Łutownia

Łutownia

Łutownia w oddziale 307D we wrześniu 2017
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Lokalizacja	powiat hajnowski
Rzeka 4 rzędu
Długość	19 km
Spadek	ok. 0,95‰
Powierzchnia zlewni	120 km²
Źródło
Miejsce	Bagna Derlicz
Wysokość	167 m n.p.m.
Współrzędne	52°48′13″N 23°38′18″E/52,803611 23,638333
Ujście
Recypient	Narewka
Miejsce	Stara Białowieża (uroczysko)
Wysokość	149 m n.p.m.
Współrzędne	52°44′33″N 23°49′00″E/52,742500 23,816667
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego źródło ujście
Położenie na mapie Polski źródło ujście
Położenie na mapie województwa podlaskiego źródło ujście

Łutownia na tle rzek Puszczy Białowieskiej

Łutownia (brus. Лутоўня Łutoŭnia) – rzeka w województwie podlaskim, o długości 19,19 km. Lewy dopływ Narewki, największe dopływy: Dubinka i Krynica.

Pochodzenie nazwy

Łutownia. W dawnych źródłach określana była jako Łętownia, Lętownia, Łotownia, Łutownica, Latownica, Lutownia i Szczekotówka. „Łętownia” i „Lętownia”, to polskie określenia tej rzeki, pozostałe pochodzą z różnych dialektów ruskich. „Łętami” (polskie) określano niegdyś słabsze lasy, gaje lipowe, krzaki; po rusku „łut” oznacza lipowe łyko^[1].

Charakterystyka

Jest to typowa puszczańska rzeka. Przepływ wody zakłócany i hamowany jest przez zarastanie, zlodzenia i piętrzenia wody przez bobry. Dominują tu siedliska lasowe o mieszanym drzewostanie i wielopiętrowej strukturze. Drzewostan charakteryzuje duża produkcyjność biomas i duży zapas grubizny.

Przepływa przez centralną część Puszczy Białowieskiej i jest największym lewostronnym dopływem Narewki. Zlewnia rzeki Łutowni ma powierzchnię 120,44 km² i niemal w całości zajmuje lasy (niemal 91,7%)^[2]. Stanowi ona 21% powierzchni znajdującej się w granicach Polski Puszczy Białowieskiej. Spadek wód wynosi 0,93‰.

Łutownia wypływa z Bagien Derlicz, stanowionych przez duże połacie kompleksów torfowiskowych, w okolicach wsi Zwodzieckie i Nowosady.

W połowie swego biegu przepływa przez Rezerwat przyrody Szczekotowo, ten odcinek chroniony jest od roku 1979.

W dolnym biegu koryto rzeki osiąga około 1,5 m głębokości, a szerokość doliny dochodzi do 100 m. Wpada do Narewki po ominięciu uroczyska Stara Białowieża, 5 km poniżej Białowieży.

Łutownia, 0.5 km przed Szczekotowem (wiosna)

Łutownia w Szczekotowie (jesienią)

Łutownia w pobliżu wsi Budy (jesienią)

Stosunki wodne

W latach 1891-1892 koryto rzeki, w dolnym jej biegu, zostało wyprostowane, na skutek czego ostatnie 8,5 km rzeki stało się spławne. W 1894 roku zbudowano trzy tamy ze śluzami. Ponownej regulacji rzeki dokonano w latach 60^[3]. XX stulecia (tym razem dotyczyła ona górnego biegu rzeki). Wykopano 5-kilometrowy kanał odwadniający bagna Derlicz, w efekcie czego Łutownia szybko traciła swoją wodę i późnym latem, w górnym jej biegu, niemal co roku, ukazywało się suche dno. Zmniejszenie zasobów wodnych pogorszyło funkcjonowanie ekosystemów leśnych. Borealne brzeziny bagienne porastające Bagna Derlicz uległy szybkiej degradacji. W roku 1985 pogłębiono niektóre z rowów w północno-zachodniej części zlewiska Łutowni, jednak po roku 1975 wzrosła liczba bobrów^[4], co nieznacznie poprawiło stosunki wodne, kosztem niewielkich ubytków w drzewostanie. W roku 2001 z inicjatywy PTOP dla ratowania sytuacji zbudowano progi kamienne. Mają one na celu spowolnienie i zmniejszenie odpływu wody ze zlewni rzeki.

Zobacz też

• rzeki Polski

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Encyklopedia Puszczy Białowieskiej
• Zbiór 30 fotografii rzeki Łutownia
• E. Pierzgalski, J. Tyszka, A. Stolarek, Zmienność odpływu wody ze zlewni rzeki Łutowni (Puszcza Białowieska) w latach 1966-2000, Leśne Prace Badawcze, 2006, 1:21-36.

Literatura

• P. Bajko, Łutownia, „Czasopis”, 3/2008, s. 21-22.