Świętokrzyskie Zgrupowania Armii Krajowej

Komendant Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury” por. Jan Piwnik wita księdza Mariana Majewskiego ps. „Robak”, który przybył do obozu partyzantów AK na Wykusie odprawić mszę św. 12 września 1943 roku. W środku por. Eugeniusz G. Kaszyński ps. „Nurt”, dowódca Zgrupowania nr 1. Za „Ponurym” w skórzanym płaszczu por. „Habdank” Jerzy Stefanowski, dowódca oddziału w Zgrupowaniu nr 1.

Zwiad konny „Tarzana” (Tomasza Wójcika) oraz oddział „Szorta” w czasie mszy św. na Wykusie 12 września 1943 roku.

Zgrupowania Partyzanckie Kedywu Okręgu Radomsko-Kieleckiego Armii Krajowej „Ponury”

Geneza

Wczesną wiosną 1943 r. przeniesiony z Wydzielonej Organizacji Dywersyjnej „Wachlarz” por. cc. Jan Piwnik „Ponury”, po rozmowach z płk. Emilem Fieldorfem „Nilem”, dowódcą Kedywu KG AK, został skierowany do Kedywu Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK „Jodła”. Przydział do okręgu „Jodła” otrzymał 1 kwietnia 1943 r. Funkcję szefa Kedywu Okręgu przejął 4 czerwca 1943 r. od ppor. Hipolita Krogulca ps. „Albiński”.

Na terenie Kielecczyzny w organizacji oddziałów pomagali mu skoczkowie cichociemni: por. Eugeniusz Kaszyński ps. „Nurt”, ppor. Waldemar Szwiec ps. „Robot”, ppor. Antoni Jastrzębski ps. „Ugór”.

Od czerwca do sierpnia 1943 r. „Ponury” podporządkował sobie większość samodzielnych oddziałów operujących w północnej części dzisiejszego województwa świętokrzyskiego. Zgrupowania liczyły łącznie około 250-300 osób.

Organizacja i obsada personalna Zgrupowań

Komenda

• komendant – por. cc. Jan Piwnik ps. „Donat”, „Ponury”
• adiutant – ppor. Leszek Popiel de Choszczak ps. „Antoniewicz”
• oficer wywiadu – ppor. Wincenty Waligórski ps. „Witek”

I Zgrupowanie – komendant – por. cc. Eugeniusz Kaszyński ps. „Nurt”, „Zygmunt”

• oddział por. Euzebiusza Domoradzkiego ps. „Grot”
• oddział chor. Tomasza Wagi ps. „Szort”
• oddział por. Jerzego Oskara Stefanowskiego ps. „Habdank”
• konny oddział wachm. Tomasza Wójcika ps. „Tarzan”
• spieszony oddział „Tarzana” przekazany pod komendę ppor. Józefa Kempińskiego ps. „Krótki”

II Zgrupowanie – komendant – ppor. cc. Waldemar Szwiec ps. „Robot”, „Jakub”, „Dal” († 14 października 1943 koło Wielkiej Wsi^[1])

• Pluton I Warszawski por. cc. Jana Rogowskiego ps. „Czarka” – od 3 lipca 1943 r. d-ca ppor. cc. Rafał Niedzielski ps. „Mocny” († 4 września 1943 pod Wólką Plebańską^[1])
• Pluton II Oddział „Wilka” – kpr. Józefa Domagały ps. „Wilk” († 3 sierpnia 1943 koło gajówki Mościska^[1])
• Pluton III Konecki – kpr. Tadeusza Jencza ps. „Ksiądz”, „Allan” († 7 listopada 1943, Rogów^[1])

III Zgrupowanie – komendant – ppor. Stanisław Pałac „Mariański”

• oddział ppor. Władysława Czerwonki ps. „Jurek”
• oddział kpr. pchor. Władysława Wasilewskiego ps. „Oset” (awans na ppor. c.w. pośmiertnie)

Wykus

Pierwszym miejscem postoju Zgrupowań był Kamień Michniowski, 5 km na wschód od Michniowa. Ze względu na brak dostępu do wody dla dużej liczby żołnierzy oraz lokalizację zbyt blisko wsi, oddziały przeniosły się na Wzgórze 326 w rejonie uroczyska Wykus w Puszczy Jodłowej w Górach Świętokrzyskich. Z inicjatywy J. Piwnika w niemieckiej fabryce w Suchedniowie – w celu dozbrojenia partyzantów – została zapoczątkowana tajna produkcja kopii brytyjskich pistoletów maszynowych Sten Mk. II, którą zorganizował inż. Kazimierz Czerniewski ps. „Korebko”.

