Świątniki Górne
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Główna ulica w Świątnikach Górnych | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Aglomeracja | |||
| Prawa miejskie | 1997 | ||
| Burmistrz | Małgorzata Duży | ||
| Powierzchnia | 4,43 km² | ||
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna | +48 12 | ||
| Kod pocztowy | 32-040 | ||
| Tablice rejestracyjne | KRA | ||
Położenie na mapie gminy Świątniki Górne _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Świątniki Górne") | |||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |||
 49°56′05″N 19°57′14″E/49,934722 19,953889 | |||
| TERC (TERYT) | 1206144 | ||
| SIMC | 0337774 | ||
Urząd miejski ul. K. Bruchnalskiego32-040 Świątniki Górne | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Świątniki Górne – miasto w woj. małopolskim, w powiecie krakowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Świątniki Górne. Pod względem geograficznym znajduje się na Pogórzu Wielickim[2]. Lokalny ośrodek usługowy; drobny przemysł metalowy. Znany ośrodek rzemiosła ślusarskiego (kłódki, artystyczne wyroby ślusarskie). Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 2438 mieszkańców[1].
Historia
Miejscowość Świątniki Górne została założona prawdopodobnie w XI wieku jako osada służebna należąca do kapituły katedry krakowskiej. Wybrani mieszkańcy mieli obowiązek służby w katedrze w Krakowie – służba kościelna, pilnowanie porządku, dzwonienie (m.in. dzwonem Zygmuntem w pewnym okresie), oprowadzanie zwiedzających po katedrze i kryptach. Pierwszy zachowany zapis dotyczący Górek znajduje się w Liber beneficiorum Jana Długosza, który wspomina m.in. o podziale wsi na 12 gospodarstw, o obowiązku służebnym dającym jednocześnie zwolnienie od pańszczyzny oraz o przebiegu granic.
W latach 1590–1600 biskup krakowski, kardynał Jerzy Radziwiłł, sprowadził włoskich rusznikarzy, żeby mieć możliwość wyposażenia chorągwi biskupich. Dało to początek działalności kowalskiej i płatnerskiej w Świątnikach. Gdy pod koniec XVIII w. nie było już zbytu na zbroje husarskie i szable, mieszkańcy wsi przenieśli swoje doświadczenia na produkcję głównie zamków i kłódek.
Wieś kustosza kapituły katedralnej krakowskiej w powiecie szczyrzyckim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[3].
Od 1772 r. Świątniki znalazły się w zaborze austriackim. Władze zniosły zależności służebne wobec katedry i wieś przeszła na własność państwa. W trosce o rozwój techniczny i przemysłowy w Galicji, na wniosek sejmu we Lwowie, władze cesarskie założyły w 1888 r. c. k. Szkołę Ślusarską, aby kształcić przyszłych majstrów ślusarskich i wprowadzać nową technologię do produkcji kłódek (m.in. prasy ręczne i prasa parowa).
Świątniczanie licznie brali udział w walkach o wolność w 1846 r. (na Węgrzech) i w powstaniu styczniowym. Walczyli także w szeregach legionów polskich oraz wcieleni w austriackiej armii podczas I wojny światowej, a także później podczas wojny polsko-bolszewickiej 1920–1921. W okresie międzywojennym nastąpił szczytowy rozwój ślusarstwa w Świątnikach. Obok Spółki Ślusarskiej działającej przy Szkole Ślusarskiej, działały także małe spółki przemysłowe – M. Czerwiński i Ska zwana jako „Haszpień”, Stanisław Kwintowski i Ska zwana jako „Mazur” oraz spółka „Polonez”. Po II wojnie światowej nowe władze ludowej Polski, naliczając olbrzymie podatki na prywatne spółki, doprowadziły na zaprzestania ich działalności i powołania w ich miejsce Spółdzielni Pracy Metalowców „Przyszłość”.
W latach 1975–1998 miejscowość znajdowała się w woj. krakowskim. Świątniki Górne uzyskały prawa miejskie w 1997 roku.
Od 2001 r. istnieje Muzeum Ślusarstwa im. Marcina Mikuły. Świątnicki kościół św. Stanisława został wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków[4].
Demografia
- Piramida wieku mieszkańców Świątnik Górnych w 2014 roku[5].
Struktury wyznaniowe
- Parafia św. Stanisława – została utworzona w 1845 r.
- Kościół św. Stanisława[6]
Miasta partnerskie
Przypisy
- ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-31].
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 101.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2016-01-26].
- ↑ Świątniki Górne w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ ZABYTKI KULTURY MATERIALNEJ swiatniki-gorne.pl.
Linki zewnętrzne
- Świątniki Górne – historia zwykła i niezwykła
- Świątniki Górne (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 640.
- Siedziba gminy: Świątniki Górne
| Miasta | |
|---|---|
| Wsie | |
| Integralne części wsi |
|
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
.svg)
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Świątnik Górnych, 2014
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Remiza OSP w Świątnikach Górnych
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Budynek gminy w Świątnikach Gminnych
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Kraków County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
- N: 50.34 N
- S: 49.87 N
- W: 19.50 E
- E: 20.37 E