Ślinianka człowieka
Ślinianka lub gruczoł ślinowy – merokrynowy gruczoł wydzielania zewnętrznego (egzokrynowy), wytwarzający ślinę. Elementami wydzielniczymi dużych gruczołów ślinowych są cewki i pęcherzyki. Na przewody wyprowadzające składają się: przewody śródzrazikowe (in. wewnątrzzrazikowe: wstawki i przewody prążkowane), przewody międzyzrazikowe oraz przewody wyprowadzające (p. główne).
Podział gruczołów ślinowych
Duże gruczoły ślinowe Są to parzyste gruczoły, których przewody wyprowadzające kończą się w jamie ustnej
- ślinianki przyuszne (łac. glandula parotis) będące gruczołami produkującymi wydzielinę surowiczą. Budują je pęcherzyki, wstawki i po jednym wyraźnym przewodzie prążkowanym.
- ślinianki podżuchwowe (łac. glandula submandibularis) są mniejszymi gruczołami wydzielającymi ślinę. Gruczoły te produkują wydzielinę surowiczo-śluzową. W 85% zbudowane są z pęcherzyków produkujących substancję surowiczą i 15% z cewek produkujących substancję śluzową.
- ślinianki podjęzykowe (łac. glandula sublingualis) będące śliniankami śluzowo-surowiczymi. Budują je cewki, brak jest wstawek i przewodów prążkowanych.
Małe gruczoły ślinowe (gruczoły jamy ustnej) - występują w formie licznych grudek rozsianych w błonie śluzowej. Nie posiadają przewodów wyprowadzających:
- produkujące ślinę typu śluzowego (gruczoły śluzowe, zawierające tylko komórki śluzowe, wytwarzające prawie wyłącznie śluz[1]):
- będące gruczołami surowiczymi gruczoły językowe tylne Ebnera (gruczoły surowicze, zbudowane jedynie z komórek surowiczych, wytwarzających ślinę wodnistą z zawartością białka[1])
- w pobliżu brodawek okolonych[2],
- produkujące ślinę surowiczo-śluzową (gruczoły mieszane wytwarzające ślinę, której skład zależy od stosunku ilościowego obu wyżej wymienionych rodzajów komórek gruczołowych[1]):
- gruczoły wargowe (łac. glandulae labiales) – położone i wyczuwalne jako małe grudki pod błoną śluzową[2],
- gruczoły policzkowe (łac. glandulae buccales) – leżą między błoną śluzową a mięśniem policzkowym, w tym mięśniu lub między nim a skórą[2],
- gruczoły trzonowe (łac. glandulae molares) – grupa 4-5 gruczołów (wyodrębnionych spośród gruczołów policzkowych) położonych na poziomie zębów trzonowych[2],
- gruczoły przednie języka (łac. glandulae linguales anteriores, glandulae Blandini-Nuhni) – na brzusznej stronie końca języka (obustronnie po jednym) uchodzące kilkoma przewodami w okolicy wędzidełka języka[2],
Unerwienie
Ślinianka przyuszna unerwiona jest przywspółczulnie (wydzielniczo) przez zwój uszny (włókna od nerwu skalistego mniejszego)[3]. Jest przebita przez splot przyuszniczy nerwu twarzowego, ale nie otrzymuje od niego unerwienia. Ślinianki podżuchowowa i podjęzykowa przywspółczulnie unerwione są przez zwój podżuchwowy związany z nerwem językowym.
Patologia ślinianek
Kamica ślinianek
Sialoza
Jest stanem charakteryzującym się niezapalnym i nienowotworowym obustronnym powiększeniem ślinianki przyusznej o nieznanej etiologii. W obrazie mikroskopowym występuje przerost komórek surowiczych i zanik przewodów prążkowanych.
Zmiany związane z wiekiem
Z wiekiem w wielu narządach pojawiają się zmiany związane ze starzeniem się komórek, tkanek i narządów. W śliniance podżuchwowej i przyusznej oraz małych gruczołach wargi dolnej może pojawić się zanik włóknisto-tłuszczakowaty. Mogą również powstawać komórki onkocytarne.
Martwiejąca metaplazja ślinianek
Jest to choroba o nieznanej przyczynie, pojawiająca się nagle, najczęściej w średnim wieku.
Zmiana ma postać kraterowatego owrzodzenia o średnicy 2-3cm, bez uniesionych brzegów, wypełnionego włóknikiem i ziarniną. Lokalizuje się na granicy między podniebieniem miękkim a twardym, rzadko obejmuje język, jamę nosową czy duże ślinianki.
W badaniu mikroskopowym widać zachowaną architekturę zrazika, zachowane granice komórkowe, komórki jasne, zasadochłonne, bez jąder komórkowych. Występuje martwica niedokrwienna nabłonka, tkanki łącznej błony śluzowej i małych gruczołów ślinowych, w miejscu martwicy pojawiają się histiocyty. Można zauważyć również zastój śluzu. Pod ziarniną obecna jest martwica skrzepowa odcinków wydzielniczych zrazików. Przewody wyprowadzające ulegają metaplazji płaskonabłonkowej.
Zmiana ulega samowygojeniu po około 8 tygodniach.
Nowotwory ślinianek
Przypisy
- ↑ a b c Władysław Traczyk: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 2004, s. 744. ISBN 83-200-3020-X.
- ↑ a b c d e f Wiesław Łasiński: Anatomia głowy dla stomatologów. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1993, s. 91, 94, 103, 108. ISBN 83-200-1686-X.
- ↑ Hans-Georg Boenninghaus, Otolaryngologia, 1997.
Bibliografia
- Wiesław Łasiński: Anatomia głowy dla stomatologów. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1993. ISBN 83-200-1686-X.
Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.
| ||||||||
Media użyte na tej stronie
The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.
Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.1 is Parotid gland, 2 is Submandibular gland, 3 is Sublingual gland
Star of life, blue version. Represents the Rod of Asclepius, with a snake around it, on a 6-branch star shaped as the cross of 3 thick 3:1 rectangles.
Design:
The logo is basically unicolor, most often a slate or medium blue, but this design uses a slightly lighter shade of blue for the outer outline of the cross, and the outlines of the rod and of the snake. The background is transparent (but the star includes a small inner plain white outline). This makes this image usable and visible on any background, including blue. The light shade of color for the outlines makes the form more visible at smaller resolutions, so that the image can easily be used as an icon.
This SVG file was manually created to specify alignments, to use only integers at the core 192x192 size, to get smooth curves on connection points (without any angle), to make a perfect logo centered in a exact square, to use a more precise geometry for the star and to use slate blue color with slightly lighter outlines on the cross, the rod and snake.
Finally, the SVG file is clean and contains no unnecessary XML elements or attributes, CSS styles or transforms that are usually added silently by common SVG editors (like Sodipodi or Inkscape) and that just pollute the final document, so it just needs the core SVG elements for the rendering. This is why its file size is so small.