Świątynia Prozerpiny

Świątynia Prozerpiny
Tempju ta' Proserpina
Państwo Malta
MiejscowośćMtarfa
Wyznanie
Rodzajświątynia rzymska
Historia
Data budowynieznana
Data zburzenianieznana, ruiny usunięto w XVII-XVIII wieku
Dane świątyni
Stylantyczny rzymski
Budulecmarmur
Stan obecnyzburzona
Położenie na mapie Malty
Mapa konturowa Malty, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Świątynia Prozerpiny”
Położenie na mapie Morza Śródziemnego
Mapa konturowa Morza Śródziemnego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Świątynia Prozerpiny”
Ziemia35°53′29,6″N 14°24′04,6″E/35,891556 14,401278

Świątynia Prozerpiny[a] (malt. Tempju ta' Proserpina, ang. Temple of Proserpina, Temple of Proserpine) – była to rzymska świątynia w Mtarfie na Malcie, miejscu, które pierwotnie było przedmieściem poza murami starożytnej Melite. Świątynia była poświęcona Prozerpinie, bogini podziemia i odnowienia. Data jej budowy jest nieznana, lecz była ona odrestaurowana w I wieku p.n.e. lub n.e. Ruiny świątyni zostały odkryte w roku 1613, i większość jej marmurowych bloków została później użyta do dekorowania różnych budynków, w tym Auberge d'Italie oraz Castellanii w Valletcie. Jedynie kilka fragmentów przetrwało do dzisiaj.

Historia i architektura

Jedynym epigraficznym dowodem na istnienie świątyni jest inskrypcja Chrestiona, odkryta w ruinach w roku 1613. Mówi ona, że świątynia była już stara i za panowania cesarza Oktawiana Augusta w I wieku p.n.e. lub n.e.[2] została odnowiona przez Chrestiona, prokuratora wysp maltańskich[3]. Inskrypcja ta jest najwcześniejszym znanym łacińskim tekstem znalezionym na Malcie[4]. Głosi on:

CHRESTION AVG. L PROC
INSVLARVM MELIT. ET GAVL
COLVMNAS CVM FASTIDIIS
ET PARIETIBVS TEMPLI DEÆ
PROSERPINÆ VETVSTATE
RVINAM IMMINIENTIBVS
................... RES
TITVIT SIMVL ET PILAM
INAVRAVIT.

(co znaczy: Chrestion, wyzwoleniec Augusta, prokurator wysp Melite i Gaulos, naprawił kolumny wraz z dachem i ścianami świątyni bogini Prozerpiny, która z biegiem lat groziła upadkiem, [...] on również pozłocił filar.)[5]

Świątynia wybudowana została z marmuru, miała kolumny w stylu korynckim[6].

Odnalezienie pozostałości i destrukcja

Statua św. Mikołaja stoi dziś na miejscu świątyni.

Ostatecznie na miejscu świątyni zbudowana została kaplica dedykowana św. Mikołajowi. W roku 1613, podczas kopania dołu na fundamenty statuy świętego obok kaplicy, znaleziono wiele dużych bloków marmuru ze świątyni, a także filarów, gzymsów, kapiteli oraz rzeźbionych płyt, w tym inskrypcję Chrestiona. Wymieniona kaplica już nie istnieje, jedyną jej pozostałością jest statua św. Mikołaja, stojąca na miejscu świątyni[6][7].

Odnalezienie świątyni zostało zanotowane przez Giovanniego Abelę w jego książce z roku 1647 Della Descrizione di Malta Isola nel Mare Siciliano con le sue Antichità, ed Altre Notizie[8][9].

Niektóre z marmurów użytych na fasadach Auberge d'Italie (1680.) oraz Castellanii (1757–60) w Valletcie zabrane zostały z ruin świątyni Prozerpiny.

W następnych stuleciach większość pozostałości świątyni użytych zostało przy budowie nowych budynków. W latach 80. XVII wieku marmurowe bloki wykorzystano do wykonania z nich ozdobnej tarczy herbowej Gregorio Carafy ponad głównym wejściem do Auberge d'Italie w Valletcie[10][11]. Fasada Castellanii, zbudowanej w późnych latach 50. XVIII wieku, również zawiera marmury zabrane z ruin świątyni Prozerpiny[6].

Świątynia była w XIX wieku bardzo często odwiedzanym miejscem przez prawie wszystkich archeologów na wyspach[12]. W swojej A hand book, or guide, for strangers visiting Malta z roku 1839, Thomas MacGill wspomina, że "żadne ślady [świątyni] nie pozostały ponad ziemią", lecz kilka jej fragmentów można znaleźć w National Library of Malta w Valletcie[13].

Archeolog Antonio Annetto Caruana oglądał w roku 1882 miejsce, gdzie stała świątynia, i nie znalazł żadnych jej śladów poza kilkoma otworami, wykutymi w skalnym podłożu. Zanotował, że pewna ilość głowic kolumn, filarów i gzymsów została złożona na placu przed katedrą w Mdinie, a inne pozostałości można znaleźć w prywatnej kolekcji Sant Fourniera[6].

Dziś zachowanych jest jedynie kilka fragmentów ze świątyni. Jest to karbowany marmurowy słup kolumny oraz część gzymsu[14]. Z oryginalnej inskrypcji Chrestiona przetrwało jedynie kilka potłuczonych fragmentów[15].

Zobacz też

Uwagi

  1. Niektóre teorie sugerują, że była to grecka świątynia poświęcona Persefonie, greckiemu odpowiednikowi rzymskiej bogini Prozerpiny. Istnieją dwie teorie: świątynia została ulokowana poza Melite (rzymskim miastem), ponieważ była grecka, a nie rzymska; oraz druga mówiąca, że stała w pobliskim miasteczku Mtarfa, ponieważ była tam świątynia Zeusa. W mitologii greckiej Persefona była córką Zeusa. Jednakże odnowione marmury odnoszą się do świątyni Prozerpiny, nie zaś Persefony.[1].

Przypisy

  1. J.L. van Sister: Cult & Continuity: A religious biography of the Maltese archipelago from the Neolithic up till 535 CE. Leiden: 2013. (ang.)
  2. Sagona 2015 ↓, s. 285.
  3. Cardona 2008 ↓, s. 40–41.
  4. Bonanno i Militello 2008 ↓, s. 237.
  5. Bryant 1767 ↓, s. 53.
  6. a b c d Caruana 1882 ↓, s. 142–143.
  7. John Scerri: Mtarfa (ang.). malta-canada.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
  8. Cardona 2008 ↓, s. 42.
  9. Giovanni Francesco Abela: Della Descrizione di Malta Isola nel Mare Siciliano con le sue Antichità, ed Altre Notizie. Paolo Bonacota, 1647, s. 207. (wł.)
  10. MacGill 1839 ↓, s. 62–63.
  11. Alfie Guillaumier: Bliet u Rħula Maltin. Klabb Kotba Maltin, 2005, s. 922. ISBN 99932-39-40-2. (malt.)
  12. Giuseppe Pericciuoli Borzesi: The historical guide to the island of Malta and its dependencies. Malta: 1830, s. 68-69. (ang.)
  13. MacGill 1839 ↓, s. 104–105.
  14. Cardona 2008 ↓, s. 47.
  15. Joseph Busuttil. The Chrestion Inscription. „Treasures of Malta”, s. 60–63, 2015. Fondazzjoni Patrimonju Malti (ang.). 

Bibliografia

Media użyte na tej stronie