Łuska (nabój)

Łuska naboju 5,56 × 45 mm

Łuska wyrzucona z karabinka M4 bezpośrednio po wystrzeleniu

Łuska (dawniej gilza) – część naboju służąca do umieszczenia w niej ładunku miotającego i spłonki (w nabojach zespolonych także do osadzenia w niej pocisku). Łuska dodatkowo zabezpiecza i uszczelnia komorę nabojową podczas strzału.

Wyróżnić można m.in. łuski: karabinowe, pistoletowe, rewolwerowe, do strzelb i artyleryjskie.

Łuskę wynalazł w 1812 roku Samuel Johannes Pauly, Francuz szwajcarskiego pochodzenia; miała ona papierowe ścianki i mosiężne dno. Stanowiła przełom w broni palnej, rozwiązując problemy z ładowaniem broni odtylcowej, co umożliwiło znacznie szybsze ładowanie i zwiększenie szybkostrzelności.

Według sposobu zapłonu spłonki łuski naboje dzieli się na trzy typy:

• nabój typu Lefaucheux (trzpieniowy) – wynaleziony w 1835 r. Kurek uderzał w znajdujący się z boku dna łuski pręcik, który detonował piorunian rtęci w spłonce. Dziś niestosowany;
• nabój bocznego zapłonu – ładunek inicjujący umieszczony jest wewnątrz kryzy łuski, iglica broni uderza punktowo w brzeg dna łuski. Bardzo popularny ze względu na niską cenę. Podstawowy nabój tego typu to stosowany w sporcie strzeleckim .22LR, w wielu krajach (USA, Kanada, Rosja) używany także do polowań i odstrzału małych szkodników;
• nabój centralnego zapłonu – ładunek inicjujący znajduje się w spłonce osadzonej w gnieździe w środku denka łuski. Iglica uderza więc w spłonkę umieszczoną centralnie. Dziś używany niemal we wszystkich rodzajach nabojów;

Ze względu na materiał łuski można podzielić na:

• papierowe – stosowane w XIX wiecznych karabinach iglicowych, ulegały spaleniu podczas wystrzału.
• mosiężne – najczęściej spotykane i często umożliwiające wielokrotne wykorzystanie;
• stalowe – dawniej bardzo popularne, z reguły pokryte warstwą trwałego lakieru (najczęściej koloru ciemnozielonego lub szarego), w celu zabezpieczenia przed korozją, obecnie rzadziej spotykane głównie "ze starych zapasów", jednak wciąż produkowane;
• wykonane ze stopu aluminium, a nawet z tworzyw sztucznych – wprowadzane przez niektóre wytwórnie na rynek cywilny, tańsze od mosiężnych, jednorazowe, często niskiej jakości;
• wykonane z tworzywa sztucznego z metalowym (zwykle mosiężnym) denkiem i okuciem łączącym obie części – łuski nabojów do strzelb.

W zależności od rodzaju spłonki (Boxer lub Berdan) gniazdo spłonki będzie różnie ukształtowane. Ponadto łuska ze spłonką Boxer ma jeden kanał ogniowy, a łuska ze spłonką Berdan - dwa. Do ponownego wykorzystania nadają się jedynie łuski ze spłonką typu Boxer.

Łuski mogą mieć kształt:

• prosty – popularny rodzaj w nabojach pistoletowych i rewolwerowych (np. nabój 9 mm x 18 Makarow);
• zwężający się – tył łuski ma większą średnicę niż przód, czyli łuska ma kształt lekko stożkowy (np. najpopularniejszy nabój pistoletowy – 9 mm x 19 Parabellum);
• przewężający (butelkowy) – o najbardziej skomplikowanej budowie. Łuska taka składa się z grubszego lekko stożkowego korpusu (komory), części stożkowej łączącej korpus z szyjką i wąskiej szyjki, w której osadza się pocisk. Obecnie taki kształt ma większość nabojów karabinowych i pośrednich.

Wyróżnia się łuski:

• z kryzą wystającą
• z kryzą zwykłą
• z kryzą częściowo wystającą
• z kryzą zmniejszoną
• opasane – łuska z kryzą zwykłą z dodatkowym wzmocnieniem dna

Oznaczenie kalibru naboju, np. 9 mm x 19 Parabellum, zawiera także informację o długości łuski (tu: 19 mm).

Bibliografia

• David Harding: Encyklopedia broni. Warszawa: Wydawnictwo Penta, 1995
• Firearms Fact Book. National Rifle Association of America 1993 ISBN 0-935998-55-1
• Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej(od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994, s. 114. ISBN 83-86028-01-7.