Śląski Instytut Naukowy

Budynek byłego Śląskiego Instytutu Naukowego przy ul. Granicznej 32 (rozebrany w 2022)

Śląski Instytut Naukowy im. Jacka Koraszewskiego (skrót: ŚIN) – polski instytut naukowo-badawczy istniejący w latach 1957–1992 w Katowicach. Placówka została założona w 1957 jako organ Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach przy wsparciu Jerzego Ziętka. Zajmowała się badaniem historii, folklorystyki, kultury oraz zjawisk społecznych i ekonomicznych głównie wschodniej części Górnego Śląska, jak również ich popularyzacją. Od 1971 podlegała merytorycznie Polskiej Akademii Nauk. Swą działalnością nawiązywała do istniejącego w latach 1934–1939 oraz 1945–1949 Instytutu Śląskiego w Katowicach. Decyzją wojewody katowickiego Wojciecha Czecha Śląski Instytut Naukowy zakończył swoją działalność 31 grudnia 1992.

W latach 1957–1976 Instytut zajmował kilka pomieszczeń w starym gmachu Biblioteki Śląskiej w Katowicach przy ul. Francuskiej 12, skąd przeprowadził się do własnej siedziby przy ul. Granicznej 32 w Katowicach. Budynek ten wyburzono w 2022.

Bliźniaczą placówką naukowo-badawczą ŚIN był istniejący do dziś Instytut Śląski w Opolu.

Dyrektorzy Instytutu

• Jacek Koraszewski (1957–1966)
• Kazimierz Popiołek (1966–1968)
• Henryk Rechowicz (1968–1972)
• Jan Kantyka (1972–1977)
• Jerzy Siemianowicz (1977–1979)
• Bohdan Jałowiecki (1979–1981)
• Jerzy Pietrucha (1981–1982)
• Zdzisław Gorczyca (1982–1987)
• Lucyna Frąckiewicz (1987–1988, p.o. dyrektora)
• Jacek Wódz (1988–1990)
• Łucja Ginko (1990–1992, dyrektor komisaryczny)

Pracownicy

Wydawnictwa ŚIN

Wydawnictwa ciągłe i serie wydawnicze (pełny wykaz)^[1]

• „Zaranie Śląskie”, kwartalnik (ISSN 0044-183X), rok XX–LIII (1957–1990),
• „Pamiętnik Cieszyński” (ISSN 0137-558X), tom 1–2 (1961–1972),
• „Studia i Materiały z Dziejów Śląska” (ISSN 0081-6639), tom III–20 (1960–1991),
• „Śląskie Studia Historyczne” (ISSN 0137-5180), tom 1–3 (1975–1977),
• „Studia i Materiały z Dziejów Województwa Katowickiego w Polsce Ludowej” (ISSN 0585-5284), tom 1–9 (1966–1975), [ciąg dalszy:] „Studia i Materiały z Dziejów Polski Ludowej” (ISSN 0137-351X), tom 10–12 (1976–1978),
• „Studia nad Ekonomiką Regionu” (ISSN 0208-936X), numer 1–18 (1971–1988),
• „Górnośląskie Studia Socjologiczne” (ISSN 0072-5013), tom 1–21 (1963–1989),
• „Bibliografia Śląska” (ISSN 0523-1930), [za rok] 1960–1980 (1963–1991), wydawana wspólnie z Biblioteką Śląską,
• „Zeszyty Naukowe. Śląski Instytut Naukowy”, 1–71 (1968–1976),
• „Biuletyn Niemcoznawczy. Materiały i informacje”, numer 1–10 (1957–1962),
• „Kwestie Społeczne Regionu Wysoko Uprzemysłowionego”, 1 (1989),
• „Biuletyn. Śląski Instytut Naukowy”, numer 1–89 (1957–1968), w tym numer 1–10 (1957–1959) – seria Życie Naukowe i Kulturalne,
• „Biuletyn Śląskiego Instytutu Naukowego. Serwis Informacyjny” (1961–1970/1971), [ciąg dalszy:] „Serwis Informacyjny. Śląski Instytut Naukowy” (1970/1971–1974),
• Zagłębie Dąbrowskie w Dokumentach Literackich, tom 1–3 (1972–1978),
• Silesiana, 30 tomów (1983–1992),
• Biblioteczka Wiedzy o Śląsku, 28 tomów (1958–1968), obejmowała 8 tomów poza seriami oraz 20 wydanych w 8 seriach:
  • Seria Archeologiczna 1–4,
  • Seria Etnograficzna 1–3,
  • Seria Historyczna 1–8,
  • Seria Literatura Ludowa 1,
  • Seria Monografie miast, osiedli i wsi Śląska 1,
  • Seria Plastyka 1,
  • Seria Przyrodnicza 1,
  • Seria Rolnicza 1,
• Śląskie Epizody Historyczne, 30 tomów (1983–1989),
• Nieznane Piękno Sztuki Śląskiej, 2 tomy (1987),
• Biuletyn. Zespół ds. Badań Wydarzeń w dn. 16.12.1981 r. i następnych w Kopalni „Wujek”, numer 1 (1990),
• Górnośląski System Informacji o Terenie, część 1–3 (1992).

