Święcany

Artykuł

49°46′54″N 21°16′44″E

- błąd

39 m

WD

49°46'0.1"N, 21°16'59.9"E, 49°46'45.23"N, 21°16'35.33"E

- błąd

14 m

Odległość

1794 m

Święcany
wieś
Ilustracja
Widok na centrum wsi
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

jasielski

Gmina

Skołyszyn

Wysokość

Patryja (Wymyśle) 382,9 [1] m n.p.m.

Liczba ludności (2020)

2171[2]

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-242[3]

Tablice rejestracyjne

RJS

SIMC

0360402[4]

Położenie na mapie gminy Skołyszyn
Mapa konturowa gminy Skołyszyn, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Święcany”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Święcany”
Położenie na mapie powiatu jasielskiego
Mapa konturowa powiatu jasielskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Święcany”
Ziemia49°46′54″N 21°16′44″E/49,781667 21,278889

Święcanywieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Skołyszyn[4][5].

W Święcanach znajduje się zabytkowy kościół św. Anny włączony do szlaku architektury drewnianej województwa podkarpackiego.

Powierzchnia wsi wynosi 2015,7 ha.

Części wsi

Integralne części wsi Święcany[5][4]
SIMCNazwaRodzaj
0360419Bugajczęść wsi
0360425Czerniankaczęść wsi
0360431Mała Stronaczęść wsi
0360448Nadoleczęść wsi
0360454Pogwizdołczęść wsi
0360460Ryczakczęść wsi
0360477Wielka Stronaczęść wsi

Dzieje

Pochodzenie nazwy

Nazwa wsi jest nazwą etniczną i wywodzi się od zasadźców pochodzących z miejscowości Święte lub Święcice[6][7].

Przynależność państwowa i administracyjna

W 1595 roku wieś położona w powiecie bieckim województwa krakowskiego była własnością starosty olsztyńskiego Joachima Ocieskiego[8].

W latach 1954-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Święcany. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Historia

Święcany w drugiej połowie XIV wieku założył na prawie niemieckim król Kazimierz Wielki. Jako osada istniały co najmniej od XII wieku i rządziły się prawem zwyczajowym. Pierwsza źródłowa wzmianka historyczna o Święcanach pochodzi z 1369 roku kiedy wymieniany jest Andrzej ze Święcan jako założyciel wsi Lipnica. Wieś była królewszczyzną do 1386 roku. Potem będąc w prywatnych rękach często zmieniała właścicieli i między innymi byli nimi:

  • w latach 1386–1524 wieś w posiadaniu rycerskiego rodu Melsztyńskich, przez nadanie jej za wybitne zasługi Spytkowi z Melsztyna 9 marca 1386 roku w Krakowie przez Władysława Jagiełłę.
  • w latach 1548–1620. wieś w rękach Ocieskich: Jana i Zofii i ich synów Joachima i Jakuba
  • w latach 1620.–1727 właścicielami wsi w tym okresie byli Dąbscy (Piotr, jego syn Jacek, synowie Jacka Wojciech i Michał od 1686 roku)
  • w latach 1727–1760 wieś trzyma rodzina Uniatyckich (Teresa córka Michała Dąbskiego Uniatycka z mężem Stefanem i ich syn Józef Fabian Sebastian)
  • w roku 1760 – wieś nabyła Teresa ze Zborowskich Lubieniecka i drogą koligacji rodzinnych przechodziła kolejno na: Augustyna, Jana Kantego Lubienieckiego, Balbinę Lubieniecką (1838–1870), jej męża Tomasza Romera (1870–1881), siostrzenicę Balbiny Felicję Bobrowską-Pruszyńską (1881–1900), córkę Felicji Olgę z mężem Józefem Brykczyńskim (1900–1904).

W latach 1904–1908 znaczna część dóbr dworskich została rozparcelowana, po nabyciu ich przez Bank Parcelacyjny we Lwowie i Józefa i Kazimierę Olszewskich. W 1927 roku majątek dworski o powierzchni zaledwie 48 morgów nabył Wojciech Grzegorczyk i uległ on w latach następnych dalszemu rozdrobnieniu w wyniku podziałów spadkowych.

Czasy współczesne

Demografia

    

  • Wykres liczby ludności w Święcanach na przestrzeni lat [9][10][11][12]:
        
wykształcenie
dane z Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku
brakpodstawowezawodoweśredniewyższe
osób8669454443962
kobiet6437319626738
mężczyzn2232134817224
  • Ludność w wieku 13 lat i więcej wg płci i poziomu wykształcenia w 2002 roku[13]

Oświata i kultura

W Święcanach znajduje się szkoła podstawowa. Początki szkolnictwa sięgają XVI wieku, kiedy to przy kościele założono szkołę parafialną.

Gospodarka i życie społeczne

Święcany to wieś o charakterze rolniczym o dużym rozdrobnieniu gospodarstw. W wysokim stopniu zurbanizowana (posiada sieć gazową, wodociągową) z dobrze rozwinięta siecią drogową.

