Święte Jezioro (województwo warmińsko-mazurskie)

Święte Jezioro
Jezioro Święte
Ilustracja
(c) Krzysztof Rakowski, CC BY-SA 3.0
Położenie
Państwo

 Polska

Region

Pojezierze Olsztyńskie

Wysokość lustra

127,6 m n.p.m.

Wyspy

jedna

Morfometria
Powierzchnia

59,4 ha

Wymiary
• max długość
• max szerokość


1600 m
540 m

Głębokość
• średnia
• maksymalna


6,8 m
40,8 m

Długość linii brzegowej

4275 m

Objętość

4291,5 tys. m³

Hydrologia
Rzeki zasilające

Marózka

Rzeki wypływające

Marózka

Położenie na mapie gminy Olsztynek
Mapa konturowa gminy Olsztynek, blisko centrum po prawej na dole znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Święte Jezioro”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na prawo znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Święte Jezioro”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Święte Jezioro”
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego
Mapa konturowa powiatu olsztyńskiego, na dole nieco na lewo znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Święte Jezioro”
Ziemia53°32′25″N 20°27′17″E/53,540278 20,454722

Święte Jezioro (lub Jezioro Święte[1][2], niem. Schwenty See, Heiliger See[3]) – jezioro w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Olsztynek[4].

Położenie i charakterystyka

Jezioro leży na Pojezierzu Olsztyńskim, natomiast w regionalizacji przyrodniczo-leśnej – w mezoregionie Puszcz Mazurskich[5], w dorzeczu Marózka–Łyna–Pregoła. Znajduje się około 15 km w kierunku południowo-wschodnim od Olsztynka, niedaleko wsi Kurki. Marózka wpada do jeziora od strony północnej, niosąc wody z jeziora Pawlik, wypływa natomiast w środkowej części zachodniego brzegu, kierując się na Kiernoz Wielki[1].

Linia brzegowa rozwinięta. Duży półwysep na wschodzie i wyspa w zachodniej części jeziora o powierzchni 0,4 ha dzielą zbiornik wodny na dwie wyraźnie różne części: głęboką północną i płytką południową. Zbiornik wodny leży w otoczeniu lasów, brzegi wysokie i strome z wyjątkiem krańców północnych, gdzie są niskie i podmokłe. Ławica przybrzeżna piaszczysta. Dno twarde i piaszczyste, gdzieniegdzie kamieniste[1].

Zgodnie z typologią abiotyczną zbiornik wodny został pierwotnie sklasyfikowany jako jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o małym wypływie zlewni, stratyfikowane, leżące na obszarze Nizin Wschodniobałtycko-Białoruskich (5a)[6]. Następnie uznano, że wpływ zlewni jest duży, co zmieniło typ na 6a[7]. W systemie gospodarki wodnej stanowi jednolitą część wód powierzchniowych „Święte” o międzynarodowym kodzie PLLW30393[7].

Jezioro leży na terenie obwodu rybackiego jeziora Maróz w zlewni rzeki Łyna – nr 7[8]. Na jego obszarze obowiązuje strefa ciszy[9].

Niedaleko południowych brzegów przebiega droga krajowa nr 58[1].

Morfometria

Według danych Instytutu Rybactwa Śródlądowego powierzchnia zwierciadła wody jeziora wynosi 59,4 ha. Średnia głębokość zbiornika wodnego to 6,8 m, a maksymalna – 40,8 m. Lustro wody znajduje się na wysokości 127,6 m n.p.m. Objętość jeziora wynosi 4291,5 tys. m³[2]. Maksymalna długość jeziora to 1600 m, a szerokość 540 m. Długość linii brzegowej wynosi 4275 m[1].

Inne dane uzyskano natomiast poprzez planimetrię jeziora na mapach w skali 1:50 000 opracowanych w Państwowym Układzie Współrzędnych 1965, zgodnie z poziomem odniesienia Kronsztadt. Otrzymana w ten sposób powierzchnia zbiornika wodnego to 61,0 ha, a wysokość bezwzględna lustra wody – 128,0 m n.p.m.[2]

Przyroda

W skład pogłowia występujących ryb wchodzą m.in. szczupak, lin, płoć, leszcz, okoń, sieja i węgorz. Wśród ubogiej roślinności przybrzeżnej porastającej brzegi rzadkimi kępami dominuje trzcina i pałka wąskolistna. W skład gęsto porastającej brzegi roślinności zanurzonej wchodzą m.in. rogatek i wywłócznik[1].