Pozostałe wydawnictwa (wybrane)^[1]

Monografie miast i powiatów

• Alfons Mrowiec, Z dziejów Ziemi Rybnicko-Wodzisławskiej w latach 1918–1939. Stosunki społeczno-polityczne (1966)
• Ludność i stosunki społeczne w konurbacji górnośląskiej (Bytom, Chorzów, Gliwice, Zabrze) (1969)
• Z badań nad Rybnickim Okręgiem Węglowym (1975)
• Henryk Rechowicz, Komunistyczny samorząd Czeladzi (1976)
• Eugeniusz Kopeć, Szkice z przeszłości Czechowic-Dziedzic (1977)
• Szkice z dziejów Żarek (1984)
• Jan Kantyka, Longin Rosikoń, Sławków w latach okupacji hitlerowskiej 1939–1945 (1984)
• Rybnik. Zarys dziejów miasta od czasów najdawniejszych do 1980 roku (1986)
• Łaziska Górne. Siedem wieków historii (1986)
• Wojciech Błasiak, Marek St. Szczepański, Jacek Wódz, Szczyrk – miasto w sytuacji inwazji turystycznej (socjologiczne studium układu lokalnego) (1990)

Monografie zakładów przemysłowych

• Andrzej Karp, Stosunek do pracy i zawodu inżynierów kopalni „Siemianowice” (1969)
• Jerzy Jaros, Jerzy Sito, 100 lat Zakładów Urządzeń Technicznych Elewator (1971)
• Jan Kantyka, Alojzy Targ, Mikołów. Zarys rozwoju miasta (1972)
• Kopalnia „Generał Zawadzki” (w Dąbrowie Górniczej). Dzieje zakładu i załogi (1974)
• Kopalnia Sosnowiec. Dzieje zakładu i załogi (1876–1976) (1976)
• Lech Szaraniec, Załoga koncernu Hohenlohe i jej walka klasowa w latach 1905–1939 (1976)
• Huta Ferrum. Dzieje zakładu i załogi 1874–1976 (1977)
• Jan Kantyka, Andrzej Stępniak, Kopalnia Bolesław Śmiały na tle rozwoju górnictwa węglowego w rejonie Łazisk 1779–1979 (1979)
• Huta Florian, Dzieje zakładu i załogi 1828–1978 (1980)
• Longin Rosikoń, Huta Szkła Gospodarczego „Zawiercie” 1884–1984 (1985)
• Helena Witecka, Kopalnia Węgla Kamiennego Rozbark, Zarys dziejów 1824–1984 (1985)
• Leszek Cichy, Bernard Gałuszka, Kopalnia „Wieczorek” (1826–1985) (1985)
• Jerzy Jaros, Henryk Sekuła, Kopalnia „Staszic” 1964–1984 (1985)
• Jerzy Jaros i in., Kopalnia „Generał Zawadzki” (1785–1985) (1985)
• Huta Florian 1828–1988. Dzieje zakładu i załogi (1988)
• Marian Dyba, Urszula Warczok, Z dziejów kopalni „Dębieńsko” (1988)
• Andrzej Stępniak, Elektrownia Łaziska 1917–1988. Dzieje zakładu i załogi (1989)
• Huta „Pokój”. Dzieje zakładu i załogi 1840–1990 (1989)

Inne

• Badania nad osiedlami górniczymi (1963)

• Alfred Zaręba, Atlas językowy Śląska, t. 1–7 (1969–1989)

• Mirosław Fazan, Witold Nawrocki, Katowickie środowisko literackie w latach 1945–1967 (1969)

