Środek odwoławczy

Środek odwoławczy – środek prawny, podgrupa szerszego pojęcia środków zaskarżenia, służący stronie w postępowaniu sądowym lub administracyjnym, którego celem jest doprowadzenie do zmiany lub uchylenia orzeczenia.

Podział i cechy

Środki odwoławcze dzielone są na:

  • zwyczajne – mające na celu uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia w toku instancji, czyli służące od orzeczeń nieprawomocnych;
  • nadzwyczajne – służące obaleniu orzeczenia prawomocnego przez ponowne rozpoznanie zakończonej już nim sprawy.

Wyróżniane w nauce prawa cechy środków odwoławczych:

  1. suspensywność – zdolność do wstrzymania uprawomocnienia wydanego orzeczenia
  2. dewolutywność – zmierzanie do obalenia lub zmiany zapadłego orzeczenia przez sąd wyższej instancji,
  3. dyspozycyjność – tylko uprawniony do tego przez prawo (legitymowany) podmiot może wnieść środek odwoławczy, nigdy nie można wnieść go z urzędu,
  4. umiarkowany formalizm procesowy – forma, czas, miejsce, przebieg postępowania są konkretne i zapisane w ustawie.

Sytuacja w Polsce

W postępowaniu cywilnym do zwyczajnych środków odwoławczych zalicza się apelację i zażalenie. Apelacja przysługuje od orzeczeń merytorycznych – wyroków w procesie, postanowień orzekających co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym i postanowień o uznaniu orzeczenia sądu zagranicznego. Zażalenie co do zasady przysługuje od niemerytorycznych postanowień kończących postępowanie w sprawie. Wyjątkowo przysługuje od innych postanowień i zarządzeń sądu lub zarządzeń przewodniczącego, jeśli przepis szczególny to przewiduje. Ponadto na określone przez ustawę orzeczenia referendarza sądowego przysługuje skarga (także w postępowaniu nieprocesowym i egzekucyjnym). Nadzwyczajnymi środkami odwoławczymi w postępowaniu cywilnym są: skarga kasacyjna i skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

W postępowaniu karnym zwyczajnymi środkami odwoławczymi są apelacja i zażalenie, nadzwyczajnymi zaś kasacja, skarga na wyrok sądu odwoławczego[1].

W postępowaniu administracyjnosądowym środkami odwoławczymi są skarga kasacyjna, zażalenie, skarga o wznowienie postępowania i skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia[2].

Historia

W ujęciu historycznym w prawie polskim występowały następujące środki odwoławcze od wyroków sądowych: apelacja, mocja, gravamen, nagana sędziego, remisja, male obtentum, wznowienie procesu i nieświadomość procesowa[3].

Przypisy

  1. ↑ S. Waltoś, Proces karny. Zarys systemu, wyd. 13, Warszawa 2016, s. 330 i 331.
  2. ↑ Marek Wierzbowski (red.): Postępowanie administracyjne - ogólne, podatkowe, egzekucyjne i przed sądami administracyjnymi. Warszawa: C. H. Beck, 2017, s. 501. ISBN 978-83-255-9634-7.
  3. ↑ Michał Pawlikowski: Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej. Strzałków: 2012. ISBN 978-83-933262-1-1.

Scale of justice gold.png Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie