Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej

Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej
Śląski Okręg Straży Granicznej
Historia
Państwo II Rzeczpospolita
Sformowanie1928
Rozformowanie1939
Tradycje
RodowódŚląski Inspektorat Okręgowy Straży Celnej
Organizacja
DyslokacjaMyślenice do 1929
Katowice
FormacjaStraż Graniczna
PodległośćKomendant Główny SG
Oficerowie polskiej i rumuńskiej Straży Granicznej w Śląskim Inspektoracie Okręgowym
Straż Graniczna w 1930.jpg

Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Formowanie i zmiany organizacyjne

20 czerwca 1927 roku prezes Rady Ministrów Józef Piłsudski delegował na stanowisko naczelnego inspektora Straży Celnej płk. Stefana Pasławskiego z zadaniem gruntownej rekonstrukcji tego organu[1]. Jesienią 1927 dokonano nowego podziału terytorialnego, a minister spraw wojskowych skierował do dyspozycji komendanta SC oficerów przewidzianych do obsadzenia nowo utworzonych stanowisk inspektorów okręgowych. Utworzono pięć nowych inspektoratów okręgowych, w tym między innymi Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Celnej, z którego w prostej linii wywodzi się Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej. Kierownikiem inspektoratu mianowano mjr. Wacława Budrewicza, a siedzibą inspektoratu były Katowice[2]. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[3]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawach organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski zatwierdził dyslokację, granice i strukturę inspektoratu okręgowego[4].

Rozkazem nr 2 z 8 września 1938 roku w sprawie terminologii odnośnie władz i jednostek organizacyjnych formacji, dowódca Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski nakazał zmienić nazwę Śląskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej na Śląski Okręg Straży Granicznej, dotychczasowy inspektorat okręgowy przemianował na komendę okręgu i wprowadził tytuł komendanta okręgu w miejsce dotychczasowego kierownika [5].

Rozkazem nr 3 z 8 września 1938 roku w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski, działając na podstawie upoważnienia Ministra Skarbu z 14 października 1938 roku zarządził utworzenie placówki II linii „Bielsko” o etacie 13 szeregowych[6]. Rozkazem nr 12 z 14 lipca 1939 roku w sprawie reorganizacji placówek II linii i posterunków wywiadowczych oraz obsady personalnej, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przemianował posterunek SG „Będzin” i „Zawiercie” na placówki II linii[7]. Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma wydzielił Obwód Straży Granicznej „Cieszyn” ze Ślaskiego Okręgu Straży Granicznej i przydzielił go do Zachodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej[8].

Służba graniczna

Śląski Inspektorat Okręgowy SG do dnia 30 stycznia 1930 roku oddał Wlkp. Insp. SG pododcinek granicy podlegający komisariatowi „Panki”[9].

Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 roku w sprawach reorganizacji jednostek [...], komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił rozgraniczenie odcinków: Śląskiego i Zachodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej (Komisariat Jabłonków I Komisariat Istebna) - od kamienia kol. nr 5/6 przy torze kolejowym Jabłonków Mosty, następnie mostem kolejowym na potoku Czarne, dalej potokiem tym na północ do wzgórza c. 572,3 i c. 464 przez wzgórze Kiczory-Stożej, Soszów, Wielką Czantorię[10].

Charakterystyka inspektoratu

Obszar inspektoratu dzielono ze względu na specyfikę służby na Śląsk „zielony” i Śląsk „czarny”. Zielony Śląsk w okolicach Pszczyny, Rybnika i Lublińca charakteryzował się dużą liczna pagórków, lasów i parków. Czarny Śląsk to tereny gęsto zamieszkałe, skupiska miejskie, fabryki, huty i kopalnie. Inspektorat ochraniał też granicę z Czechosłowacją na Śląsku Cieszyńskim z licznymi wzniesieniami i infrastrukturą turystyczną. Osobnym problemem było miasto Cieszyn przecięte linią graniczną na dwie części: polską i czeską. Odcinek granicy ochraniany przez Inspektorat Ślaski uznawano za najtrudniejszy. Obsługiwano 39 dróg celnych, 35 punktów przepustkowych i 133 drogi gospodarcze. W ciągu dnia przekraczało granicę około 54 000 osób. W ciągu 1931 roku wydano 369 298 kart cyrkulacyjnych, 21 000 przepustek jednorazowych, 26 000 przepustek stałych i 306 przepustek gospodarczych[11]. Na terenie województwa śląskiego indywidualne grunty rolne przecięte były granicą w 353 przypadkach. Największy przemyt odnotowywano na starej granicy rosyjsko–niemieckiej w powiecie częstochowskim i będzińskim. W południowej części województwa śląskiego najbardziej zagrożony przemytem odcinek to dawna granica niemiecko–austriacka w południowo–zachodniej części powiatu rybnickiego[12].

Sąsiednie inspektoraty

Struktura organizacyjna

Organizacja inspektoratu w 1928[13]:

Kierownicy/komendanci inspektoratu

stopieńimię i nazwiskookres pełnienia służbykolejne stanowisko
inspektorWacław Budrewicz[14]1927 – IX 1928do 9 pp[15]
inspektorWacław Szpilczyński[14][16]1928– 19 X 1938[17]komendant POSG
inspektorKarol Bacz[14]19 X 1938[16][17] – IX 1939

Przypisy

  1. ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
  2. ↑ Kula 1994 ↓, s. 41.
  3. ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
  4. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 24.
  5. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 125.
  6. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 130.
  7. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 173.
  8. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 180.
  9. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 69.
  10. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 136.
  11. ↑ Jednodniówka SG 1933 ↓, s. 45.
  12. ↑ Jednodniówka SG 1933 ↓, s. 46.
  13. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 13.
  14. ↑ a b c Gulczyński 2011 ↓, wstęp.
  15. ↑ Kronika komisariatu „Lipiny” ↓, s. 5.
  16. ↑ a b Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 28.
  17. ↑ a b Rozkazy KG SG ↓, s. 1938/51.

Bibliografia

  • Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
  • Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
  • Zbigniew Gulczyński, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
  • Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
  • Straż Graniczna 1928–1933 w V rocznicę objęcia służby na granicach Rzeczypospolitej. Replint, Warszawa: Stowarzyszenie Weteranów Polskich Formacji Granicznych, 2011.
Straż Graniczna (1928–1939)
Inspektoraty okręgowe
od 1938 okręgi SG
Inspektoraty graniczne
od 1938 obwody SG
Obwody SG
powstałe po 1938
Komisariaty SG
Placówki I linii
Placówki II linii

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Straż Graniczna w 1930.jpg
Rozmieszczenie Straży Granicznej w 1930 roku
Oficerowie polskiej i rumuńskiej Straży Granicznej w Śląskim Inspektoracie Okr NAC 1-G-6372.jpg
Oficerowie polskiej i rumuńskiej Straży Granicznej w Śląskim Inspektoracie Okręgowym; 1929 r. Widoczni m.in.: inspektor Wacław Spilczyński (1), mjr Jean Teodorescu (2), kpt. Jean Constantin (3). Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-G-6372