Święty Zastęp

Święty Zastęp (lub Święty Oddział, Święty Hufiec, gr. hierόs lόchos) – elitarna jednostka armii tebańskiej. Według przekazów Plutarcha Zastęp składał się z 300 doborowych hoplitów, mężczyzn i młodzieńców, których łączyły związki homoseksualne.

Oddział powołał do życia Gorgidas, by ochraniał cytadelę miejską w Tebach. Według Arystotelesa żołnierze przysięgali sobie wierność przy grobie Jolaosa, serdecznego przyjaciela i nieodłącznego towarzysza Heraklesa. Święty Zastęp był jedynym w całych Tebach oddziałem zawodowych żołnierzy. Jako pierwszy pokonał spartańskich hoplitów w bitwie pod Tegyrą w 375 p.n.e., a następnie pod Leuktrami. Wedle panujących w nim zasad opuszczenie na placu boju któregokolwiek z towarzyszy stanowiło wielką hańbę, stąd powstało utarte twierdzenie, iż Święty Zastęp walczył zawsze na śmierć. Służyli w nim dwaj wybitni tebańscy stratedzy: Pelopidas i Epaminondas.

Podczas bitwy pod Cheroneą Święty Zastęp pod wodzą Theaganesa został wybity przez Macedończyków, zginęło wówczas 254 hoplitów. Pogrzebano ich w siedmiu rzędach mogił, zaś nad grobami wzniesiono marmurowy pomnik Lwa Cheronejskiego.