Przypisy

Bibliografia

• Cezary Chlebowski: Cztery z tysiąca. Warszawa 1981: Krajowa Agencja Wydawnicza, s. 9-109.
• Dokumenty do dziejów Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, wstęp, wybór i oprac. Marek Jedynak, Kielce–Kraków 2014.
• Marek Jedynak, „Kapliczka na Wykusie. Wokół powstania Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”-”Nurt”, wyd. II uzupełnione, Kielce 2009.
• Marek Jedynak, „Robotowcy 1943. Monografia II Zgrupowania Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, Końskie 2007.
• Marek Jedynak, Niezależni kombatanci w PRL. Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”–„Nurt” (1957–1989), Kielce–Kraków 2014.
• Marek Jedynak, Ruch Harcerski podczas uroczystości pogrzebowych mjr. Jana Piwnika „Ponurego” 10–12 VI 1988 r., „Krakowski Rocznik Historii Harcerstwa” 2009, t. V, s. 53–69.
• Marek Jedynak, Wojciech Königsberg, Szczepan Mróz, Pułkownik Jan Piwnik „Ponury”, Warszawa 2013.
• Wojciech Königsberg, Droga „Ponurego”. Rys biograficzny majora Jana Piwnika. Wyd. Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2011, ss. 360. ISBN 978-83-7399-475-1

Linki zewnętrzne

• Strona Środowiska AK "Ponury"-"Nurt
• Wokół Wykusu

Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa

Komenda Główna	Biuro Finansów i Kontroli Biuro Informacji i Propagandy Biuro Inspekcji Kedyw Oddział I Oddział II Oddział III Oddział IV Oddział V Wojskowa Służba Kobiet Szefostwo Biur Wojskowych Szefostwo Komunikacji Wojskowych
Obszary	Białostocki Lwowski Warszawski Zachodni Południowy
Okręgi	Białystok Kraków Lublin Lwów Łódź Nowogródek Polesie Pomorze Poznań Radom-Kielce Stanisławów Śląsk Tarnopol Warszawa Wilno Wołyń
Korpusy	Kielecki Warszawski
Dywizje piechoty	2 DP 3 DP 5 DP 6 DP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP 12 DP 21 DP 22 DP 24 DP 25 DP 26 DP 27 DP 28 DP 29 DP 30 DP 106 DP
Brygady	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 13 23 24 36 Gozdawa Kielecka KBKZ Zagłębiowska
Pułki piechoty	1 pspodh. 2 pp Leg. 3 pp Leg. 4 pp Leg. 5 pspodh. 6 psp 7 pp Leg. 8 pp Leg. 9 pp Leg. 10 pp 12 pp 13 pp 15 pp 15 pp 16 pp 17 pp 18 pp 19 pp 21 pp 22 pp 23 pp 24 pp 26 pp 27 pp 28 pp 30 pp 31 pp 32 pp 33 pp 34 pp 35 pp 36 pp 38 pp 39 pp 40 pp 41 pp 42 pp 43 pp 45 pp 48 pp 49 pp 50 pp 51 pp 52 pp 53 pp 72 pp 74 pp 77 pp 78 pp 82 pp 84 pp 112 pp 116 pp 120 pp
Pułki kawalerii	1 pszw 7 puł 8 pal 8 puł 8 psk 10 pal 10 kpa 14 puł 19 puł 21 puł 23 puł 27 puł
Akcje i operacje	Akcja Antyk Akcja „Burza” Akcja Getto Akcja Góral Akcja w Lidzie Akcja N Akcja Nieszpory Akcja Pensjonat Akcja w Pińsku Akcja pod Arsenałem Akcja Taśma Akcja w Celestynowie Akcja Wilanów Akcja Wieniec Akcja Wiśnicz Operacja Hermann Operacja Memel Operacja Ostra Brama Powstanie iwienieckie Powstanie warszawskie Powstanie zamojskie Rozbicie więzienia w Kielcach
Dywersja i sabotaż	Akcja Bielany Akcja Bollwerk Akcja na tartak w Piaskach Królewskich Akcja Nieszpory Akcja Nowy Rok Akcja Wieniec Mały sabotaż Wysadzenie pociągu w Choszczówce (1943) Wysadzenie pociągu w Piasecznie (1943) Zatopienie statku Tannenberg Zamach bombowy na dworcu kolejowym Friedrichstraße w Berlinie Zamach bombowy na kolej S-Bahn w Berlinie
Zamachy	Akcja Braun Akcja Bürkl Akcja „C” Akcja Durrfeld Akcja Europejska Akcja Główki Akcja Komitet Ukraiński Akcja Koppe Akcja Kośba Akcja Kretschmann Akcja Krüger Akcja „Kutschera” Akcja Leitgeber Akcja Milke Akcja Panienka Akcja Rodewald Akcja Stamm Akcja Topiel Akcja Za Kotarą Likwidacja Heinricha Krafta Likwidacja Hugo Dietza Likwidacja Nadwywiadu Rządu Londyńskiego Zamach na Hansa Franka Zamach na Kurta Hoffmanna Zamach na Maksa Petersa
Bitwy i potyczki	Bitwa o Skalbmierz Bitwa o Surkonty Bitwa w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej (Bitwa na Porytowym Wzgórzu) Bitwa pod Jaksicami (1944) Bitwa pod Kałużówką Bitwa pod Lasowcami Bitwa pod Murowaną Oszmianką Bitwa pod Skorzowem Bitwa pod Wojdą Bój pod Pęcicami Potyczka pod Skroniowem Starcie pod Sucharami Starcie w Kamieniu Stołpeckim Wypad na Marianów Walki o Kowel i Włodzimierz Wołyński (1944) Wypad na Truskaw
Wywiad	Most I Most II Most III Operacja Synteza
Organizacje	AKO Cichociemni Polskie Państwo Podziemne Szare Szeregi ŚZŻ AK Grupy Szturmowe Republika Pińczowska Rzeczpospolita Iwonicka Rzeczpospolita Turgielska
Odznaczenia	Krzyż Armii Krajowej Odznaka „Krzyż Powstania Warszawskiego” Warszawski Krzyż Powstańczy