W Święcanach działa Ludowy Klub Sportowy Standart Święcany. Powstał on w roku 1980, a największym sukcesem klubu były występy w krośnieńskiej A-klasie. Mecze rozgrywane są na stadionie w Święcanach.

Religia

Rzymskokatolicka parafia w Święcanach pw. św. Anny i św. Jana Nepomucena została erygowana w II poł. XIV wieku. Zapewne niedługo zbudowano tutaj kościół, jednak pierwszą informację o jego istnieniu podaje dopiero Jan Długosz. Przy parafii działa Oddział Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Diecezji Rzeszowskiej

Zabytki

  • Drewniany kościół parafialny pw. św. Anny, zbudowany został w roku 1520, wewnątrz świątyni znajduje się wyjątkowo cenna barokowa polichromia i wyposażenie. Kościół ten znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa podkarpackiego.

Turystyka

Szlaki piesze

Znane osoby

  • Jan Bienias – urodzony w Święcanach (1839–1915), działacz społeczny i samorządowy, wójt gminy Święcany, członek C.K. Rady Powiatowej w Jaśle
  • Jan Kulpa – proboszcz w Święcanach, kapelan honorowy Ojca Świętego, wicedziekan dekanatu jasielskiego
  • Karol Krementowski – proboszcz święcański w latach 1868–1901, kanonik przemyski, sędzia Sądu Biskupiego
  • Maciej Mazurkiewicz – urodzony w Święcanach (1947), naukowiec, profesor, kierownik Katedry Inżynierii Środowiska i Przeróbki Surowców na Wydziale Górnictwa i Geoinżynierii AGH[14][15]
  • Tadeusz Ślawski – urodzony w Święcanach (1920), doktor, historyk, przewodnik turystyczny, autor ponad 60 publikacji naukowych i popularnonaukowych dotyczących historii Biecza i regionu. Zmarł w Bieczu w 2008 roku.
  • Stanisław Zając – urodzony w Święcanach (1949), adwokat i polityk, wicemarszałek Sejmu III kadencji, poseł na Sejm I, III, V i VI kadencji, senator VII kadencji, zginął 10 kwietnia 2010 roku w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem[16]

Przypisy

  1. ArcGIS – mapy topograficzne.
  2. Raport o stanie gminy za 2020 rok. Stan ludności na dzień 31.12.2020 s. 6
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1271 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b c GUS. Rejestr TERYT
  5. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. Józef Garbacik – redakcja, Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, PWN Kraków 1964 str. 343, 588
  7. Władysława Kołodziej, Gabriela Ślawska, Gmina Skołyszyn: przeszłość i teraźniejszość, Skołyszyn 2006, str. 293
  8. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 110.
  9. Tadeusz Ślawski, Święcany. Zarys monograficzny, Skołyszyn 1995, str.53
  10. Demografia – na stronie gminy Skołyszyn. [dostęp 2015-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-08)].
  11. Ludność w latach 2000–2007 – na stronie BIP Skołyszyn. [dostęp 2015-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
  12. Sołectwo Święcany – liczba mieszkańców. Strona gminy Skołyszyn. [dostęp 2020-03-08].
  13. Święcany – Bank Danych Lokalnych-GUS. [dostęp 2015-08-17].
  14. Sylwetka zawodowa Prof. dr hab. inż. Macieja Mazurkiewicza. [dostęp 2015-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
  15. Prof. Maciej Mazurkiewicz, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2015-07-21].
  16. Życiorys senatora Stanisława Zająca na stronie jego żony senator Alicji Zając. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-23)].

Bibliografia

  • Józef Garbacik – redakcja, Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, PWN Kraków 1964
  • Wiesław Hap, Ziemia Jasielska naszą Małą Ojczyzną, Jasło 2014, wyd.II, ISBN 978-83-63105-04-4
  • Władysława Kołodziej, Gabriela Ślawska, Gmina Skołyszyn: przeszłość i teraźniejszość, Skołyszyn: Urząd Gminy, 2006, ISBN 83-86744-73-1, OCLC 170018816.
  • Tadeusz Ślawski, Święcany. Zarys monograficzny, Skołyszyn: Stowarzyszenie Miłośników Skołyszyna i Okolicy, 1995, ISBN 83-86744-10-3, OCLC 69457921.
  • Edward Wojtuń, Pomniki, tablice i miejsca pamięci narodowej w Gminie Skołyszyn woj. krośnieńskie, Skołyszyn 1996,68, ISBN 83-86744-15-4

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
POL województwo podkarpackie flag.svg
Flaga województwa podkarpackiego
POL Szlak czerwony.svg
Czerwony szlak turystyczny.
Święcany, Przechody, kościół Podwyższenia Krzyża Świętego (HB1).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Święcany, Przechody, kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Święcany, nowy kościół (HB5).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Święcany, nowy kościół
Święcany, kościół św. Anny (HB13).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Święcany, kościół św. Anny