Łuskowczyk
| Rhagologus leucostigma[1] | |||
| (Salvadori, 1876) | |||
 Ilustracja w czasopiśmie „Ibis” z 1915 roku; u góry osobnik dorosły, na dole – młodociany | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | łuskowczyki | ||
| Rodzaj | Rhagologus | ||
| Gatunek | łuskowczyk | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Łuskowczyk[3] (Rhagologus leucostigma) – gatunek małego ptaka z monotypowej rodziny łuskowczyków (Rhagologidae), dawniej zaliczanego do kwiatówek (Pachycephalidae). Występuje endemicznie na Nowej Gwinei. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
Po raz pierwszy gatunek opisał Tommaso Salvadori w 1876. Holotyp pochodził z gór Arfak. Salvadori nadał mu nazwę Pachycephala leucostigma[4]. Obecnie Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza gatunek w monotypowym rodzaju Rhagologus i monotypowej rodzinie łuskowczyków (Rhagologidae)[5]. Została ona wyodrębniona z fletówek (Pachycephalidae) w 2014 (Schodde & Christidis) na podstawie odrębności gatunku pod względem morfologii, zachowania oraz DNA[6]. Holotypy R. l. novus (odłowiony 9 września 1931 na Mount Kunupi, 1500 m n.p.m.) i R. l. obscurus (odłowiony 23 października 1933, 1250 m n.p.m.) znajdują się w Amerykańskim Muzeum Historii Naturalnej[7].
Podgatunki i zasięg występowania
Tradycyjnie wyróżnia się następujące podgatunki[4]:
- R. l. leucostigma (Salvadori, 1876) – północno-zachodnia Nowa Gwinea (półwysep Ptasia Głowa)
- R. l. novus Rand, 1940 – pasma górskie Weyland i Sudirman w zachodniej części wyspy
- R. l. obscurus Rand, 1940 – góry centralnej i południowo-wschodniej Nowej Gwinei oraz półwyspu Huon
IOC uznaje takson novus za synonim R. l. leucostigma[5].
Morfologia
Długość ciała wynosi 15–16,5 cm, masa ciała 24–29 g[4]. Łuskowczyk to nierzucający się w oczy smukły ptak o brązowo-szarej kolorystyce upierzenia. Występuje dymorfizm płciowy. Samce są matowoszare lub brązowawe ze stonowanym cętkowaniem w okolicach kloaki. Samice i młode osobniki mają cynamonowy przód głowy oraz wyraźne białe kropki i pasy na brzuchu i w okolicach kloaki. Z lotek I rzędu P7 najdłuższa, P8=P6>P5[6]. Znane wymiary dla podgatunku nominatywnego: długość skrzydła u 2 samców 87 i 90 mm, u jednej samicy – 85 mm. Dla R. l. obscurus: długość skrzydła u 10 samców 82–90 mm, u 10 samic – 83–89 mm[8].
Ekologia
Łuskowczyk zamieszkuje górskie lasy, okazjonalnie także zadrzewienia wtórne; odnotowywany na wysokości 820–2550 m, zwykle ponad 1500 m n.p.m.[4] Jest to powolny, cichy ptak. Odżywia się owocami, okazjonalnie zjada również owady[6]. Pieśń to długa seria różnych dźwięków, podobna do pieśni drozdów z rodzaju Turdus[4].
Lęgi
Jeden samiec z powiększonymi jądrami, wskazującymi na aktywność rozrodczą, został odnaleziony w czerwcu[4]. Gniazda i jaja zebrane w 1973 przez rdzennych mieszkańców wyspy pod nadzorem R. Schoddego i I. J. Masona zostały odnalezione w październiku i listopadzie. Gniazdo ma kształt grubościennego kubeczka, jego powierzchnia jest nierówna. Zbudowane jest z korzeni i wąsów czepnych; wyściełane tymi samymi częściami roślin, lecz delikatniejszymi. Od zewnątrz maskują je splątane mchy oraz liściaste wątrobowce. Umieszczone jest na gałęzi 2–3 m nad ziemią. W zniesieniu znajduje się jedno jajo. Skorupka ma kształt podobny do elipsy, kolor do płowokremowego, pokrywają ją plamki koloru fioletowobrązowego do czerwonobrązowego[6].
Status
IUCN uznaje łuskowczyka za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2021). Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku, BirdLife International uznaje trend populacji za stabilny[9]. Gatunek słabo poznany, zdaje się być nieczęsty; nie odznacza się szczególnie i może zostać przeoczony[4].
Przypisy
- ↑ Rhagologus leucostigma, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ Rhagologus leucostigma, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Rhagologidae Schodde & Christidis, 2014 - łuskowczyki - False whistler (wersja: 2019-04-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-01-06].
- ↑ a b c d e f g Boles, W.: Mottled Whistler (Rhagologus leucostigma). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-12-01].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Bristlehead, butcherbirds, woodswallows, ioras, cuckooshrikes, Shriketit. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
- ↑ a b c d Schodde, R. & L. Christidis. Relicts from Tertiary Australasia: undescribed families and subfamilies of songbirds (Passeriformes) and their zoogeographic signal. „Zootaxa”. 3786, s. 501–522, 2014.
- ↑ Mare LeCroy. Type specimens of birds in the American Museum of Natural History. Part 8. Passeriformes: Pachycephalidae, Aegithalidae, Remizidae, Paridae, Sittidae, Neosittidae, Certhiidae, Rhabdornithidae, Climacteridae, Dicaeidae, Pardalotidae, and Nectariniidae. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 333, 2010.
- ↑ A. L. Rand. Results of the Archbold Expedition. No. 25 New Birds from the 1938–1939 expedition. „American Museum Novitates”. 1072, 26 czerwca 1940.
- ↑ Species factsheet: Rhagologus leucostigma. BirdLife International, 2021. [dostęp 2022-01-06]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia gatunku. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcia gatunku (samca i samicy)
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Rhagologus leucostigma (as syn. Pachycephala leucostigma), illustration by Henrik Grönvold