Święta i obrzędy Białorusinów (seria monet)

Święta i obrzędy Białorusinów (biał. Святы i абрады беларусаў) – seria monet kolekcjonerskich emitowanych przez Narodowy Bank Republiki Białorusi w latach 2004–2009. Autorką wzoru była Swiatłana Zaskiewicz^[1][10].

Składająca się z ośmiu monet seria powstała jako owoc współpracy banku centralnego oraz Instytutu Nauk o Sztuce, Etnografii i Folklorze Białoruskiej Akademii Nauk dla uczczenia ludowych białoruskich tradycji. W tym celu wybrano osiem obecnych w białoruskiej kulturze świąt związanych z kalendarzem słonecznym: Kupałę (przypadającą podczas przesilenia letniego), Bahacz (odpowiednik dożynek; równonoc jesienna), Kolędę (Szczodre Gody; przesilenie zimowe) oraz Wielkanoc (równonoc wiosenna). Oprócz nich uwzględniono także uroczystości wyznaczające przejście pomiędzy kolejnymi porami roku: Spasy powiązane z prawosławnym świętem Przemienienia Pańskiego – w lecie, Dziady na jesieni, Maslenicę w zimie oraz Zielone Świątki na wiosnę^[1].

Opis i parametry fizyczne

Awers każdej z monet oprócz godła państwowego u szczytu, a także zapisanej wokoło białoruskojęzycznej legendy (nazwy kraju, nominału oraz roku bicia) zawierał w centrum dużą gwiazdę składającą się z ośmiu odrębnych promieni. Na każdej z monet była ona zdobiona przy pomocy unikalnego ornamentu ze specjalnym wyróżnieniem jednego z „promieni”, który odpowiadał miejscu danego święta w ludowym kalendarzu^[1].

Elementem wspólnym rewersów wszystkich monet z tej serii był motyw kwadratowego okna, wewnątrz którego zamieszczono scenę ukazującą charakterystyczne dla danej uroczystości obrzędy. Boki rewersu zdobione były ludowym haftem nawiązującym do samego święta oraz wzoru zamieszczonego na awersie. U dołu monety zamieszczono nazwę uroczystości zapisaną w języku białoruskim^[1].

Moneta upamiętniająca Noc Kupały przedstawiała legendarny kwiat paproci na tle wschodzącego słońca^[2]. Spasy symbolizowane były przez plaster miodu, jabłoń i snopek zboża (odpowiednio Spas miodowy, Spas jabłkowy i Spas chlebowy)^[3]. Bahacz (dożynki) przedstawiono poprzez tradycyjną łubiankę wypełnioną żytem, w którą wetknięto świecę^[4]. Moneta „Dziady” prezentuje wnętrze wiejskiej chałupy ze stołem przygotowanym na ucztę dla przodków. Nad drzwiami wejściowymi przedstawiono dwa anioły trzymające świecę^[5]. Kolęda reprezentowana jest przez gwiazdę kolędniczą na tle zimowego krajobrazu^[6]. Moneta „Maslenica” przedstawia stos spożywanych podczas tego święta blinów wraz z miską kwaśniej śmietany^[7]. Symbolem Wielkanocy jest pisanka umieszczona na tle wysprzątanej chłopskiej izby^[8][11]. Monetę upamiętniającą Zielone Świątki ozdobiono wizerunkiem kielicha oraz wieńca z liści m.in. brzozy, klonu, jarzębiny i tataraku^[9].

Każdą z monet wyemitowano w dwóch wariantach – miedzioniklowym o nominale 1 rubla oraz srebrnym (próba 925) o nominale 20 rubli, które różniły się także parametrami fizycznymi (średnica odpowiednio 33 i 38,61 mm, masa 16 i 33,62 g). Powierzchnię monet oksydowano, zaś monety 20-rublowe dodatkowo ozdobiono różnokolorowymi kryształami syntetycznymi. Wszystkie monety bito w Mennicy Litewskiej (Lietuvos monetų kalykla) w Wilnie^[10].

Oficjalna cena sprzedaży monet z niniejszej serii ustalona przez białoruski bank centralny wyniosła 2,26 rubla (w przypadku monet o nominale 1 rubla) oraz 37,42 rubla (dla monet o nominale 20 rubli)^[10].

wizerunek[a]		nazwa oryginalna	znaczenie polskie	nominał	stop	masa [g]	średnica [mm]	nakład	data emisji	przypisy
awers	rewers
		Купалле (Kupalle)	Kupała	1 rubel	miedzionikiel	16	33	5000	15 lipca 2004	[2][12][13]
				20 rubli	srebro (925)	33,62	38,61	3000
		Каляды (Kalady)	Kolęda	1 rubel	miedzionikiel	16	33	5000	20 grudnia 2004	[6][14][13]
				20 rubli	srebro (925)	33,62	38,61	3000
		Вялікдзень (Wialikdzień)	Wielkanoc	1 rubel	miedzionikiel	16	33	5000	12 kwietnia 2005	[8][11][15]
				20 rubli	srebro (925)	33,62	38,61	3000
		Багач (Bahacz)	Dożynki	1 rubel	miedzionikiel	16	33	5000	2 sierpnia 2005	[4][11][15]
				20 rubli	srebro (925)	33,62	38,61	3000
		Сёмуха (Siomucha)	Zielone Świątki	1 rubel	miedzionikiel	16	33	5000	7 czerwca 2006	[9][15]
				20 rubli	srebro (925)	33,62	38,61	3000
		Масленіца (Maslenica)	Maslenica	1 rubel	miedzionikiel	16	33	5000	7 lutego 2007	[7][16]
				20 rubli	srebro (925)	33,62	38,61	3000
		Дзяды (Dziady)	Dziady	1 rubel	miedzionikiel	16	33	5000	28 października 2008	[5][17]
				20 rubli	srebro (925)	33,62	38,61	3000
		Спасы (Spasy)	Spasy	1 rubel	miedzionikiel	16	33	5000	12 sierpnia 2009	[3][18]
				20 rubli	srebro (925)	33,62	38,61	3000

Nagrody

Monety z omawianej serii uzyskały wyróżnienia podczas dorocznych nagród Coin of the Year przyznawanych przez wydawnictwo numizmatyczne Krause Publications. „Wielkanoc” zwyciężyła w 2007 roku w kategorii „Most artistic”, zaś „Maslenica” w 2009 roku w kategorii „Best Crown” (dla monet w rozmiarze crown)^[19].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• SwiatłanaS. Zaskiewicz SwiatłanaS., Памятные монеты “Святы і абрады беларусаў” [PDF], „Банкаўскi веснiк” (4/333), (Bankauski wiesnik), luty 2006, s. 13–15 [dostęp 2020-07-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-10]  (ros.).???
• ThomasT. Michael ThomasT., Tracy L.T.L. Schmidt Tracy L.T.L., 2018 Standard Catalog of World Coins 2001-Date [PDF], wyd. 12, Iola: Krause Publications, 2017, ISBN 978-1-4402-4798-9  (ang.).