Obszar jeziora leży na terenie specjalnego obszaru ochrony siedlisk w ramach sieci Natura 2000 Ostoja Napiwodzko-Ramucka (PLH280052) o łącznej powierzchni 32 612,78 ha[10].

Historia

Badania archeologiczne wyspy na jeziorze z 2008 roku wskazały na występowanie śladów osadnictwa z późnego okresu brązu i wczesnej epoki żelaza[11].

Jezioro po raz pierwszy wzmiankowano w 1351 roku jako Swentein. W 1576 kartograf Caspar Henneberger opisał je jako Schwenthe See. Niemiecki historyk Reinhard Wenskus stwierdził, iż w czasach wczesnego średniowiecza jezioro było położone na granicy Ziemi Sasinów i Galindii. Zbiornik wodny miał prawdopodobnie charakter kultowy dla Prusów[11].

Jezioro było wzmiankowane w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego, leżało wówczas w powiecie ostródzkim[12].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Jerzy Waluga, Henryk Chmielewski: Jeziora okolic Olsztyna. Przewodnik wędkarski (1 bis). Olsztyn: Instytut Rybactwa Śródlądowego, 1999, s. 206–207. ISBN 83-87506-46-X. OCLC 749652601.
  2. ↑ a b c Adam Choiński: Katalog Jezior Polski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006, s. 388. ISBN 83-232-1732-7. OCLC 169954726.
  3. ↑ Poz. 588. Zarządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 4 kwietnia 1950 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości.. „Monitor Polski. Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 428, 8 maja 1950. 
  4. ↑ Komisja Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych: Hydronimy. Izabella Krauze-Tomczyk, Jerzy Ostrowski (oprac. red). T. 1. Cz. 2: Wody stojące. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006, s. 348. ISBN 83-239-9607-5. OCLC 749337950.
  5. ↑ Roman Zielony, Alina Kliczkowska: Regionalizacja przyrodniczo-leśna Polski 2010. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2012. ISBN 978-83-61633-62-4.
  6. ↑ Ministerstwo Środowiska, Raport dla Obszaru Dorzecza Wisły z realizacji art. 5 i 6, zał. II, III, IV Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, marzec 2005, s. 130 [dostęp 2019-01-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05].
  7. ↑ a b Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Pregoły Dz.U. z 2016 r. poz. 0.
  8. ↑ Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie: Obwieszczenie nr 3/2016 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 30 września 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia w sprawie ustanowienia obwodów rybackich na publicznych śródlądowych wodach powierzchniowych płynących. edziennik.mazowieckie.pl, 30 września 2016. [dostęp 2020-02-17].
  9. ↑ Rada Powiatu w Olsztynie: Uchwała nr XXXVII/359/2018 Rady Powiatu w Olsztynie z dnia 26 października 2018 r. w sprawie wprowadzenia zakazu używania jednostek pływających z silnikami spalinowymi na niektórych akwenach wodnych powiatu olsztyńskiego. 17 grudnia 2018. [dostęp 2019-02-21].
  10. ↑ Dz.U. z 2018 r. poz. 1447
  11. ↑ a b Robert Klimek: Święte Jeziora Prusów. 2011. [dostęp 2019-01-27].
  12. ↑ Święte, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 696.

Media użyte na tej stronie

Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
Legenda jezioro.gif
Autor: Tzugaj, Licencja: CC0
znak graficzny do map, ukazujący przykładowe jezioro
Warmian-Masurian Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.52 N
  • S: 53.07 N
  • W: 19.05 E
  • E: 22.95 E
Olsztyn County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Olsztyn County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 54.12 N
  • S: 53.43 N
  • W: 20.07 E
  • E: 21.15 E
Jezioro Święte koło wsi Kurki - panoramio.jpg
(c) Krzysztof Rakowski, CC BY-SA 3.0
Jezioro Święte koło wsi Kurki