Świątniki Górne

Świątniki Górne
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Główna ulica w Świątnikach Górnych
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

Gmina

Świątniki Górne

Aglomeracja

krakowska

Prawa miejskie

1997

Burmistrz

Małgorzata Duży

Powierzchnia

4,43 km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


2438[1]
550,3 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 12

Kod pocztowy

32-040

Tablice rejestracyjne

KRA

Położenie na mapie gminy Świątniki Górne
Mapa konturowa gminy Świątniki Górne, w centrum znajduje się punkt z opisem „Świątniki Górne”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Świątniki Górne”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Świątniki Górne”
Ziemia49°56′05″N 19°57′14″E/49,934722 19,953889
TERC (TERYT)

1206144

SIMC

0337774

Urząd miejski
ul. K. Bruchnalskiego
32-040 Świątniki Górne
Strona internetowa
BIP

Świątniki Górnemiasto w woj. małopolskim, w powiecie krakowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Świątniki Górne. Pod względem geograficznym znajduje się na Pogórzu Wielickim[2]. Lokalny ośrodek usługowy; drobny przemysł metalowy. Znany ośrodek rzemiosła ślusarskiego (kłódki, artystyczne wyroby ślusarskie). Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 2438 mieszkańców[1].

Historia

Plan Świątnik Górnych
Kościół parafialny św. Stanisława
Remiza OSP
Urząd Gminy

Miejscowość Świątniki Górne została założona prawdopodobnie w XI wieku jako osada służebna należąca do kapituły katedry krakowskiej. Wybrani mieszkańcy mieli obowiązek służby w katedrze w Krakowie – służba kościelna, pilnowanie porządku, dzwonienie (m.in. dzwonem Zygmuntem w pewnym okresie), oprowadzanie zwiedzających po katedrze i kryptach. Pierwszy zachowany zapis dotyczący Górek znajduje się w Liber beneficiorum Jana Długosza, który wspomina m.in. o podziale wsi na 12 gospodarstw, o obowiązku służebnym dającym jednocześnie zwolnienie od pańszczyzny oraz o przebiegu granic.

W latach 1590–1600 biskup krakowski, kardynał Jerzy Radziwiłł, sprowadził włoskich rusznikarzy, żeby mieć możliwość wyposażenia chorągwi biskupich. Dało to początek działalności kowalskiej i płatnerskiej w Świątnikach. Gdy pod koniec XVIII w. nie było już zbytu na zbroje husarskie i szable, mieszkańcy wsi przenieśli swoje doświadczenia na produkcję głównie zamków i kłódek.

Wieś kustosza kapituły katedralnej krakowskiej w powiecie szczyrzyckim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[3].

Od 1772 r. Świątniki znalazły się w zaborze austriackim. Władze zniosły zależności służebne wobec katedry i wieś przeszła na własność państwa. W trosce o rozwój techniczny i przemysłowy w Galicji, na wniosek sejmu we Lwowie, władze cesarskie założyły w 1888 r. c. k. Szkołę Ślusarską, aby kształcić przyszłych majstrów ślusarskich i wprowadzać nową technologię do produkcji kłódek (m.in. prasy ręczne i prasa parowa).

Świątniczanie licznie brali udział w walkach o wolność w 1846 r. (na Węgrzech) i w powstaniu styczniowym. Walczyli także w szeregach legionów polskich oraz wcieleni w austriackiej armii podczas I wojny światowej, a także później podczas wojny polsko-bolszewickiej 1920–1921. W okresie międzywojennym nastąpił szczytowy rozwój ślusarstwa w Świątnikach. Obok Spółki Ślusarskiej działającej przy Szkole Ślusarskiej, działały także małe spółki przemysłowe – M. Czerwiński i Ska zwana jako „Haszpień”, Stanisław Kwintowski i Ska zwana jako „Mazur” oraz spółka „Polonez”. Po II wojnie światowej nowe władze ludowej Polski, naliczając olbrzymie podatki na prywatne spółki, doprowadziły na zaprzestania ich działalności i powołania w ich miejsce Spółdzielni Pracy Metalowców „Przyszłość”.

W latach 1975–1998 miejscowość znajdowała się w woj. krakowskim. Świątniki Górne uzyskały prawa miejskie w 1997 roku.

Od 2001 r. istnieje Muzeum Ślusarstwa im. Marcina Mikuły. Świątnicki kościół św. Stanisława został wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków[4].

Demografia

  • Piramida wieku mieszkańców Świątnik Górnych w 2014 roku[5].


Piramida wieku Swiatniki Gorne.png

Struktury wyznaniowe

  • Parafia św. Stanisława – została utworzona w 1845 r.
    • Kościół św. Stanisława[6]

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-31].
  2. Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
  3. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 101.
  4. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2016-01-26].
  5. Świątniki Górne w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  6. ZABYTKI KULTURY MATERIALNEJ swiatniki-gorne.pl.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Piramida wieku Swiatniki Gorne.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Świątnik Górnych, 2014
Maps swiatniki gorne v 2.jpg
Autor: Teo ns, Licencja: CC BY-SA 4.0
Miasto Świątniki Górne
Swiatniki Gorne V 2010 a.jpg
Autor: Reptar, Licencja: CC BY-SA 3.0
Świątniki Górne
Świątniki Górne remiza BW52.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Remiza OSP w Świątnikach Górnych
Świątniki Górne gmina BW52.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Budynek gminy w Świątnikach Gminnych
Świątniki Górne BW52.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Świątniki Gorne, centrum
Kraków County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Kraków County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 50.34 N
  • S: 49.87 N
  • W: 19.50 E
  • E: 20.37 E