Śląsk Opawski

Śląsk Opawski (Śląsk karniowsko-opawski; cz. Opavské Slezsko, niem. Troppauer Schlesien) – zachodnia część Śląska Czeskiego z ośrodkiem w Opawie, historycznie w większości w granicach Górnego Śląska poza południowym skrawkiem biskupiego księstwa nyskiego (w przybliżeniu powiat Jesionik).

Historia

Tereny te zamieszkiwało we wczesnym średniowieczu śląskie plemię Golęszyców, których zdaniem historyków centralny gród był w miejscu dzisiejszych Holasovic, jednak brak dowodów archeologicznych czyni wspomnianą lokalizację wątpliwą[1]. W wiekach X-XII obszar tego plemienia stanowiły przedmiot ciągłych wojen polsko-czeskich. W wyniku pokoju kłodzkiego kończącego pięcioletnią wojnę (1132–1137) Bolesława Krzywoustego z Sobiesławem I, większość Śląska pozostała przy Polsce, zaś ziemia kłodzka i opawska przypadły Czechom i w początkowym okresie istnienia osady Opawa była częścią Margrabstwa Moraw i diecezji ołomunieckiej (do którego większa część regionu należała aż do 1978).

W 1201 wzmiankowana jest provincia Golassizch[2].

W 1269 król Czech, Przemysł Ottokar II, osadził na tronie utworzonego księstwa opawskiego swego syna z pozamałżeńskiego związku, Mikołaja I, który dał początek śląskiej linii Przemyślidów rządzącej księstwami opawskim, za którego początek uważa się często jednak dopiero 1318 rok[3] (do 1456), karniowskim (do 1474), a potem także raciborskim (do 1521) i integracji regionu z Górnym Śląskiem, za którego część zaczęto uważać od końca XV wieku, w dobie integracji administracyjnej przeprowadzonej przez króla węgierskiego Macieja Korwina. Proces ten nie zakończył się jednoznacznie przez jeszcze przez kilkaset lat.

Północna, znajdująca się w Jesionikach część, znajdowała się w obrębie kościelnego księstwa nyskiego i diecezji wrocławskiej, będącego własnością biskupów wrocławskich (w Javorníku znajduje się dawna letnia siedziba biskupia).

W czasie panowania dynastii Jagiellonów na tronie czeskim namiestnikiem księstwa opawskiego w latach 1501–1506 był przyszły król polski Zygmunt I Stary. W 1515 roku w dożywotnie władanie księstwo objął Kazimierz II, książę cieszyński z dynastii Piastów.

Po wojnach śląskich (1740–1763), Śląsk opawsko-karniowski (bez obszaru dystryktu kietrzańskiego) wraz ze Śląskiem Cieszyńskim stały się jedynymi śląskimi terenami pozostałymi w granicach państwa Habsburgów. Tereny te posiadały szeroką autonomię, jej specyfikę urozmaicały również wciąż istniejące morawskie enklawy na Śląsku. Śląsk opawski zwany był wówczas Śląskiem zachodnim (niem. Westschlesien) i wraz ze Śląskiem wschodnim (niem. Ostschlesien) – czyli Księstwem Cieszyńskim tworzył w nomenklaturze habsburskiej Księstwo Dolnego i Górnego Śląska z centrum w Opawie.

Przez długi czas w Javorníku znajdującym się w podzielonym granicą prusko-habsburską księstwie biskupim rezydowali biskupi wrocławscy – którzy nie byli mile widziani na wrocławskim Ostrowie Tumskim ze względu na konflikty z władzami pruskimi.

W 1918 roku po upadku imperium Habsburgów całość tych ziem znalazła się w Czechosłowacji. Także należący wcześniej do Cesarstwa Niemiec, a zamieszkany częściowo przez ludność morawską kraik hulczyński (południowa część powiatu raciborskiego) między Opawą, Ostrawą i Boguminem, został przekazany Czechosłowacji.

Jednak w większości Śląsk Opawski zamieszkiwali – zwłaszcza pogórskie obszary Jesioników w północnej części z głównym ośrodkiem w KarniowieNiemcy sudeccy, będący potomkami osadzanych w średniowieczu na całym południu Śląska niemieckich kolonistów z Turyngii i Frankonii. Ludność czeska posługująca się gwarami laskimi zamieszkiwała głównie kotlinę wokół miasta Opawy, obszar najdogodniejszy rolniczo i najstarszego osadnictwa.

Pod koniec międzywojnia stało się to pretekstem do hitlerowskich nacisków na Czechosłowację. W 1938 wraz z innymi ziemiami pogranicza czesko-niemieckiego i austriackiego Śląsk opawski został przekazany III Rzeszy na mocy układu monachijskiego i stał się częścią Kraju Sudetów. Po II wojnie światowej niemal wszyscy Niemcy zostali przymusowo wysiedleni. W 1978 powstała diecezja ostrawsko-opawska, kończąc wielowiekowy okres przynależności regionu do diecezji ołomunieckiej i wrocławskiej.

To właśnie ze względu na Śląsk Opawski (i część Cieszyńskiego) w herbie Czech można zobaczyć czarnego śląskiego orła na złotym tle.

Przypisy

  1. Rudolf Žáček: Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu. Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, 2011, s. 98. ISBN 978-83-60470-41-1.
  2. 1 7 Vznik moravských provincií, s. 22.
  3. Marek Starý, Ducatus, nebo Terra? (Na okraj 700. výročí vzniku Opavského vévodství), 2019 (cz).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Upper Silesia arms.png
Historical coat of arms of Upper Silesia (Oberschlesien). The region is now in Poland and there exists the voivodship of Silesia, but it has different borders.
Austria-Hungary map-pl.svg
Austro–Węgry:
Cesarstwo Austrii (Przedlitawia): 1. Czechy, 2. Bukowina, 3. Karyntia, 4. Kraina, 5. Dalmacja, 6. Galicja i Lodomeria, 7. Pobrzeże, 8. Austria przed Anizą, 9. Morawy, 10. Salzburg, 11. Śląsk Austriacki, 12. Styria, 13. Tyrol, 14. Austria za Anizą, 15. Vorarlberg;
Królestwo Węgier (Zalitawia): 16. Węgry, 17. Chorwacja;
Bośnia: 18. Bośnia i Hercegowina