• Atlas województwa katowickiego (1971)
• Marek Gedl, Bolesław Ginter, Kazimierz Godłowski, Pradzieje i wczesne średniowiecze dorzecza Liswarty, cz. 1–2 (1970–1971)
• Janina Molenda, Szkolnictwo w rejencji katowickiej w latach okupacji hitlerowskiej. Przyczynek do polityki narodowościowej okupanta (1976)
• Franciszek Biały, Niemieckie ochotnicze formacje zbrojne na Śląsku 1918–1923 (1976)
• Śląski słownik biograficzny, t. 1–3 (1977–1981)
• Franciszek Serafin, Wieś śląska w latach międzywojennych 1922–1939 (1977)
• Mirosław Fazan, Jan Kantyka, Serca, myśli, czyny – ludowej ojczyźnie. Szkice z dziejów ruchu młodzieżowego w województwie katowickim (1978)
• O wolność, demokrację, socjalizm (odczyt) [1–13] (1978)
• Jan Walczak, Polska i niemiecka socjaldemokracja na Górnym Śląsku i w Cieszyńskiem po przewrocie majowym 1926–1939 (1980)
• 60-lecie powstań śląskich. Odczyty [1–12] (1981)
• Władysław Zieliński, Polska Partia Socjalistyczna zaboru pruskiego 1890/1893–1914 (1983)
• Morcinek do Dziewczyny ze Wschodniej Ballady. Listy Gustawa Morcinka do Janiny Gardzielewskiej (1983)
• Władysław Jacek Żywot, Dwadzieścia sezonów teatru sosnowieckiego 1919–1939 (1984)
• Wojciecha Korfantego „Marzenia i zdarzenia” (1984)
• Jerzy Jaros, Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich, wyd. 2 popr. i zaktualiz. (1984)
• Podania i opowieści z Zagłębia Dąbrowskiego. Sto lat temu i dzisiaj, zebrali i oprac. Marianna i Dionizjusz Czubałowie (1984)
• Halina Gerlich, Narodziny, zaślubiny, śmierć : zwyczaje i obrzędy w katowickich rodzinach górniczych (1984)
• Jan Pietrzykowski, Cień swastyki nad Jasną Górą. Częstochowa w okresie hitlerowskiej okupacji 1939–1945 (1985)
• Gustawa Morcinka „Listów spod morwy” ciąg dalszy. Listy Gustawa Morcinka do Władysławy Ostrowskiej (1985)
• Józef Pieter, Czasy i ludzie (1986)
• Jan Kantyka, Upamiętnione miejsca walk o społeczne i narodowe wyzwolenie w województwie katowickim, wyd. 2 (1986)
• Ewa Chojecka, Architektura i urbanistyka Bielsko-Białej 1855–1939 (1987)
• Wanda Mrozek, Górnośląska rodzina robotnicza w procesie przeobrażeń (1987)
• Alfred Zaręba, Szkice z dialektologii śląskiej (1988)
• Górniczy stan w wierzeniach, obrzędach, humorze i pieśniach, pod. red. Doroty Simonides (1988)
• Jan Walczak, Komunistyczna Partia Polski na Górnym Śląsku i w Cieszyńskiem (1922–1938) (1989)
• Jak starka swego Zeflika na powstanie wysłała. Ludowe opowieści powstańcze, oprac. Janina Hajduk-Nijakowska i Teresa Smolińska (1989)
• Michała Grażyńskiego „Walka o Śląsk” (1989)
• Dzieje górniczego ruchu zawodowego w Polsce, t. 3: 1945–1987 (1990)
• Ks. Jan A. Ficek i Piekary Śląskie w XIX wieku. Działalność religijno-społeczna ks. Jana A. Ficka i rola Piekar jako centrum katolicyzmu społecznego na Górnym Śląsku w XIX wieku (1992)
• Akta miejskie Tarnowskich Gór od końca XVI wieku do roku 1740, oprac. Alina Kowalska (1993)

Zobacz też

• Instytut Śląski w Katowicach
• Instytut Śląski w Opolu

Przypisy

Bibliografia

• Maciej Fic, Między nauką a propagandą. Śląski Instytut Naukowy im. Jacka Koraszewskiego w Katowicach (1957–1992), Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014, ss. 548, ISBN 978-83-8012-110-2 („Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, ISSN 0208-6336, nr 3202)
• Maciej Fic, 35 lat badań humanistycznych na Górnym Śląsku. Śląski Instytut Naukowy im. Jacka Koraszewskiego w Katowicach (1957–1992), „Zaranie Śląskie. Seria Druga”, R. 1, nr 1, Katowice 2015, s. 51–70, ISSN 0044-183X
• Wydawnictwa Śląskiego Instytutu Naukowego w zbiorach Biblioteki Śląskiej w Katowicach
• Wydawnictwa Śląskiego Instytutu Naukowego w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie