powiatu gorzowskiego Łupowo
52°42′09″N 15°07′22″E/52,702500 15,122778

Łupowo (niem. Loppow) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie gorzowskim, w gminie Bogdaniec. Według danych z 2009 r. liczyła 859 mieszkańców. Od 1945 r. leży w granicach Polski. Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka 132 Gorzów Wlkp. – Kostrzyn nad Odrą oraz linia kolejowa Warszawa – Berlin.

W latach 1954-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Łupowo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa gorzowskiego.

Położenie

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren, na którym położone jest Łupowo należy do prowincji Niziny Środkowoeuropejskiej, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Kotlina Gorzowska.

Miejscowość położona jest 8 km na południowy zachód od Gorzowa Wielkopolskiego; powierzchnia wynosi 995 ha^[1]. Posiada układ wielodrożnicy.

Demografia

Ludność w ostatnich 3 stuleciach^{[2][3][4][5][6]}:

Historia

• II okres epoki brązu (1300-1000 lat p.n.e.) – pierwsze ślady osadnictwa na terenie Łupowa, potwierdzone badaniami wykopaliskowymi w 1970 r.
• X-XI w. – nad rzeką Łupicą, na wzniesieniach morenowych w pobliżu Łupowa, istnieją dwa wczesnośredniowieczne grodziska
• 1250 – margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczynają ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstaje następnie Nowa Marchia
• 20.07.1278 – pierwsza wzmianka pod nazwą Loppowe; przebywający w Gorzowie margrabiowie Otto V Długi i Albrecht III podarowali miastu czynsze z Winnej Góry i ogrodów na poprawę umocnień, a także potwierdzili nadanie przez ojca łęgów warciańskich między Łupowem i Jeninem
• 22.05.1300 – margrabia Albrecht III, przebywając w Kłodawie, funduje filię klasztoru w Kołbaczu o nazwie Locus coeli (Miejsce Nieba, potem Himmelstedt, obecnie Mironice) i uposaża ją 15 wsiami, w tym Łupowem (Loppave), która jest wówczas wsią rybacką
• 1337 – wzmianka w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego pod nazwą Lloppow (w ziemi gorzowskiej): Lloppow XX mansos, pactus IIII solidos^[7] – Łupowo liczy 20 łanów, pacht (tu: danina od połowów i eksploatacji Łęgów Warciańskich) wynosi 4 szylingi
• 7.10.1355 – potwierdzenie nadania z 1300 r. cystersom z Kołbacza (filia Mironice), wystawione przez cesarza Karola IV
• 1538 – margrabia Jan kostrzyński oficjalnie wprowadza na terenie Nowej Marchii luteranizm jako religię obowiązującą
• 1539 – w wyniku sekularyzacji, margrabia Jan kostrzyński przejmuje majątek zakonny w Mironicach, tworząc zarząd domenalny; w skład domeny wchodzi m.in. Łupowo
• XVI w. – na rzece Łupicy zbudowano młyn

• 1586 – młyn zostaje zniszczony przez powódź
• 1589
  • młyn, odbudowany po powodzi, zobowiązany jest wobec domeny mironickiej do daniny 2 wispli żyta rocznie tytułem pachtu
  • we wsi istnieje kościół, podlegający parafii w Baczynie
• 1618–1648 (wojna trzydziestoletnia) – Łupowo zostaje spalone przez wojska szwedzkie, też prawdopodobnie i młyn (nie był już później wzmiankowany)
• 1751 – w związku z rozbudową Gorzowa, wokół Łupowa zostały wycięte połacie lasów
• 1778 – wybudowano kościół w konstrukcji ryglowej
• 1801 – wieś liczy 22 domy i 247 mieszkańców; jest tu 10 chłopów pełnorolnych (niem. Bauern), 5 zagrodników (niem. Kossäten), 3 budników (niem. Büdner), 7 komorników (niem. Einlieger), kuźnia, karczma; kościół jest filialnym parafii w Baczynie^[4]
• 1823-1825 – przez wieś poprowadzono linię kolejową Berlin – Królewiec
• 1874 – rozwiązanie domeny w Mironicach
• 1894 – 1 km od wsi postawiono przystanek kolejowy „Loppow” Królewskiej Kolei Wschodniej
• 1909 – wybudowano nowy kościół (poprzedni został rozebrany)
• 3.01.1946 – poświęcenie kościoła jako rzymskokatolickiego, podlegającego parafii św. Trójcy w Wieprzycach
• 1.09.1945 – rozpoczyna działalność szkoła podstawowa, do której uczęszcza 19 uczniów; pierwszą nauczycielką jest Waleria Rożnowska
• 1.01.1955 – w następstwie reformy administracyjnej, która zniosła zbiorcze gminy wiejskie, w powiecie gorzowskim zaczęły funkcjonować 23 gromady: Baczyna, Bogdaniec, Dąbroszyn, Deszczno, Janczewo, Jeniniec, Kamień Wielki, Kłodawa, Krasowiec, Lipki Wielkie, Lubczyno, Lubiszyn, Lubno, Łupowo, Nowiny Wielkie, Pyrzany, Różanki, Santok, Siedlice, Stare Polichno, Ulim, Wieprzyce, Zieleniec.
• 28.12.1963 – przekazano do eksploatacji rurociąg naftowy „Przyjaźń”; jedna z przepompowni znajduje się w Łupowie
• 1966 – w Łupowie powstaje kino oraz biblioteka gromadzka
• Koniec lat 60. XX w. – w centrum Łupowa wybudowane zostaje osiedle dla pracowników PERN Przyjaźń S.A.
• Lata 80 XX w. – powstaje Osiedle Leśników – bloki wybudowane na granicy wsi i lasów dla pracowników Ośrodka Remontowo-Budowlanego Lasów Państwowych, Nadleśnictwa Bogdaniec i Ośrodka Transportu Leśnego w Gorzowie Wlkp.
• 1.01.1973 – wieś wchodzi w skład gminy Bogdaniec
• 1.09.1973 – oddano do użytku nowy budynek szkolny, zbudowany przez Gorzowskie Przedsiębiorstwo „Zachód” na działce położonej we wsi Jenin
• 1.09.1999 – siedzibę szkoły podstawowej zmieniono na Jenin
• 14.09.2008 – obchody 730-lecia wsi i oddanie do użytku sali wiejskiej

Nazwa

Loppowe 1278, Loppave 1300, LLoppow 1373, Loppo, Loppow 1482, Luppe 1608, Loppow 1883, 1944; Łupowo 1947^[8]

Niemiecka nazwa Loppowe mogła pochodzić od słowiańskiej Łopowe, Łopow(o), ta zaś od nazwy osobowej Łopa (od łopać 'łopotać')^[9]. Według innej wersji nazwa miała być wywiedziona od staroniemieckiego „loppen” i „Aue”, czyli trzebienia łęgów i oznaczałaby wieś powstałą na wyrąbanym nadrzecznym obszarze leśnym^[1].

Administracja

Miejscowość jest siedzibą sołectwa Łupowo.

Architektura

• Kościół pw. matki Boskiej Częstochowskiej – zbudowany w 1909 r. w stylu neobarokowym przez pruskiego architekta inż. Oskara Friedricha Hossfelda (1848-1915), urzędnika budowlanego, ucznia Karla J. Lüdecke. Jest to budowla orientowana, murowana i otynkowana, posadowiona na planie prostokąta z trójbocznie zamkniętym od wschodu prezbiterium, nakrytym trójspadowym dachem. Nawę nakrywa dwuspadowy dach. Zachodnią wieżę szachulcową, nadbudowaną w bryle świątyni, wieńczy cebulasty hełm pokryty blachą miedzianą z latarnią i wiatrowskazem z datą 1909. Zawieszony na wieży żeliwny dzwon pochodzi z 1824 r. Wejście główne do kościoła jest półkoliście zamknięte, tak samo okna w trzyosiowych elewacjach bocznych. Wnętrze jest jednoosiowe, nakryte drewnianym sklepieniem kolebkowym. Ołtarz główny (z obrazem patronki Matki Boskiej Częstochowskiej, namalowanym w 1958 r. przez Michała Ossowskiego, mieszkańca Łupowa) ujęty jest dwoma ołtarzami bocznymi. Empora muzyczna z wbudowaną u dołu zakrystią znajduje się po zachodniej stronie. Na historycznie wyposażenie składają się: ołtarz oraz wykonany w 1910 r., neobarokowy prospekt organowy. W 2005 r. kościół został gruntownie odremontowany i odnowiony.
• Dom klasycystyczny z 1887 r., obecnie nr 52
• Cmentarz ewangelicki (pow. ok. 0,4 ha)

Edukacja i nauka

Uczniowie uczęszczają do szkoły podstawowej w Jeninie i gimnazjum w Bogdańcu.

Religia

Kościół rzymskokatolicki pw. Matki Boskiej Częstochowskiej (patronka od 1.03.1947) jest filialnym parafii św. Trójcy w Gorzowie Wlkp.

Gospodarka

Ludność zajmuje się głównie rolnictwem, dominuje uprawa zbóż, ziemniaków i buraków cukrowych, prowadzona jest hodowla bydła, trzody chlewnej oraz drobiu. Liczba gospodarstw powyżej 1 ha wynosi 58^[1].

Struktura gruntów (stan 2004 r.)^[1]:

W 2013 r. liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wyniosła 94, z czego 81 to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, 4 spółki handlowe, 2 spóło handlowe z udziałem kapitału zagranicznego osób prawnych oraz 3 stowarzyszenia i organizacja społeczne^[10]:

Znane postaci

Hermann Teuchert (3.3.1880 – 13.1.1972 w Heidelbergu) – urodzony w Łupowie; profesor uniwersytetu w Rostocku, germanista, badacz dialektu nowomarchijskiego^[11].

Zobacz też

• Łupowo

Przypisy

Bibliografia

• Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego. Powiaty: gorzowski – słubicki – sulęciński – międzyrzecki – strzelecko-drezdenecki. T. III. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza PDN, 2013, s. 42. ISBN 978-83-934885-7-5.
• Loppow (niem.). [dostęp 2015-03-21].
• Plan Odnowy miejscowości Łupowo na lata 2010-2017. Załącznik nr 1 do Uchwały Rady Gminy Bogdaniec nr XXI/195/2009 z dnia 24 listopada 2009 r.
• Zabytki północnej części województwa lubuskiego. Jarosław Lewczuk, Bartłomiej Skaziński (red.). Gorzów Wlkp. – Zielona Góra: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, 2004, s. 53. ISBN 83-921289-0-7.