Śakti

Śiwa niosący zwłoki żony na triśuli, zanim podzielone na 52 części nie zapoczątkowały powstanie centrów kultu śaktyjskiego

Śakti (dewanagari शक्टि, ang. Shakti) – małżonka Śiwy, rodzaj siły, energii, pierwiastek żeński, występuje pod czterema głównymi postaciami: Parwati, Durga, Kali i Uma. W kulturze religijnej Indii, boska para Śiwa i Śakti stanowią zasady nierozłączne i wzajemnie się równoważące, stanowiąc całość bóstwa.

Etymologia

• Sanskryckie słowo śakti wywodzone jest od rdzenia śak, odpowiadającym znaczeniu potęga, siła, bycie zdolnym do czegoś, uzdolnienie^[1]. Rdzeń ten występuje już w Rygwedzie w znaczeniach bycie potężnym lub silnym i posiadanie zdolności. W późniejszych tekstach spotyka się słowo śakti na określenie żeńskiego narządu rozrodczego^[2]. W „Jogasutrach” wyraz występuje (w złożeniach) jedynie czterokrotnie: 2.6, 2.23, 3.21, 4.34.

• Słowo „śakti” używane jest potocznie w znaczeniu natchnienia, inspiracji, charyzmy, intensywnej aktywności, witalności.

• Śakti jako bogini jest spersonifikowaną żeńską połówką Boga. W innym ujęciu jest dynamicznym aspektem Absolutu^[3].

Bogini

Najważniejsze dzieła kanoniczne śaktyzmu tyczące kultu bogini to:

• Dewibhagawatapurana
• Kaula-Dźńana-Nirmaja
• Laghu-Joga-Waszisztha
• Siddhasiddhanta-Paddhati

Mandala żeńskich form (ucieleśnień) Śakti jako małżonki boga Śiwy obejmuje dziesięć postaci wymienianych w Śiwa-Puranach: Mahā-Kālī, Tārā, Śiwā (r.ż ma długie „a” na końcu), Śzodaśī, Bhairawī, Ćinnamastā, Dhūmāwatī, Bhagalāmukhī, Mātangī, Kamalā. Oprócz tych form istnieje jeszcze kilka innych jak już wspomniane cztery główne czy pierwsza dama w postaci Satī, która zainicjowała ogniowe rytuały oczyszczenia i samoofiarowania.

Typowe modlitwy – mantry do bogini Śakti to:

• Om Śaktyai Namah! – Boskiej Potędze Chwała!
• Om Parwatyai Namah! – Boskiej Dobrotliwości Chwała!
• Om Mahā-Kālyai Namah! – Bogini Wielkiego Czasu i Śmierci Chwała!

Forma Śakti jest Śri Lalita Dewi, uznawana za najwyższą formę osobową małżonki Śiwy Kameśwary.

Ogólnie o każdej formie bogini religia hinduistyczna w każdym swym nurcie wyraża się bardzo ciepło jako o Boskiej Matce czy Mateczce, odpowiednio: Ma, Amma, Amba czy Ambika. Czczone są kobiety w roli Guru – nauczycielek i przewodniczek życia duchowego uznawane za emanacje czy wcielenia różnych form bogini, których szerzej można naliczyć kilka tysięcy, chociaż klasyfikowane są w mandalach.

Energia

Wyróżnia się wiele rodzajów Śakti jako mocy czy energii twórczej z których trzy najbardziej podstawowe to:

• Krija-Śakti, czyli żeńska moc działania, siła aktywnego życia
• Iććha-Śakti, czyli siła czy moc woli, siła postanowienia, dotrzymywanie zobowiązań
• Dźńana-Śakti, czyli moc mądrości, potęga zrozumienia i wiedzy

Śakti w odniesieniu do mistycznej energii Kundalini zwana jest Kundalini Śakti, szczególnie w tekstach tantrycznych. Tantra to odmiana religii i duchowości indyjskiej, w której kult bogini Śakti jest najsilniejszy. Jedno z imion tej dewi brzmi Bhudźangi (czyli wąż), ponieważ w najniższej ćakrze (muladharze) leży ona „skręcona wokół lingi”. „Skręcona” oznacza „w spoczynku”. Mistyczna moc kundalini, w ciele istnieje tutaj w spoczynku, a pobudzona jest odczuwana jako intensywne gorąco.

Przypisy