Święty Emeryk

Święty
Emeryk
Imre
królewicz
Ilustracja
Święty Emeryk, królewicz
(obraz Johana Ignaza Cimbala, malowany na zamówienie bpa Ignacego Kollera z Veszprém.)
Data urodzenia

1007

Data śmierci

2 września 1031

Czczony przez

Kościół katolicki

Kanonizacja

5 listopada 1083
przez Grzegorza VII

Wspomnienie

4 lub 5 listopada

Patron

młodzieży

Szczególne miejsca kultu

Węgry

Święty Emeryk, królewicz, węg. Szent Imre (ur. 1000 albo 1007, zm. 2 września 1031) – węgierski następca tronu, syn Stefana I Świętego i jego żony Gizeli, święty Kościoła katolickiego.

Życiorys

Data urodzin Emeryka nie jest pewna. Rok 1000 podaje spisany kodeks w języku węgierskim zamieszczony w Kodeksie Érdy (1527), z kolei według jezuickich badaczy Györgya Praya i Istvána Katony, królewicz w chwili śmierci miał 24 lata, co wskazywałoby na rok 1007.

Obie daty przekazane przez późne źródła, zdaniem części badaczy, nie budzą zbytniego zaufania, zwłaszcza że żywoty z przełomu XI i XII w. nie zawierają dat[1]. Mimo to, rok 1007 przyjął się w literaturze historycznej[2].

W 1031 r. podczas polowania w lesie Igfon (Komitat Bihar) odniósł ranę zadaną przez dzika i wkrótce potem zmarł[3].

Według węgierskich źródeł narracyjnych Emeryk zmarł w stanie bezżennym. Na podstawie innych źródeł część autorów przyjmuje, że Emeryk był jednak żonaty. Co do osoby jego żony, istnieją rozbieżności w literaturze naukowej. Według jednych żoną Emeryka była córka króla Chorwacji Krzesimira III Patricissa, według innych Irena Monomachina, córka cesarza bizantyjskiego[4].

Hipotezy o rzekomym małżeństwie Emeryka z polską księżniczką zostały ostatecznie obalone w 1895 roku przez Oswalda Balzera.

Enkolpion

Z jego osobą związane jest podanie o przekazaniu relikwii Krzyża Świętego (enkolpion) benedyktynom na Łysej Górze. Fakt założenia klasztoru został ujęty w poetyckie opowiadanie o Św. Emeryku[5].

Św. Emeryk w legendzie

Polska legenda o św. Emeryku zachowała wiadomość o pobycie królewicza w Gnieźnie na dworze Bolesława Chrobrego. Legendę wykorzystała w poemacie pt. Tomira. Misterjum Jadwiga Łuszczewska, o czym pisał felietonista Dawid Jung: Tradycja wspomina, iż jako nastolatek Emeryk odbył pielgrzymkę do grobu św. Wojciecha i był goszczony przez swojego wuja, Bolesława Chrobrego. Ponoć młodzieniec zauroczony bogactwem ówczesnego Gniezna postanowił zostać w piastowskim grodzie nieco dłużej. I tutaj pojawia się legenda, którą w 1855 r. spopularyzowała licząca wtedy zaledwie 21 lat poetka, Jadwiga Łuszczewska (1834–1908), słynna swego czasu jako Deotyma. W literackiej wizji Łuszczewskiej zachwycony św. Emeryk przepychem Gniezna, „stolicy, / co nad mgłą jezior skroń z modrzewiu chyli”, w grodzie Bolesława Chrobrego zamieszkał na kilka lat. W tym czasie miał udzielać się na turniejach, monarszych biesiadach, być wzorem dla gnieźnieńskiego rycerstwa i młodzieży. Św. Emeryk miał również, co opisała poetka, rozstrzygać sprawy na sądach, czym w Gnieźnie mądrością wzbudzał podziw wśród starców i kapłanów. Z Gniezna Bolesław Chrobry wraz z orszakiem dworzan odprowadził królewicza aż do Kielc, a w okolicach Łysej Góry wyprawił mu polowanie[6].

Kanonizacja

Emeryk został kanonizowany przez papieża Grzegorza VII, wraz ze swym ojcem Stefanem 5 listopada 1083 roku, na prośbę króla węgierskiego Władysława I, jego ojca króla Béli oraz nauczyciela Gerarda Sagredo[7].

Patronat

Na Węgrzech św. Emeryk jest patronem młodzieży.

Relikwie

Relikwie św. Emeryka znajdują się w Melku, Pasawie, Wiedniu i w dzisiejszym Ostrzyhomiu na Węgrzech (Esztergom, dawniej Gran).

Ikonografia

W ikonografii przedstawiany jest jako młody mężczyzna w zbroi rycerskiej lub w stroju królewskim, najczęściej bez zarostu, z lilią, mieczem, herbem Węgier, w chwili, gdy objawia się mu Maryja z Dzieciątkiem Jezus.

Dzień obchodów

Wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 4 lub 5 listopada[8], w Eisenstadt – 3 listopada[9].

Na Węgrzech translacja relikwii wspominana jest 2 września.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ G. Györffy, Święty Stefan I, s. 447.
  2. ↑ Tak węgierscy badacze M. Wertner, a za nim B. Hóman (zob. W. Swoboda, Emeryk, Słownik Starożytności Słowiańskich, t. 8, cz. 1, 1998, s. 112). Tak też W. Dworzaczek, Genealogia, tabl. 84.
  3. ↑ Gábor Bradács: „Heinricus filius Stephani, qui tantis miraculis claruit.” Szent Imre herceg a középkori európai történetírásban. [w:] „Történeti tanulmányok” XVI [on-line]. Debreceni Egyetem Történelmi Intézete, 2008. s. 57. [dostęp 2022-05-11]. (węg.).
  4. ↑ W. Swoboda, Emeryk, s. 113, podaje, że jest to pogląd ostatnio dominujący w literaturze.
  5. ↑ Święty Krzyż-historia. swietykrzyz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-21)]. na stronie Sanktuarium Relikwii Krzyża Świętego.
  6. ↑ Dawid Jung: Św. Emeryk był... Gnieźnianinem?. Informacjelokalne.pl. [dostęp 2022-05-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-07)]. (pol.).
  7. ↑ Święty Emeryk na opoka.org.pl (autor: Kajetan Rajski).
  8. ↑ Zob. źródło: opoka.org.pl.
  9. ↑ Imre (Emmerich, Heinrich) von Ungarn – Ökumenisches Heiligenlexikon (niem.).

Bibliografia

  • Dworzaczek W., Genealogia, Warszawa 1959, tablica 84.
  • Györffy G., Święty Stefan I. Król Węgier i jego dzieło, Warszawa 2003, s. 447.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie