Świętojański Festiwal Muzyki Organowej w Toruniu

Świętojański Festiwal Organowy

Saint-Johns' Organ Festival

Bazylika katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu
Data	od 1985
Miejsce	Toruń
Organizator	od 2020 Stowarzyszenie KULTURA ŻYJE
Założyciel	Marian Dorawa
Tematyka	muzyka organowa
Strona internetowa

Organy główne (zbudowane przez Maxa Terletzkiego w 1878) w bazylice katedralnej św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu (remont 2013)

Świętojański Festiwal Organowy (zwany także Świętojańskim Festiwalem Muzyki Organowej) – festiwal muzyczny, odbywający się od 1985 w Toruniu, reprezentujący muzykę organową wszystkich wieków^[1]. Jest to jeden z najstarszych festiwali muzyki organowej w Polsce oraz najstarszy w regionie Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Historia

Pomysł zrodził się w 1985, tj. w 2 lata po rekonstrukcji (nieczynnych od 1945) zabytkowych, wczesnobarokowych organów Mateusza Brandtnera, pochodzących z 1688 roku, znajdujących się w katedrze Świętych Janów w Toruniu. Instrument przywrócono do użytku w 1983 roku, kiedy to Toruń obchodził 750-lecie nadania mu praw miejskich. Inauguracyjny koncert odbył się 25 sierpnia 1985, z wykonawcą, wybitnym polskim organistą – profesorem Feliksem Rączkowskim z Warszawy^[2]. Jako jeden z niewielu zachowanych w Polsce, stanowi rzadki okaz umożliwiający stylowe wykonywanie muzyki dawnej. Wykonawcą koncertu inauguracyjnego 25 sierpnia 1985 roku był wybitny polski organista i kompozytor z Warszawy, prof. Feliks Rączkowski. Inicjatorem festiwalu był toruński historyk sztuki, konserwator, znawca i miłośnik organów Marian Dorawa.

Pierwsza edycja miała miejsce w 1985, z inicjatywy Mariana Dorawy. Początkowo Świętojańskie Koncerty Organowe odbywały się tylko na barokowym instrumencie, stąd do repertuaru trafiały utwory od czasów dawnych do baroku włącznie. W 1991, dzięki staraniom ks. Zdzisława Wyrowińskiego, przeprowadzono remont generalny organów głównych (zbudowanych przez Maxa Terletzkiego w 1878). Odtąd zaczęto używać ich podczas koncertów. Zmiana ta pozwoliła koncertującym artystom na zaprezentowanie literatury organowej niemal wszystkich wieków. Taka możliwość nie istnieje w żadnym innym mieście w Polsce, co też nadało festiwalowi wyjątkowego i niepowtarzalnego charakteru^[3].

Pierwsze edycje festiwalu, zwanego wówczas Świętojańskimi Koncertami Organowymi, odbywały się jedynie na małych organach barokowych, słuchacze zaś raczyli się recitalami muzyki dawnej. W roku 1991, dzięki staraniom ks. Zdzisława Wyrowińskiego, wyremontowano główny instrument Maxa Terleckiego z 1878 roku. Działanie to przyczyniło się do poszerzenia możliwości festiwalu. W kolejnych latach organiści mogli dokonywać wyboru instrumentu, na którym chcieli koncertować. Z czasem powszechna stała się też praktyka koncertów dwuczęściowych: w pierwszej części muzyka dawna na organach barokowych, w drugiej – utwory nowsze na instrumencie romantycznym.

W roku 2003 koncerty organowe w ramach Świętojańskiego Festiwalu Organowego po raz pierwszy można było usłyszeć poza murami toruńskiej katedry, zaczęły odbywać się bowiem w innych kościołach diecezji toruńskiej. Najpierw muzyka organowa zabrzmiała w kościele Matki Bożej Królowej Polski na toruńskim Rubinkowie. W kolejnych latach publiczność mogła usłyszeć instrumenty z innych toruńskich kościołów: Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, Świętego Ducha, Matki Boskiej Zwycięskiej, sanktuarium Miłosierdzia Bożego, Opatrzności Bożej, Podwyższenia Krzyża Świętego. Następnie festiwal dotarł z koncertami organowymi do Chełmna, Grudziądza i Nowego Miasta Lubawskiego. Koncerty tam organizowane stanowiły zarzewie do stworzenia w tych miastach własnych imprez z muzyką organową, odbywających się dziś regularnie.

Obecnie recitale organowe w ramach festiwalu odbywają się w toruńskich kościołach dysponujących instrumentami organowymi o charakterze koncertowym: bazylice katedralnej św. św. Janów, kościele Wniebowzięcia NMP oraz kościele Akademickim Świętego Ducha. W 2017 roku festiwal został poddane znacznej rewitalizacji, m.in. poprzez uatrakcyjnienie reklamy, wzmocnienie promocji, zastosowanie nowych metod przekazu (użycie telebimu ukazującego koncertującego organistę, iluminacje podkreślające walory architektoniczne prospektów organowych i wnętrz kościołów). Organizatorzy wychodzą także z ofertą skierowaną do ludzi młodych, poprzez współpracę z Zespołem Szkół Muzycznych im. Karola Szymanowskiego w Toruniu w zakresie promocji organów i muzyki organowej.

Wykonawcy

W ciągu 34 dotychczasowych edycji Świętojańskiego Festiwalu Organowego wystąpiło niemal 200 wykonawców z Polski oraz z zagranicy: Francji, Hiszpanii, Włoch, Holandii, Austrii, Niemiec, Czech, Szwecji, Finlandii, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych.

Wśród najwybitniejszych gości festiwalu znaleźli się: Feliks Rączkowski, Andrzej Chorosiński, Julian Gembalski, Roman Perucki, Joachim Grubich, Bogusław Grabowski, Gedymin Grubba, Karol Mossakowski, Pierre Queval i wielu innych.

Dyrektorzy festiwalu

Pierwszym dyrektorem artystycznym był Marian Dorawa. Pełnił tę funkcję w latach 1985-1995. Kolejni dyrektorzy to kolejno: prof. Roman Grucza (1996–2001), ks. dr Mariusz Klimek (2002–2011), ks. Czesław Grajkowski (2013–2016). Od 2017 dyrektorem artystycznym Świętojańskiego Festiwalu Organowego jest ponownie ks. dr Mariusz Klimek.

Organizatorzy

Do 2019 roku włącznie organizatorem Świętojańskiego Festiwalu Organowego była Kuria Diecezjalna Toruńska. Od roku 2020, tj. od 35. edycji festiwalu, pieczę nad festiwalem objęło Stowarzyszenie KULTURA ŻYJE. Funkcję dyrektora artystycznego sprawuje ks. dr Mariusz Klimek, dyrektorem administracyjnym jest Ewelina Głowińska, koordynatorem festiwalu zaś – Paweł Głowiński.

Patronat festiwalu

Festiwal odbywa się zwykle w maju i czerwcu. Festiwal odbywa się pod patronatem prezydenta miasta Torunia Michała Zaleskiego i marszałka województwa kujawsko-pomorskiego Piotra Całbeckiego.

Zobacz też

• Festiwale w Toruniu
• Kultura w Toruniu

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Festiwalu
• Świętojański Festiwal Organowy na Facebook