Ślinianka podżuchwowa

Twarzoczaszka – widok z boku. Ślinianka podżuchwowa oznaczona jako Submaxillary gland. Widoczny także przewód Whartona (Submaxillary duct).

Ślinianka podżuchwowa (łac. glandula submandibularis) – gruczoł zewnątrzwydzielniczy, wydzielający ślinę, u człowieka składający się z dwóch większych i 5-20 mniejszych gruczołów, które leżą oddzielnie i w pobliżu gruczołów większych. Jest znacznie mniejsza od ślinianki przyusznej. Jej waga waha się od 10-15 g. Leży w przestrzeni podżuchwowej. Jest znacznie twardsza od ślinianki przyusznej i jest wyczuwalna podczas palpacji szyi.

W anatomii zwierząt używa się też terminu ślinianka żuchwowa^[1].

Topografia

Ślinianka leży w przestrzeni podżuchowej w trójkącie ograniczonym od góry przez gałąź żuchwy a z boków przez oba brzuśce mięśnia dwubrzuścowego. Pokryta jest blaszką powierzchowną powięzi szyi oraz mięśniem szerokim szyi. Powierzchnia górno-boczna dochodzi do wewnętrznej, dolnej powierzchni trzonu żuchwy poniżej kresy żuchwowo-gnykowej. Na żuchwie ślinianka tworzy wycisk zwany dołkiem podżuchwowym (łac. fovea submandibularis). Powierzchnia przyśrodkowa gruczołu leży na mięśniu żuchwowo-gnykowym a jego część górna wyrostek górny ślinianki podżuchwowej (łac. processus superior glandulae submandibularis) wsuwa się między mięsień żuchwowo-gnykowy a mięsień gnykowo-językowy wchodząc do okolicy podjęzykowej. Przylega ona w tej części do brzegu tylnego ślinianki podjęzykowej. Torebka gruczołu utworzona jest przez obie warstwy (zewnętrzną i wewnętrzną) blaszki powierzchownej powięzi szyi. Czasami ślinianka podżuchwowowa może pokrywać brzusiec tylny mięśnia dwubrzuścowego i dalej dochodzić do dolnego bieguna ślinianki przyusznej, z którym niekiedy się łączy.

Przewód Whartona

Budowa histologiczna ślinianki podżuchwowej. Po stronie lewej widoczne barwiące się ciemniej komórki gruczołowe surowicze wydzielające rzadką ślinę, po stronie prawej jasno wybarwione komórki śluzowe wydzielające lepką i gęstą ślinę.

Przewód wyprowadzający ślinianki przewód Whartona (łac. ductus submandibularis Whartoni) wychodzi z tylno-przyśrodkowej powierzchni gruczołu. Biegnie on następnie dookoła tylnego brzegu mięśnia żuchwowo-gnykowego, kieruje się ku przodowi i do przyśrodka leżąc na mięśniu gnykowo-językowym i po drodze krzyżując nerw językowy, na co szczególnie trzeba zwrócić uwagę podczas resekcji gruczołu. Biegnąc w kierunku dna jamy ustnej przebiega przyśrodkowo od ślinianki podjęzykowej. Przewód Whartona uchodzi rzadko samodzielnie, najczęściej wraz z przewodem większym ślinianki podjęzykowej na mięsku podjęzykowym w dnie jamy ustnej.

Badanie ślinianki podżuchwowej

Należy do badania laryngologicznego. Badaniem palpacyjnym ślinianka podżuchwowa jest wyczuwalna w górno-bocznej części szyi, obustronnie pod żuchwą. Może być ona także dostępna badaniu od strony jamy ustnej palcem, który wkładamy między język a żuchwę, kierując go w kierunku kąta żuchwy; drugą rękę kładziemy na powierzchni szyi uciskając skórę od dołu.

Unaczynienie i unerwienie ślinianki podżuchwowej

Tętnice

• tętnica twarzowa
• tętnica językowa

Żyły odprowadzające krew z gruczołu odpowiadają jednoimiennym tętnicom.

Naczynia chłonne

Węzły podżuchwowe leżą na torebce i wewnątrz niej. Węzły leżące na torebce zwykle ulegają powiększeniu podczas chorób warg, policzków czy zębów. Do węzłów chłonnych podżuchwowych odpływa także chłonka z dna jamy ustnej i z języka co jest szczególnie ważne ze względu na możliwość występowania przerzutów do tych węzłów podczas chorób nowotworowych głowy i szyi. Z węzłów chłonnych podżuchwowych chłonka odpływa do węzłów chłonnych szyjnych głębokich.

Nerwy

• współczulne - (wydzielanie niewielkiej ilości gęstej śliny, kleistej): splot tętniczy twarzowy
• przywspółczulne - (obfite wydzielanie płynnej i rzadkiej śliny z przekrwieniem gruczołu): n. twarzowy→struna bębenkowa→n. językowy→zwój podżuchwowy→zraziki gruczołu.

Przypisy

Piśmiennictwo

A. Bochenek, M. Reicher Anatomia człowieka. tom II. PZWL, Warszawa 1989. ISBN 83-200-1556-1